به گزارش سوره سینما [1] در ششمین روز اکران عمومی آثار جشنواره مردمی فیلم عمار، کارگاه آموزشی «دوران دیجیتال» با هدف بررسی تحولات عصر حاضر در مساله سینما و فیلمسازی با حضور «بهروز افخمی» از کارگردانان تاریخ سینمای ایران برگزار شد.
راهاندازی مدرسه ملی کاری بیهوده
بهروز افخمی در ابتدای سخنان خود ضمن اشاره به تاسیس و راهاندازی «مدرسه ملی سینما» گفت: راهاندازی مدرسه ملی سینما که مراحل ابتدایی آن به پایان رسیده است و در مسیر تامین بودجه است. «احمد ذاکریجهرمی» یکی از کارگردانان کشور در اینباره گفتند از سوی «حجتا… ایوبی» رییس سازمان سینمایی برای مشورت دعوت شدند. و ایشان در پاسخ به سوال معاون وزیر گفتند کاش پیش از شروع کار از بنده نظر میخواستید. زیرا در حال حاضر که کار جلو رفته است و در واقع مراحل پایانی خود را میگذراند پایان دادن آن امکانپذیر نیست. و ذاکری در ادامه علت آن را این طور توضیح داده که، مدرسه ملی سینما در دنیا امروز در حال تعطیل یا کوچک شدن است و ما تازه در کشور میخواهیم آن را راهاندازی کنیم. وی در توضیح علت این امر نیز به رییس سازمان سینمایی گفتند، علت این تعطیلی و کوچک کردن، به خاطر تغییرات و تحولاتی است که در دنیای دیجیتال در حال رخ دادن است، برمیگردد.
آموزش در دنیای دیجیتال بستری مهیا برای فیلمسازی
افخمی در ادامه سخنان خود گفت: آموزش فیلمسازی دو جنبه دارد؛ جنبه اول قریحه و ذوق هنرجو است که این جنبه با آموزش قابل تزریق و انتقال نیست. فردی که ذوق هنری نداشته باشد هر چقدر که آموزش داده شود، بیفایده است. جنبه دوم که در این مدارس قرار به آموزش دادن آن است، بخش تجربی و فنی کار است. این بخش نیاز به یک سلسله وسایل مثل دوربین، ابزار نور، صدا و غیره دارد که با کار با آنها آنچه که باید آموخته شود، به هنرجو آموزش داده میشود. در واقع میتوان گفت: ابزار لازم در اختیار هنرجو قرار میگیرد تا بیاموزد.
کارگردان «گاو خونی» در ادامه بحث خود افزود؛ وقتی به جنبه اکتسابی فیلمسازی میرسیم مسالهای که قابل آموزش است، در اختیار قرار دادن وسایل مورد نیاز این کار برای علاقهمند است تا تجربه لازم را کسب کند و کار را با تمرین بیاموزند.
اما در دنیای امروز با اتفاقاتی که در عصر حاضر رخ داده است دیگر نیازی به رفتن به دانشگاه یا مدرسه سینما نیست. زیرا با شهریه یک ترم دانشگاه، هنرجو میتوان وسایل و ابزار مورد نیاز کار را خود فراهم کند و یک فیلم قابل قبول برای پرده سینما بسازد. در واقع یک هنرجو با چیزی در حدود ۳ هزار دلار، رقمی در حدود ۱۰ میلیون تومان میتواند ابزار کار را تهیه و فیلم بسازد.
او افزود؛ اگر به بخش نظری کار بخواهم بپردازم باز هم بنده معتقدم آن چیزی که به عنوان نظری، یک دانشجو میخواهد از اساتید خود بیاموزد و منابعی که برای نظریههای سینمایی از سوی اساتید به او معرفی شود، به راحتی میتواند با مطالعه در کتابهای بسیاری که در این زمینه تالیف و ترجمه شده است، بخواند و بیاموزد. و همچنین با جستوجو در اینترنت به منابع بیشتری دسترسی پیدا کند. با کمی کنکاش لینکهای متفاوتی را پیدا خواهد کرد که مطالب انبوهی را در دسترس کاربران خود قرار میدهد. حتا با ورود به سایت دانشگاههای معتبر دنیا در حوزه فیلمسازی، یک علاقهمند میتواند کارهایی که شده و فیلمهای کوتاهی که ساخته یا تدوین شده است را به راحتی ببیند.
وی گفت: با جستوجو در این دنیای مجازی شما با دریایی از معلومات و مسائل نظری در این حوزه مواجه خواهید شد که راهگشا برای شما خواهد بود. و اگر به زبان انگلیسی نیز مسلط باشید بهره بیشتری خواهید برد. گرچه آنچه که به زبان فارسی نیز موجود است خود دریایی است که در این بخش شما را متبحر میسازد.
