به گزارش سوره سینما [1] به نقل از روابط عمومی انجمن عکاسان سینمای ایران،نشست های تخصصی هفتمین روز گردهمایی «۱۰ روز با عکاسان» که جمعه ۲۵ دی در خانه هنرمندان برگزار شد، به انجمن عکاسان سینمای ایران اختصاص داشت.شهاب الدین عادل و رضا کیانیان عهده دار برگزاری این نشست های تخصصی بودند.
در ابتدای این جلسه رضا کیانیان با این موضوع که«چرا سینما به عکاس نیاز دارد»؟صحبت هایش را اغاز کرد. او با اشاره به تاثیر حضورعکاس حرفه ای در سینما گفت:«عکاسی در سینما حرفه بسیار تخصصی است که به زعم من هر کسی قادر به انجامش نیست.اگرعکسی خاص از فیلمی تا همیشه در ذهن مخاطبش ماندگار می شود و یا فیلم را با دیدن آن عکس بخاطر می اوریم به دلیل هنر عکاس و نوع نگاه او در عکاسی است.»
او ادامه داد:«متاسفانه این نگاه در برخی تهیه کنندگان نیز وجود دارد که برای پرهیز ازهزینه زیاد،فکر می کنند بهتر است از فریم های فیلم عکس بگیرند، بخصوص الان که دیجیتال کار را راحت ترکرده است.ولی چرا نمی توان ان را عکس فیلم دانست؟ به این دلیل که ان یک فریم از فیلم است ،ولی عکاسی فیلم نیست و نگاه عکاس کاملا متفاوت است. نکته دیگر این است که برخی معتقدند که عکس فیلم حتما باید از زاویه دوربین گرفته شود و از جایی که فیلمبرداری می شود باید عکاسی کرد! به نظر من انها باید به این سوال مهم پاسخ بدهند که اصلا لزوم حضور عکاس چیست؟ مواردی که در مورد عکاسی فیلم به انها اشاره کردم بر حسب علاقه همیشگی ام به عکاسی و حضورم در سینما است و البته رفاقت من با اکثر عکاسان سینما است که باعث می شود برخی از دغدغه های انها را از نزدیک لمس کنم.»
کیانیان با اشاره به کارکرد عکاس فیلم در سینما گفت:«برای ما که علاقه مند به سینما هستیم، در زمان هایی که وقت بیشتری داریم سعی می کنیم تاریخ سینما را مرور کنیم و یا چیزهایی را بخاطر بیاوریم.گاهی با خودم فکر می کنم برخی از فیلم ها با عکس هایشان ماندگار شده اند. مثلا فیلم«همشهری کین» با سه یا چهار فریم عکس شناخته می شود و اگر این عکس ها را از این فیلم بگیریم، جلوه تصویری نخواهد داشت، مگر اینکه فیلم را ببنیم. ولی ما بدون اینکه فیلم«همشهری کین»را ببنیم با همین چند فریم عکس،متوجه می شویم زمان اتفاق ان قصه چه زمانی بوده ویا اینکه ژانر فیلم چیست ویا اینکه چه کسی در فیلم بازی کرده است.»
او ادامه داد:«آنطور که من شنیدم و متوجه شدم درهالیوود،برای هر فیلم بین ۱۰-۱۵ فریم عکس بیشتر استفاده نمی کنند این تعداد عکس شناسنامه فیلم می شود و به محض اینکه این عکس ها را می بینیم یاد فیلم مورد نظر می افتیم.به هر حال سینمای هالیوود از ما حرفه ای تر است وبیشتر از ماعلاقه مند بازگشت سرمایه اش در سینما است.چرا که فیلم های زیادی در سینمای ما ساخته می شود که اصلا مشخص نیست سرنوشت انها چه می شود. مثلا در ایران در سال بین ۸۰ فیلم ساخته می شود و فقط ۲۰ فیلم اکران می شود .باقی انها چه می شود یا اصلا چرا ساخته می شود؟اما در هالیود اینطور نیست.پس به همان دلایلی که ابتدای صحبت ام به ان اشاره کردم، یعنی وجود نگاه عکاس فیلم سینمای دنیا هنوز به این تخصص نیاز دارد.»
