به گزارش سوره سینما ، در هفتمین روز جشنواره مردمی عمار، کارگاه آموزشی «آشنایی با فرایند تولید انیمیشن حرفهای» با مدرسی «هادی محمدیان» کارگردان انیمیشن سینمایی شاهزاده روم برگزار شد.
شتابزدگی در ساخت فیلمهای انیمیشنی
«هادی محمدیان» در ابتدای جلسه به حرفهای نگاه نکردن ساخت انیمیشن در ایران اشاره کرد و گفت: کار انیمیشن در ایران، زیاد جدی گرفته نمیشود و نوعی شتابزدگی و عدم حرفهای دیدن این حوزه، در ساختهها دیده میشود. و این امر نیز ناشی از پیشرفت تکنولوژی و در دسترس بودن ابزار کار برای همگان است. در واقع یک فرد با فراهم ساختن ابزار فنی کار خیلی راحت میتواند دست به تولید یک فیلم کوتاه انیمیشنی بزند بدون آنکه دانش مورد نیاز آن را فرا گرفته باشد. در گذشته این طور نبود و دسترسی به ابزار و وسایل تکنیک سخت بود. این در دسترس بودن تکنولوژی باعث شده است افراد به راحتی وارد این حوزه شوند.
وی در ادامه گفت: امروز یکی از دغدغههای من همین عدم تولید انیمیشن در شکل استاندارد آن است. به نوعی گویا افراد از وسط راه وارد میشوند و با یاد گرفتن شکل کار در نرمافزارها بدون فراگرفتن مقدمات، تولید را شروع میکنند. در حالی که برای کار حرفهای و قابل قبول آموختن مقدمات کار ضروری و مهم است.
فراموشی دانش در استفاده از ابزار تکنولوژیکی
کارگردان شاهزاده روم در ادامه سخنان خود گفت: انیمیشن، تکنیکی از «سینما» و «هنرهای تجسمی» است. و در این کارگاه بیشتر تکیه من روی هنرهای تجسمی است؛ اگر بخواهم به مراحل کار ساخت در این حوزه بپردازم ذکر این نکته در ابتدا لازم است که «نبودن هزینه» و «زمان کافی» یکی از مشکلات سر راه ما در تولید فیلم انیمیشنی است و این باعث شده تا بعضی از مراحل کار، حذف شود و این علتِ تفاوت انیمیشن ایران با کشورهایی مثل امریکا یا کشورهای اروپایی است.
وی گفت: به طور مثال در جشنواره عمار به خاطر راحتی دسترسی به ابزار کار هر سال به تعداد تولیدکنندگان فیلمها در این جشنواره افزوده میشود، در حالی که افراد آشنایی چندانی با دانش کار ندارند و کار را حرفهای دنبال نمیکنند البته این به معنای بیان ضعف جشنواره عمار نیست شاید قدم ابتدایی است که باید برداشته شود. اما در فیلمسازی قصه مهم است و به ویژه در ساخت انیمیشن قصه گفتن اهمیت زیادی دارد. انیمیشن در واقع دنیای مثالی است و تصویر در این حوزه یک تصویر خیالی و ایهامدار است. نشان دادن تصویر ذهنی که در خیال شکل میگیرد در قالب انیمیشن کار آسانی نیست. برای این امر آرایههای ادبی دخیل هستند و استفاده از آنها کار دشواری است. این موضوع از نکات پایهای در ساخت انیمیشن است. لذا لازم است در ابتدا ما تکلیف خود را در برابر آن مشخص کنیم و باید آن را از حوزههای دیگر مثل کمیک و غیره جدا کنیم. در واقع برای تولید فیلم انیمیشنی مسیر مشخص است.
شناخت دنیای کودک از الزامات انیمیشن
این کارگردان فیلمهای انیمیشنی در ادامه به اهمیت شناخت دنیای کودک اشاره کرد و یادآور شد؛ انیمیشن با حوزه کودک و نوجوان در ارتباط است. اما متاسفانه میبینیم کسانی وارد این کار میشوند که قصه کودک نخواندهاند، از داستانهای کهن چیزی نمیدانند. در حالی که شما وقتی باید وارد تولید شوید که قصه و داستان کودک خوانده باشید و بدانید. هنوز بسیار ساختار داستان را نمیدانند و آگاه نیستند از یک جایی قصه را شما باید بسازید. این موارد نکات ریزی است که پیش از تولید قابل اهمیت است.
محمدیان افزود: کسانی که انیمیشن کار میکنند باید دست به قلم باشند یعنی شما به عنوان کارگردان باید تا حدودی حوزههای قصهنویسی، انیماتوری و طراحی و دیگر کارها را بدانید، حتی اگر مسلط نباشید. دانش شما در این حوزهها باید به اندازهای باشد که بتوانید به قول معروف «گلیم خود را از آب بیرون بکشید». به طور مثال در بخش طراحی بتوانید تصورات خود را روی کاغذ بیاورید. زیرا وقتی در رویا خیالپردازی میکنیم و تصوراتی در خیال میپرورانیم در مقام عمل و پیاده کردن و به تصویر کشیدن آنها با مشکل مواجه میشویم و نمیتوانیم لذا علاوه بر یادگیری تئوریها و قصه خواندن، شما باید بتوانید دست قوی در قصه نوشتن و طراحی کردن داشته باشید؛ یعنی هماهنگی بین ذهن و دست شما برای پیاده کردن کار.
