برنامه این هفته سینمامعیار با موضوع «بررسی مشکلات فیلم اولی ها» با حضور کارشناسان مصطفی احمدی، دانش اقباشاوی، هادی نائیجی، امیرحسین عسکری و جلیل اکبری صحت با اجرای سیدامیر جاوید برگزار شد.
به گزارش سوره سینما [1] ، در ابتدای گفتوگو، اکبری صحت در ارتباط با فرآیند اخذ پروانه ساخت فیلم اولی‌ها در بنیاد فارابی گفت: پروانه ساخت جزو وظایف ساختاری سازمان سینمایی است و بدون توجه به اینکه چه فیلمسازی چندمین فیلمش را می سازد پروانه ی ساخت کارش را انجام می دهد، بنیاد سینمای فارابی بنیاد حمایتی است به این معنا که موطف به حمایت از تعدادی از درخواست کننده های فیلم اولی هست و طبق قوانین صدور پروانه ساخت با خود سازمان سینمایی است. اگر کسی فیلم اولی یا هر فیلمی را بخواهد بسازد برای اجرای این امر ابتدا باید پروسه هایی را طی کند که سازمان سینمایی از نظر حاکمیتی وظیفه دارد که حمایت کند.
عدالت است که بر اساس طرح، فیلمنامه و سابقه افراد باید وام گرفته شود
ایشان در پاسخ به این سوال که فیلم اولی ها چه حمایتی از شما می گیرند بیان داشت: هر دو نوع حمایت را انجام می دهیم، سازمان سینمایی ساختار صفر- صد دارد مثلا اگر کمک می کنیم فیلمی ساخته شود اینطور نیست که فیلم دیگر در چرخه اکران حمایت نشود، موسسه سینما شهر و موسسه سینمای تصویری هم در چرخه حمایت هم قرار می گیرند و فیلم اولی ها در این چرخه به این دلیل که وارد سینمای حرفه ای می شوند فارابی بر خلاف سازمان سینمایی که بنیاد حرفه ای محسوب می شود این گروه را هم در بنیاد فارابی لحاظ کرده اند، ضمن اینکه در مرحله اول احراز فیلمساز بودنشان توسط سازمان انجام می شود و وقتی این اتفاق افتاد بنیاد، حمایت مادی و معنوی می کند.
وی ادامه داد: عدالت سینما اینطور است که بر اساس طرح، فیلمنامه و سابقه افراد باید وام گرفته شود، بنیاد سینمای فارابی فیلم هایی را می تواند حمایت کند که بر اساس دفترچه سیاستگذاری ها و مرام نامه ای که بنیاد بر آن تشکیل شده است باشد، معیارهای آن مشخص است و در سایت ما قابل دانلود است که حتی به چه فیلم ها و با چه مضامینی می توانیم کمک کنیم.
سپس مصطفی احمدی در همین خصوص گفت: قبل از اینکه تغییراتی در شکل واگذاری تسهیلات یا حمایت هایی از فیلم اول در سری جدید شود تسهیلات و حمایت ها توسط مرکز گسترش سینمای تجربی و حرفه ای انجام می شد، در دفترچه ای که سال قبل منتشر شد همین چیزها قید شده بود و قرار بر این بود که بودجه ای تعریف شود و حداقل ۱۵ فیلم تحت حمایت حداکثری قرار بگیرند، در عین حال نیز مرکز گسترش سینمای تجربی در فیلم ها مشارکت می کرد و اتفاقی که افتاد این بود که تا زمانی که اول سال بودجه بیاید اگر شهریور می خواستید اقدام کنید این بودجه تقریبا تمام شده بود و چون بخشی از آن تخصیص یافته بود تبدیل به هشت فیلم شده بود و وقتی بنده اقدام کردم با پنج، شش نفر از همکاران دیگر ترجیح دادیم که یکی از ما کنار برود هرچند که به بنده تعلق نگرفت و امسال هم همین اتفاق می افتد یعنی از یک جایی وارد سلیقه می شوند و معیار مشخصی ندارد.
مرکز گسترش سینمای تجربی حداقل در ۱۵ سال گذشته وظیفه حمایت داشت
در ادامه، دانش اقباشاوی در بحث مشارکت از فیلم های اول به توضیح پرداخت و گفت: دلیل جا به جایی متولی حمایت از فیلم اولی ها را متوجه نشدم چون مرکز گسترش سینمای تجربی حداقل در ۱۵ سال گذشته وظیفه حمایت داشت که خوب هم کار می کرد ولی در یک دوره کارهای پیچیده کردند و آن دوره تمام شد و انتظار داشتیم که فیلم های متفاوت تر و نیروهای جدی تر و با تجربه تر را کشف کند و به سینمای ایران تزریق کند.
