جلسه نمایش و نقد و بررسی فیلم «پدر آن دیگری» آخرین ساخته یدالله صمدی شامگاه ۱۱ آبان ماه ۱۳۹۴ در سالن آمفی تئاتر فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
به گزارش سوره سینما [1]، در این جلسه یدالله صمدی نویسنده وکارگردان ، طهماسب صلح جو منتقد میهمان ، بنفشه صمدی و مهدی یار عزیزی بازیگران فیلم ، دکتر جواد حاتمی مشاور فیلمنامه و روانشناس کودک و نیز خانم پرینوش صنیعی نویسنده کتاب «پدر آن دیگری» که فیلم از روی آن اقتباس شده است ، حضور داشتند و ضمن صحبت درباره فیلم به پاسخ گویی به پرسش های حاضران پرداختند.
یدالله صمدی : فیلم ساختن با بچه ، درباره بچه و برای بچه بسیار کار مشکلی است
یدالله صمدی نویسنده فیلم نامه و کارگردان فیلم پدر آن دیگری در خصوص این فیلم گفت : من در زمان نگارش فیلم نامه از خیلی از فصل های کتاب استقبال کردم . انتخاب زمان ۲۰ سال پیش به چندین دلیل اتفاق افتاده است . یکی اینکه آن زمان پدیده موبایل وجود نداشت که امروزه وجود دارد و مزاحم نوشتن و فیلم ساختن و فعالیت می شود. روابط قصه در نبود موبایل باورپذیرتر است . از سویی دیگر مزاحمتی که نیروی انتظامی برای دختر و پسر فیلم ایجاد می کنند در آن زمان بیشتر اتفاق می افتاد .
وی افزود: گاهی از من سوال پرسیده می شود که چرا پلان های پیچیده و نورپردازی های عجیب و غریب در فیلم دیده نمی شود. باید بگویم که من قبلا در فیلم های دیگرم ثابت کرده ام توانایی انجام تکنیک های پیچیده را در فیلم ها دارم اما این داستان و این قصه اینقدر نجیب و ساده و شریف بود که دوست نداشتم این روایت ساده را که با سلیقه من نیز همخوانی دارد با این تکنیک های تعویض و لنز و نور و… آلوده کنم . من نیازی به استفاده از تمهید های فنی پیچیده در این فیلم نمی دیدم .
وی در خصوص رفتار پدر ، مادر و اطرافیان بچه در این فیلم گفت : همیشه و همواره این درک متقابل است که مهم است . تمام شخصیت هایی که در این فیلم دیده می شوند خودشان به نوعی مشکل دارند. در این فیلم ما با پدری مواجهیم که درگیر کار و زندگی است و مادری که نمی تواند او را درک کند.تنها مادر بزرگ مادر شهاب است که هنوز سنتی است و دیجیتالی نشده و کتاب می خواند و می تواند شهاب را درک کند. او به شهاب می گوید من هم اگر جای تو بودم همین کارها را می کردم و به این ترتیب او را با خود همسو می کند.
[2]
این کارگردان در مورد انتخاب بازیگران کودک و نوجوان فیلم نیز گفت : حدود ۴۰۰ کودک و نوجوان برای انجام تست به دفتر ما آمدند و دو نوجوان برادر و پسر عمو شهاب در روزهای آخر بود که انتخاب شدند. اما خود شهاب تنها چند روز قبل از فیلم برداری به همراه پدر و مادرش به دفتر ما آمدند و من با ورود او به دفتر احساس کردم کودک مورد نظرم را پیدا کرده ام . من پسر بچه ۶ ساله ای می خواستم که هم هوش و استعداد داشته باشد و هم حرف شنوی داشته باشد. یک پسر که آشنایی با سینما و صحنه ندارد باید نقشی بدون دیالوگ را تنها با به کار گیری زبان بدن و نمایش حس ها در صورت بازی می کرد. این کاری است که بسیاری از بازیگران حرفه ای سینما از آن عاجز هستند. اما مهدی یار عزیزی بسیار خوب توانست از پس این کار بر بیاید. ما صحنه ای را که او باید لباس عروس را قیچی میکرد از او تست گرفتیم بدون اینکه هیچ ابزاری در دفتر موجود باشد او توانست به خوبی تست را پشت سر بگذارد و این اطمینان مرا برای انتخاب او جلب کرد. البته بیشترین کمکی که من به او کردم این بود که با او دوست و رفیق باشم و حرف های هم را گوش کنیم و هم اینکه از او خواستم در تمامی صحنه ها آنچه را که می خواهد در صورتش نشان دهد در دلش خودش به خودش بگوید . این کار باعث شد که بازی او باورپذیر تر باشد. او دیالوگ ها را در دلش می گفت و واکنش ها را در چهره بیان می کرد.