انیمیشن در ایران یک ریسک است
هادی محمدیان در ادامه به سختی راه در ساخت انیمیشن «شاهزاده روم» اشاره کرد و گفت: تیم ما در طول این سالها چراغ خاموش حرکت کرد و تنها روی کار متمرکز بود. اگر چه جاهایی محکوم میشدیم و ایراداتی بر کار به ما وارد میشد. اما به هر حال باید گام به گام حرکت کرد و زحمت کشید. نظر شخصی من این است که کسی که کارش انیمیشن است حداقل در کشور ما نباید به طور میانگین بیشتر از ۳ ساعت بخوابد. از سال ۷۸ به این سو روند کاری بنده به این گونه بوده است. یعنی فکر میکنم کار خیلی عقب است و به این ترتیب خوابم نمیبرد.
وی تاکید کرد؛ اما در این مسیر نباید از دانش کار غافل بود. در بخش فنی با چند ماه وقت گذاشتن، طریقه استفاده از ابزارها برای ساخت یک انیمیشن به دست میآید. و هیچ سنی برای این کار دیر نیست. اما آموختن دانش کار، از اهمیت زیادی برخوردار است برای اینکه کار حرفهای جلو برود.
هادی محمدیان در ادامه به انیمیشن در ایران اشاره کرد و گفت: در این کار باید ریسک کرد و خطر را پذیرفت. زیرا انیمیشن در ایران یک کشتی به گل نشسته است. ممکن است در بعضی اوقات یک ساخته برجسته و پررنگ شود اما مقطعی و زودگذر است. زیرا کار به شکل صنعتی جلو نمیرود.
اما برای فرا گرفتن دانش بنده معتقد نیستم که باید دانشگاه رفت و یا سر کلاس حاضر شد تا دانش مورد نیاز را فرا گرفت و حرفهای به کار پرداخت، بلکه راههای بسیار برای آموختن وجود دارد، «جوینده یابنده است». در بسیاری از مواقع تجربیات دیگران را میتوان در یک جستوجو در اینترنت خواند و از این تجربیات در ادامه کار کمک گرفت. از این رو باز تاکید دارم طراحی در بحث هنرهای تجسمی، قصه و داستان در ادبیات در کار انیمیشن مهم است و باید برای آن وقت زیادی صرف کرد.
وی گفت: من برای این کار قصه کودک زیاد میخوانم و ممکن است یک کتاب را چندین بار مطالعه کنم. بسیاری از داستانهای کودکانه تصورات قوی دارد و به شما در این راه کمک میکند.
اهمیت تسلط به زبان انگلیسی در کار انیمیشن
کارگردان انیمیشن «پرواز تا بینهایت» در ادامه این کارگاه به اهمیت دانستن زبان انگلیسی اشاره کرد و گفت: به هر روی این صنعت از خارج وارد کشور ما شده است و ما برای دانستن تمام مباحث مهم در این حوزه چارهای نداریم مگر اینکه از آنها بیاموزیم، تا دانش روز دنیا را کسب کنیم. و این لازمهاش فرا گرفتن و تسلط بر زبان انگلیسی است.
وی در ادامه همین بحث گفت: سر کلاس یکی از کارگردانان کشور بودیم که بنده از وی سوال کردم اگر شما بخواهید در فضای رئال نورپردازی کنید و نور مورد نظر خودتان را بگیرید، چه میکنید؟ این کارگردان در پاسخ به من گفتند: در طول ۵۰ سال فیلمسازی و ساخت ۳۰ فیلم هنوز نتوانستهام در هیچ کاری نور مورد نظر خودم را بگیرم.
و همین جا نقد من به سینمای ایران است که نتوانسته است دانش روز دنیا را کسب کند. زیرا با دانش امروز در فیلمسازی گرفتن نور مورد نظر کار سختی نیست. کافی است دانش کار را بدانید. ولی متاسفانه به این نکات ما دقت لازم را نداریم و هنرمندان ما خود را مجهز به دانش روز دنیا نکردهاند.
یا میبینیم که بعد از سالها کار هنوز افراد رنگها را نمیشناسند. به طور مثال در فیلمی منظور بیان «امید» است ولی در نهایت از رنگهای گرم به رنگ سرد میرسد که درست بر عکس آن را به مخاطب و بیننده القا میکند. تمام این نکات مربوط به دانش کار است.
دانستن جامعهشناسی و روانشناسی کودک برای موفقیت
محمدیان اظهار داشت؛ شاید برای حل این مشکلات و برداشتن این چالشها در حوزه انیمیشن نیاز به «مدرسه انیمیشن» باشد. اما امروز متاسفانه ابزارزدگی باعث شده است تا شما یک پلان شگفتانگیز و خاص یا یک اتفاقی که شما را جذب کند در ساختهها نبینید. برای امروز در کشور ما ابزارها و نرمافزارها حاکم هستند تا دانش کار.
