به گزارش سوره سینما [1]، شصت و ششمین برنامه «سینما روایت» عصر دیروز با اکران، نقد و بررسی فیلم مستند «A157» به کارگردانی «بهروز نورانی پور» محصول مرکز مستند سازی حوزه هنری برگزار شد. در نشست نقد و بررسی این مستند علاوه بر نورانی پور «کارگردان»، محسن یزدی «مسئول مرکز مستند سازی حوزه هنری»، محمد تقی فهیم «منتقد»، و رسول شادمانی «مجری و کارشناس» حاضر شدند.
«A157» در شرایط سخت ساخته شد
در ابتدای نشست محسن یزدی «مسئول مرکز مستند سازی حوزه هنری» گفت: یک سال پیش که نورانی پور تماس گرفت و در یک خط، موضوع را توضیح داد شنیدن آن برایمان بسیار تکان دهنده بود. کار در این حوزه به شرط موثر بودن و مخاطب پسند بودن برای ما بسیار اهمیت دارد. با توانمندی هایی که از نورانی پور سراغ داشتیم قرار شد که با او همکاری کنیم. مستندی در شرایط سخت اردوگاهی ساخته شد. این سختی در چهره وی مشخص بود. سوژه نیز بر کارگردان تاثیر گذاشته بود. بار روانی این کار در چهره وی به خوبی دیده می شد.
برایمان پیوند مستند با منافع ملی مهم است
یزدی افزود: سعی ما این بود که اتفاق خوبی در این مورد بیفتد و بتوانیم ذره ای از اتفاقاتی را که در سوریه رخ داده برای مخاطب بازگو کنیم. به هر حال هر آدم عاقلی به محض مواجه شدن با این سوژه می پذیرفت که آن را انجام دهد. همیشه برای ما پیوند مستند با منافع ملی مهم است و منافع ملی برای ما شرط است. سوریه هم جزو منافع ملی ما است البته نه به معنای سخیف آنچه که آمریکایی ها و اروپایی ها در سوریه به دنبالش هستند. رویکردهای ما متفاوت است. به هر حال درد است که در میان انبوه مستند های کشور که در جشنواره شرکت می کنند می بینید که از ده مستند یکی از آن ها نیز به مسائل کشور ارتباط پیدا نمی کند. مستند باید یک گام جلوتر از مسائل کشور باشد در مورد مسائل مهم کشور واقعاً یک مستند خوب پیدا نمی کنیم. موضوعات مهم برای مستند ساز و برخی دستگاه های ما اصلاً اهمیتی ندارد. من خود نیز باید پاسخ گوی عملکردم باشم اما خداوکیلی یک جاهایی دیگر دردمان می گیرد و به حرف می آییم.
تجلی مسائل مهم کشور را در مستندهای مان نمی بینیم
رییس مرکز مستند سازی حوزه هنری در ادامه خاطرنشان کرد: ما باید تجلی مسائل مهم کشور را در مستند ببینیم. متاسفانه در برخی از مستندهای تولید شده در کشور شاهد حاشیه سازی برای نظام، حاکمیت، سپاه و … هستیم و گاهی نیز شاهد تقدیس پهلوی هستیم. البته شاید دستگاه های سفارش دهنده نیز مقصر نیستند. ما سفارش داریم تا سفارش اینکه چگونه به چه فردی سفارش می دهیم مهم است. وقتی پول بیت المال دست من است باید سفارش خوب و درست بدهم. همه ما باید به مسائل کشور فکر کنیم. در پاریس که یکی از امنیتی ترین کشور های دنیا است داعش کشته می گیرد اما این امنیت ما در ایران در کجا به چشم می آید و به آن دقت می کنیم؟ عمده منتقد ها اطلاع ندارند از وضعیت منطقه. ما با مستندهایی مثل «A157» باید به لایه های اتفاق های عظیم غیر انسانی که در منطقه رخ می دهد پی ببریم.
«A157» روایت فروپاشی انسانیت در سال ۲۰۱۵ است
بهروزنورانی پور «کارگردان» گفت: این مستند روایت فروپاشی انسانیت در سال ۲۰۱۵ میلادی است و روایت جنگ در سوریه و اردوگاه هایی که هر کدام روایت های تلخ زیادی دارند. جنگ را بسیاری از افراد بازی مردانه می دانند که بار عمده و سنگینش را زنان و کودکان بر دوش می کشند. در این جلسه می توانیم در اتباط با فتح خاک و جنسیت و ارتباط آن ها حرف بزنیم. چرا وقتی خاک کشورمان را در طمع می بینیم بلافاصله اولین زنگ خطر ها متوجه بانوان و کودکان ما که ناموس و شرف ما هستند می شود. اولین کسانی که قربانی می شوند زنان و کودکان هستند. امیدورام این مستند بتواند این موارد را نشان داده باشد.