وی افزود: بنیاد سینمای فارابی و نهادهای حمایتی فرهنگی سازمان سینمایی وزارت ارشاد یکی از وظایف و برگ های ذرینشان این بوده که به گیشه به آن معنای مرسوم بازاری فکر نمی کردند اما در بحث مسئله داشتن برای اکران که آقای صحت عرض کردند دوست دارم بدانم منظورشان بخش فروش است یا ممیزی. وظیفه ی نهادهای جمهوری اسلامی این است که نیروهای خوب را کشف و حمایت کنند تا اکران شود، اینکه من از ابتدا تضمین کنم فیلمم ممیزی نمی شود و خوب هم می فروشد که بخش خصوصی آن را قبول می کند و نیاز به حمایت بنیاد فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ندارد.
[2]
چه طور می شود برای پروانه ساخت احترام قائل شویم؟
مصطفی احمدی در ارتباط با نحوه اخذ پروانه ساخت صحبت کرد و گفت: از زاویه دولتی نگاه کنیم وقتی که می شود حتی با موبایل فیلم سینمایی ساخت تاثیرگذاری کنترلی شورای پروانه ساخت در کجاست؟ اگر بحث حاکمیتی کنیم الان شورای پروانه نمایش دولت جمهوری اسلامی پروانه نمایش به یک فیلم فاخر دینی و مذهبی صادر می کند و با ۱۵ نفر می توانیم جلوی سینما نمایش آن را متوقف کنیم چه طور می شود برای پروانه ساخت همان اندازه احترام قائل شویم.
وی ادامه داد: در دوره اول، پروانه ساخت مجوز کارگردانی را بررسی می کند و مجوز کارگردانی می دهد بعد تهیه کننده را باید در عرض سه ماه معرفی کنی و مدارک بیاوری و فیلمنامه را بدهی، در دوره های قبلی هم همینطور بود بعد از اینکه این امکان از کانون کارگردانان خانه سینما گرفته شد، وقتی این اتفاق می افتد شما می گویید فیلمساز درجه یک و دو داریم در صورتی که کسی که سواد ذاتی دارد الزاما قرار نیست فیلمساز خوبی هم بشود و ارتباطی به هم ندارند، اگر این را به درون یک صنف برگردانیم این بازخورد دولتی را کم می کنیم چون دولت نمی تواند بین حمایت های جمعی تفاوت قائل شود و عدالت و مساواتی از طرف نهاد دولتی وجود دارد که این ضربه پذیری هر دولتی را با این ماجرا زیاد می کند چون نیاز به رای و پیشبرد کارهای عمومی تر مردم دارد و بهتر است این را وارد نهاد صنفی اش کنیم که هزینه هایش برای دولت کمتر است.
وی افزود: توصیه ای دارم که فیلمسازانی که علاقه مند هستند فیلم اولشان را بسازند متوجه باشند که علیرغم تمام صحبتهایی که می شود واقعیتی در این ماجراست و آن اینکه باید در شما جدیت باشد چرا که هر دولتی بهره برداری خاص خودشان را می کند و محدودیت های فرهنگی برایشان مهم نیست.
هیچکس پاسخگو نیست و توضیح روشنی نمی دهد
محمدهادی نائیجی که دوسال پیش فیلم «حق السکوت» را به جشنواره فجر ارائه داده بود، روی خط برنامه قرار گرفت و در ارتباط با مسئله ی حمایت از فیلم اولی ها بیان داشت: از تاریخی که این فیلم در جشنواره مورد توجه قرار گرفت تصور می کردند که به سرعت فیلم بعدی ام را می سازم و اکران می شود، وقتی این فیلم را ساختم با جایزه جشنواره فجر اولین توهم را پیدا کردم که چه فیلم خوبی ساخته ام مدتی گذشت و دیدم که کار اول بوده و نقایص زیادی داشته تا بتوانم مطالعات واقعی فیلم نامه را در اجرا به دست بیاورم. بعد از اکران نشدن گفتند سناریوی شما ممیزی داشته و قرار است فیلمتان را توبیخ و توقیف کنند و بعد از آن با این واقعیت تلخ آشنا شدم که مراحل متوهم شدن در ایران این است که فکر می کنی کار مهمی انجام داده ای اما پایان ماجرا می بینی هیچکس پاسخگو نیست و توضیح روشنی نمی دهد و شما احتمال می دهید که فردا صبح بدون هیچ دلیلی حوزه هنری فیلم حق السکوت را به اندازه فیلم اخراجی ها اکران کند و غوغا شود و یا به یک جریان ضعیف اکران بدهند و بگویند فیلم شما اینقدر هم نمی فروخت.