کیانیان در بخش دیگری از صحبت هایش با اشاره به اینکه سالها است عکاسی می کند و برخی نیز ممکن است به اینکه او عکاسی می کند نقد داشته باشند،گفت:«یک بار من و اقای کیارستمی وبرخی از دوستان در حال صحبت بودیم و کسی از جمع گفت که من از شهرتم استفاده می کنم وعکس می گیرم و به همین دلیل عکس هایم را می فروشم.اقای کیارستمی پاسخ جالبی به او داد و گفت:«شما فکر می کنید رضا شهرتش را راحت بدست اورده؟ سی سال به سختی برایش زحمت کشیده است.»واقعیت این است که در همه این سالها برحسب حضور طولانی مدت مقابل دوربین هم نور را می شناسم، هم میزانسن و یا حتی انواع لنز و…چرا که اگر بلد نباشم نمی توانم مقابل دوربین خوب بازی کنم.بازهم اینها مهم نیست از نظر من مهم دیدن است تا نگاه کردن.»
او ادامه داد:«عکاس فیلم کارش به مراتب سخت تر است. چرا که علاوه بر اینکه باید فضا وژانر فیلم را بشناسد،باید از بازیگران هم شناخت داشته باشد،چرا که هر بازیگری در هر زاویه یا با هر لنزی خوب نیست .در حقیقت عکاس فیلم علاوه بر تسلط به کارش باید تا حدی کارگردانی بداند وفیلمبرداری بلد باشد.بسیاری ازعکاسان سینما فیلمبردارن بسیار خوبی هستند اما دوست دارند عکاسی را ادامه بدهند.کما اینکه بسیاری از عکاسان خوب هم فیلمبرداران صاحب نامی در سینما شدند.من در فیلم هایی حضور داشتم که به دلیل نبود عکاس حرفه ای در نهایت عکس خوبی از فیلم باقی نماند و در فیلم هایی هم حضور داشتم مثل تجربه اخیرم فیلم«بارکد»که در خدمت اقای محمدفوقانی بودیم وعکس های بسیار خوبی از فیلم داریم.»
در پایان این نشست علی نیک رفتار رئیس انجمن عکاسان و حافظ احمدی رئیس سابق انجمن تقدیر نامه،نشان و کارت عضویت افتخاری انجمن عکاسان سینمای ایران را به رضا کیانیان اهدا کردند.
عادل: باید به حس و لحظاتی که فیلم را بازگو می‌کنند پرداخت
دیگر نشست تخصصی انجمن عکاسان سینمای ایران با عنوان «شاخصه‌های زیبایی شناسی در عکس فیلم» با حضور شهاب الدین عادل، مستندساز و استاد دانشگاه برپا شد.
شهاب الدین عادل ابتدا در خصوص این موضوع گفت:«ثبت فریمی از یک کار حرف زیادی از اثر را بیان می‌کند. عکاس فیلم هم به لحاظ اهمیت این موضوع باید با تمرکز روی متن و موضوع کار آن لحظه‌ای را که گویای فیلم است، پیدا کند و این کنش انتخاب فریم و جدا شدن آن از بقیه قسمت‌ها، ارزش هنری ثبت لحظه را نشان می‌دهد.»
او راجع به دشواری این گرایش از عکاسی گفت:«عکاسی فیلم کار بسیار مشکلی است چراکه از تعداد فریم‌هایی که در یک کار وجود دارد، هنرمند باید یکی را انتخاب کند و این گزینش کار را دشوار می‌سازد، در کنار این موضوع شیوه‌های گرفتن عکس هم متفاوت است و به گروه‌هایی چون عکاسی واقع گرایانه، انتزاعی و تجریدی تقسیم می‌شود.»