افخمی در ادامه به دوران نوجوانی خود اشاره کرد و گفت: در دورهای که ما در سن نوجوانی یا جوانی بودیم، کتابهای این حوزه بسیار کم و ناچیز بود و نیز اینترنت وجود نداشت. اما امروز مطالب بسیاری به صورت مکتوب و تصویری در کتابها و اینترنت وجود دارد که فرد علاقهمند به فیلمسازی را کفایت میکند.
کارگردان فیلم «عروس» در ادامه بحث خود گفت: از این رو سخن ذاکریجهرمی نتیجهی درستی از این اتفاقات است که صرف هزینه و وقت برای راهاندازی مدرسه ملی سینما، برای امروز ضرورتی ندارد. و این جنبه از فیلمسازی یکی از تحولات دیجیتالی است که در این عصر رخ داده است.
حال با این تحولات دیجیتالی که در دنیا در حال روی دادن است اگر که مدرسه ملی سینما را نمیتوانیم جمع کنیم باید آن را کوچک کنیم و از طریق اینترنت و فضای مجازی با هنرجویان ارتباط برقرار کنیم.
ساخت فیلم شخصی و فراهم بودن عرضه آن در دنیای دیجیتال
کارشناس برنامه «هفت» در ادامه به ابعاد دیگر این تحول پرداخت و گفت: جنبههای دیگری از تحولات دیجیتال که در حال تغییر فیلمسازی برای امروز هست به این برمیگردد که اگر شما با همت شخصی وسایل مورد نیاز این کار را تهیه و فیلمی بسازید، میتوانید ساخته خود را از طریق کانالهای مختلف در اینترنت عرضه کنید. و زمانی که فیلم شما به یک تعداد آمار مشخص از بیننده برسد، آن سیستمی که شما فیلم خود را در آن عرضه داشتهاید هزینهای به شما میپردازد.
وی در ادامه به دیگر اتفاقات این دنیای دیجیتال اشاره کرد و گفت: اتفاق خوب دیگری که در حال رخ دادن است، امکان ساخت هر فیلمی است که قبلا تصور آن را هم نمیکردید. تنها بستگی به دقت، ذوق و حوصله شما دارد که تا چه اندازه مهارت کافی در حوزه کامپیوتر داشته باشید. شما میتوانید با امکاناتی که کامپیوتر در اختیار شما میگذارد یک فضای کوچک را به یک فضای بزرگ تبدیل کنید، طبیعتهایی را در دنیای دیجیتال طراحی کنید که پیش از این قابل دسترس نبودند. تمام این امکانات امروز در ایران فراهم و برای همهی علاقهمندان این حوزه قابل دسترس است.
محو شدن گریم در چند سال آینده
افخمی از اتفاقات غریب در چند سال آینده در دنیا دیجیتال به محو شدن گریم در سینما گفت و عنوان داشت؛ چشم‌انداز سینمای آینده با تغییر و تحولات شگرفی روبهرو خواهد بود که در بستر عصر دیجیتال امکانپذیر شده است. به قول «عبدا.. اسکندری» در ۴ یا ۵ سال آینده در خارج و در ایران در طول دو دهه آینده، گریم بازیگران ناپدید خواهد شد و تغییر قیافه بازیگر برای صورتی که مورد نظر کارگردان برای بازی است در کامپیوتر اتفاق میافتد. یعنی کامپیوتر فضایی را به وجود میآورد که دیگر لازم نیست یک بازیگر ساعتها زیر دست گریمور بنشیند و وقت صرف تغییر قیافه کند. با کمترین هزینه و صرف زمان، با امکانات کامپیوتری این امر شدنی خواهد بود.
ساخت بازیگرانی خیالی در دنیای دیجیتال
افخمی از دیگر چشم‌اندازهای دنیای دیجیتال در حوزه فیلمسازی، به ساخت بازیگری با صورتی که مورد نظر کارگردان و فیلمساز است، اشاره نمود و توضیح داد؛ در آینده یک فیلمساز میتواند با بستری که این فضای دیجیتال در اختیار او قرار میدهد و با نرم‌افزارهایی که به تولید انبوه میرسد، به خلق بازیگرانی بپردازد که مابهازای بیرونی ندارند. صورتی ترکیبی از چند صورت با فرضا میمیک بازیگر تئاتری که چهره است. در واقع شما خواهید توانست میمیک صورت آنها را روی صورت ساخته شده خود منتقل کنید و آن را به حرکت در آورید. و ممکن است بینندگان با دیدن این صورت خلق شده توسط شما که تقریبا بازیگر شماست از آن رضایت کامل داشته باشند و مورد قبول آنها باشد.
بدین معنا که اگر شما داستاننویس خوبی باشید در ۱۵ سال آینده، پای کامپیوتر میتوانید چهرهای بسازید که در دنیای خارج وجود ندارد و آن بازیگر شماست.
