نخستین همایش علمی جشنواره هنری ایران ۱۴۰۴ با حضور دو صاحب نظر، مجید شاه حسینی استاد دانشگاه و منتقد سینما و همچنین محمد رضا سرشار نویسنده و استاد دانشگاه صبح امروز (شنبه ۸ بهمن ماه) در تالار مهر حوزه هنری برگزار شد.
به گزارش سوره سینما به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری در این همایش که با حضور محسن مومنی شریف، رئیس حوزه هنری، محمد حمزه زاده معاون هنری حوزه هنری و مدیر کل انتشارات سوره مهر، مهدی زینال پور معاون آموزش و پژوهش حوزه هنری، حبیب ایل بیگی مدیر کل روابط عمومی و امور بین الملل حوزه هنری، علی قربانی مدیر مرکز محافل و جشنواره های حوزه هنری، مرتضی گودرزی دیباج مدیر مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری و دیگر مدیران حوزه هنری و دست اندرکاران این جشنواره هنری بر پا شد به تبیین اهداف افق ایران ۱۴۰۴ و ارائه راهکارهایی برای آینده مطلوب پرداخته شد.
مجید شاه حسینی منتقد و صاحب نظر در حوزه سینما در این همایش با بیان این که برای ترسیم ۱۴ افق سال آینده کشور نیازمند بازنگری در ۱۴ سال گذشته هستیم، افزود: پس از انقلاب اسلامی، سینمای ما تلاش می کرد نوعی توبه عمومی را القا کند، قرار بود سینمای ما در شان جمهوری اسلامی باشد، اما چون در آن زمان تئوریسین سینمایی نداشتیم، راه سینمای ما پر از آزمون و خطا بود.
شاه حسینی ادامه داد: در دروره جنگ تحمیلی، دفاع مقدس ما دستمایه خوبی برای خلق آثار فاخر و الهی شد اما پس از جنگ رویکرد متجدد خواهانه و مدرن پیش آمد تا جایی که این رویکرد ارزش ها و مبانی انقلاب را مورد تشکیک و تردید قرار داد. این تشکیک پس از سال ۱۳۷۶ نهادینه و نظام مند شد.
این صاحب نظر سینما با بیان این که تردید در ارزش ها و تشکیک در مبانی و آرمان های انقلاب و جنگ از سال ۷۶ به طور جدی مطرح شد، افزود: اگر قرار است اتفاق خوبی در ۱۴ سال آینده واقع شود باید این دوره یعنی از ۷۶ تاکنون را مورد مطالعه و شناخت قرار دهیم.
او با بیان این که نگاه من یک نگاه تاریخی ست نه سیاسی، افزود: از سال ۷۶ مدیریت کلان سینمای ما به تکنسین ها واگذار شد که مبنای نگاه و تفکر آن ها نگاه تکنیکی و تکنولوژیکی ست از این رو سینما خلاصه شد به مجموعه فنون و حرفه ها و هر گونه نگاه مفهومی و محتوایی به آن کنار گذاشته شد.
او ادامه داد: شعاری که آن روزها داده می شد رسیدن به «سینمای استاندارد» بود و سینمای استاندارد یعنی حکومت تکنوکرات ها بر سینما که در آن بیشتر به ساختار و حرفه پرداخته می شود نه به محتوا و مضمون.
شاه حسینی ویژگی این نوع سینما را در جدایی سینما از دین دانست و گفت: یکی از ویژگی های اساسی سینمای مبتنی بر حکومت تکنوکرات ها این است که سینما با دین ارتباط ندارد و اساسا سینمای دینی وجود ندارد چرا که ذات سینما با دین سازگار نیست.
این استاد دانشگاه در ادامه سخنانش درباره افق آینده سینمای کشور گفت: با این توضیحات باید نتیجه گرفت که در افق ۱۴۰۴ مدیریت سینما نباید به دست تکنوکرات ها سپرده شود زیرا در کار آنها به محتوا هیچ اهمیتی داده نمی شود.
وی با بیان این که آرمان ما رسیدن به سینمای استاندارد نیست، افزود: سینمای عصر پهلوی سینمای استاندارد بود و در عموم امکانات و فناوری های زمان خود روزآمد بود اما جمهوری اسلامی چنین سینمایی را برنمی تابد.
این منتقد سینمایی درباره مضمون و محتوا در سینما گفت: باید پیش از هر چیز ببینیم تعریف ما از سینما چیست و چه تعریفی می خواهیم از آن داشته باشیم. در تعریف غربی و غیر الهی از سینما می بینیم چنین آمده است «وهم مخیل مصور مجسم متحرک مصوت تکنولوژیک».
شاه حسینی ادامه داد: اما با مطالعاتی که در زمینه سینمای دینی داشته ام، به این نتیجه رسیدم که سینمای دینی «وحی مخیل معقول مصور متحرک مصوت فن آورانه» است.