وی ادامه داد: بنده می توانستم قوی ترین تهیه کننده ایران را حداقل در ساختار اکران داشته باشم ولی شما می بینید که فیلم خیلی راحت اکران نمی شود و ورود خاصی هم نمی شود، به نظر می رسد در ایران سینما تعریف اضافه تری به خودش گرفته است و این تعاریف وظایفی را روی دوش سینما گذاشته که این همه ساختار بسیار عریض و طویلی پیدا کرده که مانع سلامت حرفه فیلمسازی در ایران است.
اقباشاوی نیز در بحث پروانه ساخت خاطرنشان کرد: ما دوسال و نیم پیش در دوره ای بودیم که نمی دانستیم پروانه ساخت چگونه اعطا خواهد شد و به شکلی بود که معیاری برای آن مشخص نبود.
فصل الخطاب بودن نهاد صنفی دچار مشکل است
احمدی در ادامه ی صحبت های ایشان اضافه کرد: در نبود مسئولیت پذیری تهیه کنندگان و عدم شناخت استانداردهای سینمایی توسط برخی از تهیه کنندگان، دولت سالهاست که این بار را به دوش می کشد و باید قبول کنیم که حداقل همین مولفه ها را لیست کرده اند و وجود دارد، باید جای حق نشست، فصل الخطاب بودن نهاد صنفی الان دچار مشکل است و بهتر است فعلا همین جا باشد.
در ادامه، اقباشاوی با اشاره به اینکه در دفترچه سیاستگذاری نمونه کار بیشترین امتیاز را دارد بیان کرد: این شورا استانداردهایی را دارد و می توان اعتماد کرد که سلیقه هایشان پرت نیست، و دوم اینکه سوابق و تحصیل هم غیر قابل انکار است و تنها چیزی که تاویل پذیر است بحث نمونه کار است که فکر می کنم این تاویل پذیری سلمه ای به رای عزیزان وارد نمی کند و شورای دیگر هم نمی تواند خیلی پرت برود.
[3]
فیلم علی ملاقلی پور بدون هیچگونه حمایت دولتی خیلی خوب می فروشد
وی افزود: دستیار کارگردانی که دوست دارد فیلم بسازد نمونه کارهایی دارد و این نظام را بهتر متوجه می شوم و اینکه معیار باشد خیلی خوب است ولی در مورد بحث اکران که آقای نائیجی صحبت می کردند این مسائل مبتلا به خیلی از فیلمسازان اول من جمله خود بنده است. علی ملاقلی پور بدون هیچگونه حمایت دولتی خیلی خوب دارد فیلمش را می فروشد و در بخش خصوصی کارش را می کند و بعد در صف قرار می گیرد و جریان را خودش پیش می برد و قائم به فرد است و قائم به سیستم نیست و این یک شیوه است، یک شیوه دیگر این است که به مدیران فرهنگی در فارابی، حوزه هنری و … اعتماد کنیم، مشکل اصلی آقای نائیجی و بنده به عدم دغدغه مندی برای کادرسازی فرهنگی نزد مدیران فرهنگی برمی گردد، گویا افرادی به شکل روتین انجام وظیفه می کنند و گاهی چشم انداز ندارند. در راه بحث تیزر را با بازرگانی سازمان هماهنگ می کردم و همه کارهایش را کرده ام، بنده مثل ملاقلی پور کار می کنم و شیوه ی کادرسازی مدیران فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران که ما با آنها در ارتباطیم مثل عقاب است.
احمدی نیز در ادامه گفت: از یک مدرسه سینمایی درنیامده ایم و ما یازده نفری که در جشنواره امسال فیلم هایمان در کنار هم بود خیلی هایمان به صورت یکدیگر را نمی شناختیم و این حسن وجود داشت که در دوره جدید پروانه ساخت اسم هایی که در می آمد را می شناختید ولی اینکه دولت ها بخواهند از شکل های فیلمسازی یا آدم های فیلمساز مختلفی که همزمان ظهور می کنند به نفع خودشان بهره برداری کنند اتفاق بد این است که در بعضی موارد کافیست بنده به عنوان فیلمساز اول متوهم باشم که در مقابل فیلمساز پیشکسوت قرار بگیرم و این آفت است که در جامعه و روند روزمره نیز قرار گرفته که حرمت آدم های قبلی را نگه نمی داریم.