وی در خصوص عدم حضور فیلم در بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر پارسال نیز گفت : وقتی فیلمی از بخش مسابقه کنار گذاشته می شود لاجرم هنرنمایی تک تک عوامل فیلم از جمله موسیقی و بازی ها و … نادیده گرفته می شود. زیرا اقبال عمومی در جشنواره برای تماشای فیلم های بخش مسابقه بیشتر است. امروز ما جوان هایی داریم که فیلم های خوبی می سازند . هر کدام از ما دو نسل دیدگاه خودمان را داریم و وقتی از من خواسته شد که با کنار رفتن از بخش مسابقه فضا را برای جوان ها فراهم کنم من گول خوردم در صورتی که باید زمینه برای رقابت همه به صورت برابر وجود داشته باشد. مگر فیلم ساختن انشاء نوشتن است که همه یک موضوع واحد را تعریف کنند و از یک سری خواسته شود که فضا را برای عده ای دیگر بازتر کنند. در فضای فیلم سازی هر کس نگاه خودش را دارد.
طهماسب صلح جو : من در مقابل این فیلم غافلگیر شدم
طهماسب صلح جو منتقد میهمان این برنامه در خصوص فیلم پدر آن دیگری گفت :مدت ها بود که چنین فیلمی از آقای صمدی ندیده بودم و پس از تماشای آن غافلگیر شدم. این فیلم ساده و روان اما پر از حرف های لایه به لایه است . سادگی فیلم مانند همان نقاشی های کودکانه ای است که در تیتراژ ابتدایی دیده می شود. نقاشی های کودکان حرف درون آنهاست. کودکان سعی می کنند با نقاشی هایشان چیزهایی را بیان کنند که ادبیات و زبان و توانایی ایشان در انتخاب واژه ها این اجازه را به آنها نمی دهد. فیلم سعی می کند فضای درخشان نقاشی های ابتدای فیلم را تصویر کند. فیلم اوج و فرودهای زیادی دارد و با اینکه شرایط تلخ و تراژیکی دارد اما هیچ گاه ژست تراژیک نمی گیرد و تمام مدت رنگهای شاد و شفاف و گرم در فیلم جریان دارد مانند همان نقاشی های ابتدایی. فیلم با این حال که به معضل پیچیده اجتماعی و خانوادگی اشاره می کند اما شادابی کودکانه اش را از دست نمی دهد.
وی همچنین گفت : هنر یک قلمرو و جهان فرضی است و هیچ گاه نمی توان دنبال مصداق واقعی اتفاقات در جهان واقعی بود زیرا هنر فلسفه زندگی را بیان می کند. شکل کلیشه ای اعتراض هیاهو است اما کودک این فیلم تعمدا سکوت می کند. این فیلم به نظرمن درباره نسل جوان امروز جامعه است . بچه این فیلم الان بزرگ شده و نسل جوان امروز را تشکیل داده که به جای اینکه اعتراض کند حرفی نمی زند و ما آسیب های اجتماعی این رفتار را در زندگی امروزمان می بینیم. تصور من از نشانه های درون فیلم این است که کودک نمی خواهد مانند آدم هایی باشد که در اطرافش هستند و همه آنها دروغ گو هستند. او نمی خواهد حرف بزند زیرا اگر حرف بزند باید مانند آنها دروغ بگوید. من به خوبی به یاد دارم که کودکان ۲۰ سال پیش چگونه مجبور می شدند که دروغ بگویند و همان نسل امروزه بزرگ شده اند و دروغ به عنصر اصلی زندگی ما ایرانی ها بدل شده است . جامعه ای که دروغ را به عنوان راه حل اصلی می پذیرد عواقب آن را سالهای بعد خواهد دید. این لایه اصلی درونی فیلم است . بچه پس از گم شدن در کنار نسلی دیده می شود که دوران آنها گذشته است و آنجا آرامش می یابد. تراژدی این کودک و این نسل در چنین فضایی اتفاق افتاد . این کودک نماینده نسلی است که در شرایط خاص رشد می کند و این چنین جامعه ای پیامد های خود را خواهد داشت. گفتن دروغ کودکانه با اینکه بخواهی خودت را و وجودت را پشت دروغی پنهان کنی بسیار تفاوت دارد. از سویی دیگر این فیلم درد کودکان را بیان می کند و از این جهت نیز فیلمی ارزشمند است .