وی با بیان این که در سینما عنصر تخیل و خیال انگیزی بسیار مهم است و باید حفظ شود، گفت: در سینمای دینی که با وحی رحمانی و الهی سر و کار دارد از وهم مخیل حرف نمی زنیم بلکه از وحی مخیل صحبت می کنیم. خیال در سینمای دینی از جنس خیال وحیانی و رحمانی ست اما در سینمای غیر الهی خیال از جنس اختیال و وهم و وحی شیطانی ست.
این استاد دانشگاه گفت: اگر می خواهیم در افق ۱۴۰۴ به سینمای ناب دینی و فرهنگی برسیم باید تاکید خود را بر عنصر خیال رحمانی یا وحی رحمانی بگذاریم که نقطه مشترک آموزه های همه انبیا (ص) و ائمه معصومان (ص) بوده است.
این صاحب نظر سینما با بیان این که ما از هنری صحبت می کنیم که منشا آن روح القدس است، افزود: اگر چنین ویژگی، تصویر و هدفی از سینما داشته باشیم می توانیم بگوییم در افق ۱۴۰۴ در حوزه سینما به جایی رسیده ایم، اما اگر هدفمان تعریف حداقلی و تکنولوژیک از سینما باشد در حال حاضر هم چنین چیزی را در کشور داریم و فیلم ساخته شده در کشورمان به بزرگترین جشنواره ها هم راه می یابد.
شاه حسینی با بیان این که باید تلاش کنیم نام سینمای دینی به رسمیت شناخته شود، گفت: مردم باید بدانند که سینما لهو و لعب نیست و با سرگرمی صرف فاصله دارد و تعریف سینمای خوب موفقیت در فروش و گیشه نیست و غایت آن چیزی ورای این ها است.
مجید شاه حسینی در بخش دیگری از سخنانش با بیان این که سینمای ما دچار بیماری خاصی با نام پراگماتیسم (عملگرایی) است، افزود: هر سال با شتاب کار می کنیم تا خود را به جشنواره برسانیم و این نوعی پراگماتیسم را به وجود آورده که فرصت پرداختن به محتوا را از ما گرفته است.
این منتقد سینما گفت: هر وقت به سراغ بررسی محتوا می رویم می بینیم در کار و فرم ضعف هایی داریم و هر گاه به سراغ کار و فرم می آییم می بینیم که در محتوا چیز در خوری برای عرضه کردن نداریم.
وی ادامه داد: عملزدگی و پراگماتیسم ما را بر آن داشته که هیچ گاه در ذات و مفاهیم و محتوای آن اندیشه نکنیم و مانند قطاری که نباید از حرکت باز ایستد می خواهیم آن را در حال حرکت روی ریل تعمیر کرده و زیبا سازی کنیم.
شاه حسینی با بیان این که در بسیاری از موارد قرآن از زبان تمثیل و تصویر برای آموزش و عبرت آموزی استفاده کرده است، افزود: در سینمای دینی باید از این الگوی قرآنی که منشا تربیتی دارد استفاده کنیم و دلالت های قرآنی می تواند به کمک سینما بیاید.
او در انتقاد از نگاه برخی سینماگران ما گفت: برخی از سینماگران وضعیت های دراماتیک مطرح شده توسط غربیان و همچنین ادبیات اساطیری آن ها را یگانه نماد زیبایی و اساس کار نمایشی و سینمایی می دانند و ادبیات اساطیری یونان و هنر غربی را لوح محفوظ خود می دانند. این در حالی ست که از ادبیات دینی و مفاهیم بلند و ارزشی خود فاصله گرفته ایم و به زیبایی که در قرآن و ادبیات دین مان وجود دارد اهمیتی نمی دهیم.
این صاحب نظر حوزه سینما با بیان این که در این عرصه جای خالی کارها و آثار تئوریک به شدت احساس می شود و برای رسیدن به افق مطلوب در سینما نیازمند جبران چنین کمبودهایی هستیم.
شاه حسینی با اشاره به این که در قرآن هر گاه از آینده سخن گفته شده به واژه «صالحیت» و «صالحین» هم اشاره کرده است، افزود: بر مبنای این حرف قرآنی که آینده از آن صالحین است اگر قرار است سینمایی داشته باشیم که با آینده نسبت دارد، باید این سینما به صالحیت وابسته بوده و با آن تناسب درونی داشته باشد.
مجید شاه حسینی هنرمند منتقد را مصداق بارز ایمان به غیب دانست و گفت: در سینمای صالح بیان پدیدارها در صورت ظاهری آن ها انجام نمی گیرد؛ سمبولیسم و نمادگرایی اسلامی ظواهر به بواطن دلالت دارند و ما را از این دنیا به عالمی دیگر متوجه می سازد.
او در پایان افزود: سینمای صالحیت بابی برای آینده سینما، نه تنها در کشور ما بلکه در کل عالم اسلام باز خواهد کرد.