«خلاقیت»، «ادبیات» و «هنرهای تجسمی» از کارهای ابتدایی و بدیهیات این حوزه است. در این حرفه شما باید کودک باشید نباید در قالب یک فرد بزرگ فکر کنید. باید بتوانید با کودکان ارتباط بگیرید. باید جامعهشناسی و روانشناسی کودک را بشناسید. مگر میشود برای کودک ساخت اما دنیای او را نشناخت. شما به عنوان یک سازنده باید بدانید در کجاها احساسات کودک جریحهدار میشود، در کجاها هیجانزده میشود و در کجاها با شخصیت فیلم همذاتپنداری میکند؛ چه رنگی برای کودک در کجاها باید استفاده شود تمام این مسائل از ضروریات شروع کار است. شما به عنوان کارگردان یا قصهنویس یا انیماتور باید بدانید کودک چه چیزهایی را دوست دارد و دنیای او چگونه است.
محمدیان در ادامه این بحث افزود؛ من شخصا در حوزه تربیتی و سرگرمی در حال در آوردن الگوهایی برای خودم هستم، تا بتوانم در ادامه راه با شناخت بیشتری جلو بروم. زیرا مخاطب هدف در تولیدات انیمیشنی کودکان و نوجوانان هستند.
شما باید اطلاع داشته باشید در حوزه روانشناسی و تربیت، یک کودک در برخورد با یک اتفاق در هر برخورد یک چیز میآموزد. به همین خاطر است که کودکان ممکن است از شما بخواهند یک کتاب یا یک اتفاق را چندین بار برایشان بازگو کنید. زیرا در هر بار آنها یک چیزی را در مییابند. و اگر فیلمی را چندین بار میبینند برای این است که در هر بار یک چیز تازه فرا میگیرند و این برایشان جذاب است. و به همین خاطر است که از یک چیز چندین بار سوال میکنند.
با شرایط خود بسازیم
و از دیگر نکاتی که محمدیان در این کارگاه آموزشی به آن اشاره کرد و به مخاطبان خود تاکید نمود؛ در نظر داشتن شرایطی است که در آن به سر میبرند. او گفت: شرایط ما در ایران به گونهای جدا از کشورهایی است که سالها در این حوزه تجربه دارند. ما باید با وفق دادن خودمان با این شرایط فیلم بسازیم.
اگر منتظر باشیم که شرایطی چون شرایط کشورهای اروپایی یا امریکا برای ما فراهم شود نباید دست به تولید بزنیم؛ بیاموزیم که در شرایط ایران بسازیم. ممکن است انتقادهای زیادی هم وارد شود اما مهم گام برداشتن و جلو رفتن است. باید بلند فکر کرد و کوتاه گام برداشت. از کوچک باید شروع کرد تا اتفاقات بزرگ رخ دهد. به طور مثال تیم ما اگر شاهزاده روم را نمیساخت چگونه میتوانست به نقاط ضعف و قوتها پی ببرد. در هر اکران در تهران و شهرهای مختلف اگر حضور داشتم بازخوردها را میگرفتم تا در باقی راه کارم را توسعه دهم و از این تجربیات بهترین بهرهبرداری را داشته باشم. در واقع ما این مسیر را با تجربه آموختیم.
موفقیت کار در گروی داستان یک خطی
وی در ادامه بیان داشت؛ از دیگر نکات مهم و کلیدی در موفقیت این حوزه، پیشتر توضیح دادم قصه و داستان است. ممکن است شما ایدهای در ذهن داشته باشید اما باید بتوانید روی کاغذ پیاده کنید. برای اینکه کار شما موفق شود باید قصه شما یک خطی باشد. یعنی هر کس خواست داستان شما را ببیند بتواند آن را در این یک خط که شاید متشکل از ۱۰ کلمه باشد داستان را بفهمد. داستان یک خطی مهمترین بخش قصه است.
و یکی از نکات ضعف ما در فیلمسازی این است که فیلمی میسازیم که تنها برای خودمان و با ذهنیت خودمان است، به طوری که دیگران از آن چیزی نمیفهمند.
هر چه روی قصه و فیلمنامه سرمایهگذاری کنید کم است. برای در آوردن یک فیلمنامه خوب و یک قصه خوب احتیاج به زمان است.
وی در پایان سخنان خود گفت: یکی از چالشهای ما در تولید انیمیشن در کشور، این است که متاسفانه نمیتوان روی کارهای سینمایی قبلی تکیه کرد و تجربیات افراد قبلی در این حوزه را استفاده نمود، زیرا آزمون و خطا در ساخت انیمیشن زیاد است.
ضمن تقدیر از سازندگان فیلم ” شاهزاده روم ، مایلم خود فیلم با نکاتی که در صحبتهای هادی محمدیان در این جلسه گفته شده است بررسی شود.