[3]
پرینوش صنیعی : می خواستم تفاوت بین عشق پدری و مادری را در کتاب بیان کنم
پرینوش صنیعی نویسنده کتاب پدر آن دیگری درباره چرایی نگارش این کتاب گفت :یکی از مسائلی که می خواستم در این کتاب بیان کنم تفاوت بین عشق پدری و مادری است. من این کتاب را ۱۰ سال پیش نوشته ام. همان زمان به نتایج تحقیقی برخوردم که نشان می داد پدران فرزندان معلول تحمل بچه های ناتوان را ندارد و درصد بالایی از آنان زندگی را ترک کرده اند و مسئولیت نگهداری اینگونه فرزندان به گردن مادران افتاده است. پدران برای دوست داشتن فرزندان خود شرط دارند. آنها فرزندان موفق و توانا را بیشتر دوست دارند. عشق پدری شرط و شروط دارد اما عشق مادری نه . اینکه پدر همواره عصبانی دیده می شود کاملا طبیعی است . او خسته از سرکار باز می گردد و با خرابکاری های این بچه مواجه می شود . اتفاقا پدر این فیلم آدم خوب و زحمت کشی است. دست بزن ندارد. اینکه ما در مقام بیننده از رفتار او ناراحت می شویم بخاطر این است که بازتاب رفتارهای خودمان را روی پرده می بینیم.
وی گفت : مساله تاخیر در گفتار چندین عامل دارد که کودک این فیلم از بعضی از آنها برخوردار است مانند فرزند دوم بودن در بین بچه اول موفق و بچه سوم با جنس مخالف دوست داشتنی. همین طور تفاوت های فردی نیز در زمینه موثر است . در این میان واکنش اطرافیان نسبت به مشکل او نیز خیلی مهم است . آنها اینقدر این موضوع را حاد می کنند که باعث ایجاد ترس و اضطراب بیشتر در بچه می شود واین مشکل را پیچیده تر می کند. تا جایی که بچه از این توانایی عدم حرف زدن برای مقابله و آزار دیگران استفاده می کند. حتی این رفتار می تواند تا بزرگسالی نیز ادامه داشته باشد.
[4]
بنفشه صمدی : ارزش های هر فیلم باید در اشل خود آن فیلم ارزیابی شود
بنفشه صمدی بازیگر فیلم پدر آن دیگری گفت : هر فیلمی باید در اشل خودش مورد ارزیابی قرار گیرد. مثلا کودکی که بر اثر جنگ و از دست دادن والدینش از تکلم بازمانده خیلی شرایط متفاوتی دارد نسبت به کودکی که بر اثر داشتن مشکلات خانوادگی حرف نمی زند. همین طور مثلا شکوه یک فیلم حماسی با شکوه لحظه ای که یک کودک برای اولین بار مادر خود را صدا میزند بسیار فرق دارد. درباره بازی های ساده این فیلم نیز می توانم بگویم که اگر بازی های خاص و بسیار تکنیکی از سوی بازیگران ارائه می شد به فضای فیلم نمی خورد و در اشل فیلم نمی گنجید. این فیلم روایتی ساده از یک خانواده کوچک ایرانی است .در این روایت هم می شود لحظات باشکوه پیدا کرد.
دکتر جواد حاتمی : مساله این فیلم ارتباط برقرار کردن است
دکتر حاتمی مشاور روانشناسی این فیلم نیز گفت : نمی شود در یک فیلم تمام جنبه های یک اختلال را به تصویر کشید. مساله این فیلم ارتباط برقرار کردن است . در سال های ابتدایی زندگی فرآیند دل بستگی به مادر خیلی مهم است و چیزی به نام پذیرش بدون قید و شرط از سوی مادر وجود دارد. اما پدران بچه هایی را که توانایی بیشتر دارند را بیشتر دوست دارند. مقایسه ای که پدر خانواده بین شهاب و دیگر بچه ها انجام می دهد باعث گسترش مشکل می شود.
مهدی یار عزیزی بازیگر نقش شهاب در این فیلم نیز گفت : بازی کردن در این فیلم برای من خیلی سخت نبود و آن صحنه ای را که با پدرم آشتی کردم را بیشتر دوست دارم.
این جلسه نقد و بررسی با پرسش و پاسخ بین میهمانان و مخاطبان ادامه یافت و به پایان رسید.