این اتفاقات عجیب و شگفتانگیز در چند سال آینده رخ خواهد داد که شاید برای امروز بسیاری از آنها هنوز قابل پیشبینی و درک نیست.
چالش سینمای هالیوود با دنیای دیجیتال
این کارگردان سینما در ادامه بحث دوران دیجیتال به ستارهسازی در دنیای سینمای امروز پرداخت و گفت: یکی دیگر از چشم‌اندازهای سینمای دیجیتال، شکسته شدن ستارهسازی به ویژه در سینمای امریکاست. چهره خوبی که توسط یک هنرجوی خوش ذوق در آینده در اولین فیلمش ساخته میشود که مورد پسند بیننده قرار میگیرد همچون تبری خواهد بود که کمر ستارهسازی در سینما بخصوص سینمای هالیوود را خواهد شکست.
وی گفت: همچنین شرایطی فراهم خواهد شد تا فیلمی که با ۴۰ میلیون دلار ساخته میشود با هزینهای بسیار کمتر مثلا ۱۰ میلیون دلار ساخته شود. حتا ممکن است این فیلم دیجیتالی به قدری حرفهای ساخته شود که خاستگاه جهانی پیدا کند.
بدین ترتیب شرایط دنیای دیجیتال، حکومت فعلی هالیوود را تبدیل به حکومتی ناپایدار و حبابی کرده است که ممکن است با یک اتفاق این حباب از بین برود و سینمای جدیدی به وجود آید.
ظرفیت نامحدود فضای دیجیتال
بهروز افخمی در ادامه اظهار داشت؛ تمام ابعاد سینمای دیجیتال را نمیتوان مشخص کرد و قابل پیشبینی نیست. زمانی که کامپیوترهای شخصی آمدند وقتی از سازنده آن پرسیده شد ابعاد و توانایی آن چقدر است، در پاسخ گفت: نمیدانم. اینکه چه کارهایی با آن ممکن میشود و توانایی آن تا کجا خواهد بود. از این رو درباره عصر دیجیتال و سینمای دیجیتال همه چیز روشن نیست. و نمیتوان حدس زد که توانایی و طرفیت این فضا چقدر است و تا کجا خواهد بود. گذشت زمان نیاز است تا بسیاری از ابعاد آن شناخته شود.
وی گفت: اگر بخواهم به نوعی بحث را روشنتر بیان کنم باید بگویم، تمام فعالیت انسان از دو نوع است؛ فعالیتهای خلاقانه و فعالیت عملیاتی. با دنیای دیجیتال تمام فعالیتهای عملیاتی که انسان انجام میدهد با کامپیوتر دستیافتنی است و تنها فعالیتهای خلاقانه است که انسان به آن خواهد پرداخت. البته در این باره نیز بحث است که شاید در آینده حتا این نوع از فعالیتها نیز در فضای دیجیتال شدنی باشد. البته فعلا در حد یک حدس و گمان است.
در نتیجه من نیز چون خالق کامپیوتر تنها پاسخی که میتوانم در مورد ظرفیت این فضا داشته باشم، نمیدانم است.
خواندن مصاحبه کارگردانان بزرگ مسیری برای یادگیری
بهروز افخمی در نهایت به تجربهی حرفهای خود و اهمیت صدا در سینمای امروز اشاره کرد و گفت: من در ابتدای راه فیلمسازی خود، مصاحبه کارگردانان بزرگ دنیای را بسیار میخواندم و از این طریق اطلاعات و معلومات زیادی کسب کردم.
و در پایان باید به شرایطی اشاره کنم که در سایه دنیای دیجیتال در دنیای سینما فراهم شده است. همان طور که میدانید از سال ۱۹۲۷م که سینما از هنر و تصویر یک گام جلوتر آمد صدا نیز اهمیت زیادی پیدا کرد. حتا برای امروز به عقیده بنده «صدا» مهمتر از بقیه است. اگر صدا خوب باشد امکان ندارد چهره بازی بازیگر خوب نباشد، این را به تجربه عرض میکنم. و تنها ممکن است یک جا این تئوری تغییر کند و استثنا باشد و آن هم در بحث دوبله است. زیرا دوبلور تمرکزش روی صدا برای بازیگر است نه چهره.
اما بر عکس این موضوع وجود دارد یعنی صدا خوب نباشد اما چهره خوب باشد، که در این حالت نیز با صدای خوب در دوبله این اشکال قابل رفع است.
در واقع یکی از تحولات دیجیتالی امروز، امکان ساخت ماکت صداست که در ساخت انیمیشن حکم حیاتی دارد. ساخت ماکت صدا در دنیای دیجیتال امروز فراهم شده است. اما این نیز یک واقعیت است که بعضی از فیلمسازان قدیمی ما هنوز نتوانستهاند با این دنیا خود را هماهنگ سازند.