هنوز هم خودم را یک دستیار برنامه ریز می دانم
در ادامه ی برنامه، امیرحسین عسکری کارگردان فیلم «بدون مرز» نیز در گفتگو شرکت کرد و در مورد اوضاع اکران فیلم توضیح داد: اگر موفقیتی برای فیلم بوده مدیون همت یک تیم درجه یک و جوان بود که این اتفاق برای فیلم افتاد، در مورد نوبت فیلم هم بعد از ماه محرم و صفر باید دید چه اتفاقی خواهد افتاد. نکته ای که همیشه برایم حائز اهمیت است این است که وقتی شما به عنوان یک فیلمساز اول با هر پشتوانه ای ورود می کنی و فیلم را می سازی و به دلایل و سلایقی مورد توجه قرار می گیرد و دارای استانداردهای دیده شدن است و جایزه می دهند اما یکسال از این رویداد مهم سینمایی کشور می گذرد و خبری نیست و کسی کاری ندارد و گویا قرار نیست پیگیری کنند و ما دوباره به روزمرگی های قبلی برمی گردیم.
وی در ادامه گفت: هنوز هم خودم را یک دستیار برنامه ریز می دانم ولی ناخودآگاه وقتی از یک مرحله گذر می کنید و به مرحله جدیدی وارد می شوید خط افقی روبرویتان قرار می گیرد که باید به سمت آن بروید و من نمی دانم تا چه زمانی قرار است پشت سر هم این اتفاقات برای فیلمسازان بیفتد که بعد از چندسال فیلم بسازند و دیده بشوند و بعد فراموش شوند، تلاش می کنیم به روند بازار تن ندهیم ولی صبر و فقر میزانی دارد. احساس می کنم که از فیلمسازان اول و کسانی که به این عرصه ورود می کنند استفاده ابزاری می شود و این بسیار آزاردهنده است و این برخورد تو را سرخورده می کند و ناگزیر می کند از این مجموعه با سرخوردگی خارج بشوی.
در جشنواره های خارجی از بنده می پرسند وام دار کدام فیلمساز هستی؟
ایشان در صحبت پایانی خود با اشاره به بحث پیشکسوت ها در سینما گفت: در جشنواره های خارجی از بنده می پرسند وام دار کدام فیلمساز هستی؟ مگر می شود یک فیلمساز نسل جدید وامدار سینماگر یا فیلمساز کهن تر از خودش نباشد و به گنجی که این همه سال برای سینمای مملکت جمع کرده ایم و لذت بردیم و کنارشان بودیم پشت کنیم؟ مطمئن باشید فیلمساز اول هستیم و جایزه گرفته ایم و اگر این برخورد با پیشکسوتان ما ادامه یابد این اتفاق برای ما زودتر خواهد افتاد، شکی در زحمات مسئولین نیست ولی این موضوع باید هدفمند دنبال شود.
احمدی در صحبت های پایانی خود گفت: ما در پروانه، اکران و … مشکلی نداشتم و نمی توانم در این موارد صحبت کنم ولی به عنوان ناظر بیرونی باید بگویم سینمای ایران خیلی قابل برنامه ریزی نیست به این دلیل که شما برای یک فیلم برنامه ریزی می کنید و این دیگر جواب نمی دهد، ما دستیار کارگردان ها یک مثال داریم و می گوییم هیچ وقت فکر نکن سینما را بلدید چون همه کارهایت را باید از صفر انجام دهید. ولی حسن این است که حداقل این فضای بسیار دشوار را برای هرکسی که وارد این جریان می شود به نمایش بگذارند، چون واقعا بسیار سخت است هرچند تعداد زیادی متقاضیان پروانه برای فیلم اول هست که به نظر نمی رسد پشت آن منطقی وجود داشته باشد.
اقبا شاوی نیز در گفته های پایانی خود بیان داشت: توفیق کسب جایزه بزرگ فیلم «بغداد» را به استاد خودم آقای درویش تبریک می گویم و با استقبال شدیدی که در بغداد توسط مردم شد و فریاد لبیک یا حسین که برخاسته بود تحلیلم این بود که بچه هایی که با داعش می جنگند می دانند که کارکرد «رستاخیز» چیست و در دوره ای که شیعیان را ذبح می کنند چقدر فیلم مهمی است و امیدوارم در جهان خوب اکران شود، فیلم «تاج محل» را هم ببینید.
برنامه رادیویی سینما معیار پنجشنبه‌ها ساعت ۱۴:۳۰ به طور زنده از رادیو گفتوگو پخش می‌شود. برنامه‌ای با اجرای سید امیر جاوید و تهیه کنندگی و سردبیری محمد جواد طالبی که سعی دارد ضمن پرداختن به مسائل اساسی سینمای ایران سطح آگاهی مخاطب از فیلمهای روی پرده را بالا ببرد.