او در مورد جزئیات عکس فیلم‌ها عنوان کرد:«غالب عکس‌های فیلم واقع گرایانه هستند چراکه عکس فیلم باید به اثر نزدیک و بیانگر آنچه که جلوی دوربین است، باشد و این نزدیکی در عکس‌های واقع‌گرایانه بیشتر و به درستی نمود پیدا می‌کند و عکاس هم باید با وفاداری به محتوی کار آنچه را روی می‌دهد، ثبت کند اما عکس‌های انتزاعی نیز از همان فیلم گرفته شده‌اند ولی به گونه‌ای که موضوع فیلم را نشان نمی‌دهند و این در حالی است که ما در سینما اینسرت اشیاء نداریم و سعی بر نمایش فضا و واقعیت است.»
این منتقد سینما افزود:«عکس انتزاعی می‌تواند لحظه‌ای از فیلم باشد نه تمام کار؛همچنین در فیلم اصولأ عکس تجریدی نمی‌بینیم چون فایده‌ای برای مخاطب ندارد، زیرا در جهان بیرونی عینیت ندارد، پس عکس فیلم یا ساختار واقع گرایانه دارد یا گاهی به ندرت انتزاعی، اما نکته دیگری که اهمیت دارد ثبت کنش‌های فیزیکی و درونی است.»
عادل با نمایش عکس‌هایی از فیلم‌هایی چون گلادیاتور، الماس خونی و … در رابطه با ثبت کنش‌ها اظهار کرد:«ثبت کنش فیزیکی دشوارتر است که البته این امر امروزه با آمدن دوربین‌های پیشرفته آسان‌تر شده، همچنین این ثبت گاهی آگاهانه است و گاهی بعد از گرفتن عکس زیبایی موجود در آن نمود پیدا می‌کند. علاوه‌بر این قرار گرفتن در شرایط کاراکترها موجب نمایش تصویری خلاقانه می‌شود و حتی کادر مورب کنش حرکت قوی‌تری دارد.»
او افزود:«برخی‌ها معتقدند که ثبت و نمایش کنش بازیگر مهم است ولی من بر این عقیده‌ام بیشتر از کنش بازیگر باید به حس و لحظاتی که فیلم را بازگو می‌کنند پرداخت که این نظر شخصی من است و مخالفانی هم دارد، اما اصولأ عکس‌هایی که بازیگران به دوربین نگاه می‌کنند تصاویر قدرتمندتری هستند ولی قبولاندن آن به مخاطب آسان نیست.»
عادل در ادامه نشست راجع به عکاسی تئاتر و سینما اذعان داشت:«فاصله بین عکاسی تئاتر و سینما زیاد نیست و تفاوت در ثبت فضا و شیوه آن است، در فیلم خیلی اوقات عکاسان نمی‌توانند قاب را ببینند و فقط از حدود اندازه نما بی آن که از وجوه کادر با خبر باشند اطلاع دارد. این موضوع کار را سخت می‌کند، به همین جهت عکاس لازم است فیلم را بشناسد، به آن بیدیشد و با کادر فیلم تصویرش را تطبیق دهد.»
او صحبت‌های را چنین پایان داد:«فیلم با گذشت زمان تا حدی از یادها می‌رود اما عکس در آرشیو به عنوان سند باقی می‌ماند و به همین جهت اهمیت دارد. عکس‌های مهم نیز تصاویری‌اند که ماندگار و جاودانه باشند و ما بتوانیم از طریق تک عکس‌ها ماهیت فیلم را تشخیص دهیم و عکس در یک فریم باید ۱۲۰ دقیقه از فیلم را نشان دهد.»
در انتهای این نشست علی نیک رفتار، رئیس انجمن عکاسان ایران با لوحی از این هنرمند تقدیر کرد.