مستند به مخاطب می گوید: چقدر خوب است که ما امنیت داریم!!
نورانی پور در ادامه گفت: زمانی که به سوژه ورود پیدا کردم اولین نکته مهم برای من این بود که آن فرد چگونه گرفتار این اتفاق وحشتناک شده است. ما چندین بار برای فیلمبرداری آماده شدیم که آن ها در آخرین لحظه ها منصرف می شدند ودر نهایت فکر می کردیم با تصاویری غیر از آنچه که مد نظرمان است بر می گردیم. در کش و قوس با سوژه اولین نکته که برایم جای سوال داشت این بود که چگونه بعد از کشته شدن پدر نتوانستید حتی فرار کنید. این روند در فیلم که مشاهده می شود در نهایت مخاطب را به این نکته متوجه می کند که چقدر خوب است که ما امنیت داریم. در طول روند کار هیچ پیش بینی از پایان بندی کار نداشتیم. ما یک پرتره اردوگاهی ساختیم و این موضوع گاهی ما را نگران تکرار می کرد. تدوین این مستند چهار الی پنج بار دست خوش تغییر شد. ما به این فکر می کردیم یک سری پلان ها در درون مخاطب باید ته نشین شود. باید در جایی فضای نفس کشیدن می دادیم تا رویداد بعدی را به وجود بیاوریم.
وقتی فیلم را دیدم مدتی در بحران بودم!!
محمد تقی فهیم «منتقد» در ادامه گفت: وقتی فیلم را دیدم مدتی در بحران بودم، بحرانی که ناشی از بحران به وجود آمده در منطقه است. بیشتر از این که به خود فیلم فکر کنم به این فکر می کردم که کشور ما چه استعداد هایی دارد و این که چرا این استعداد ها به کار گرفته نمی شوند و آنقدر در حوزه مستند بحران کم کار داریم.
فهیم در ادامه افزود: فیلمساز قبل از هرچیز باید مرد میدان باشد و جسارت داشته باشد. اگر مستند ساز بحران این خصوصیت ها را نداشته باشد ممکن است به محافظه کاری روی آورد. چه بسا ما فیلمسازان بزرگی داریم که از بودجه های کلان دولتی استفاده می کنند و از طرفی ادعای روشنفکری دارند و خوب می فهمند اما جرأت این که پا به میدان بگذارند را ندارند. خیلی ها اسکورسیزی را دوست دارند اما یک صدم اسکورسیزی دوست ندارند پا به مستند بحران بگذارند. باید قدر این جوان ها را دانست. مستند سازی کار سختی است. کشورهایی که انقلاب می کنند پیش از هر چیزی در حوزه مستند تلاش می کنند تا کار خود را به ثبت برسانند.
ریتم در مستند بحران بسیار مهم است/ جای نورانی پور بودم برخی تصاویر نچسب را حذف می کردم
این منتقد در ادامه گفت: در این مستند یکی از مهمترین کار ها پیدا کردن این سوژه بوده است که بسیار سخت و مهم است. پیش از اینکه بخواهیم به فرم و ساختار این مستند بپردازیم باید بگویم که نباید این بخش ها را ندید بگیریم. این مستند تحلیل نیز دارد کاری بالاتر از آنچه که در بسیاری از آثار دیگر شاهد هستیم. البته من اگرجای نورانی پور بودم در بخشی از صحنه ها تجدید نظر می کردم و آن را با تصاویر نچسب پر نمی کردم. یکی از تفاوت های مستند بحران با مستند اجتماعی ریتم است.
نمی توانیم از «A157» تعریف نکنیم
فهیم خاطرنشان کرد: ریتم و ضرب آهنگ مستند بحران را سر پا نگه می دارد. البته با مستندی روبرو هستیم که واقعاً نمی توانیم از آن تعریف نکنیم .متاسفانه با این که در کشورما چهره های برجسته زیادی وجود دارد اما همچنان نتوانستیم در ساخت مستند پرتره موفق عمل کنیم. ما در این بخش ضعیف هستیم. این مستند با اینکه در حوزه مستند بحران است اما یک پرتره از سه دختر است. وقتی صحبت از پرتره آدم ها میکنیم باید بتوانیم با دوربین تا جایی که امکان دارد به سوژه نزدیک شویم. هر چقدر یک فیلمساز بتواند به خلوت سوژه نزدیک شود موفق تر خواهد بود. فیلمی که دیدیم به لحاظ گونه جزو پرتره محسوب می شود چون شخصیت محور است. در این بخش فیلم نیز بسیار خوب است.