به گزارش سوره سینما [1]، رئیس سازمان سینمایی اولویت سینمای ایران در سال ۹۵ را تولید مشترک فیلم عنوان کرده است، این در حالی است که هنوز مفهوم سینمای امید که ایوبی آن را عنوان کرده بود، محقق نشده و سینمای کشور با موضوعات جدی‌تری از تولید مشترک مواجه است. از سوی دیگر تجربه تولید مشترک فیلم در کشورمان با حضور پر رنگ سفارتخانه‌های اروپایی به پدیده سینمای سفارتی منجر شده است.
حدود دو سال پیش حجت‌الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی که ماه‌های اول تصدی امور سینمایی کشور را پشت سر می‌گذاشت، شعار «سینمای امید» را به عنوان استراتژی کاری خود اعلام کرد. ایوبی در جمع سینماگران، سال ۹۳ را سال «سینمای امید» نامید. این شعار در امسال نیز تداوم داشت، اما واکنش سینمایی‌ها به این شعار با حضور ۸۰ درصدی فیلم‌های تلخ در جشنواره امسال فیلم فجر خودنمایی کرد. بدنه سینما به هیچ وجه حاضر نشد تا استراتژی رئیس را دنبال کند. حمید فرخ‌نژاد نیز در مصاحبه‌ای سینمای امید را تکنیک کشورهای کمونیستی دانست تا پاسخی دیپلماتیک به دیپلمات فرانسه رفته سینما بدهد. حال بعد از شعار شکست خورده سال‌های ۹۳ و ۹۴ این بار رئیس سازمان سینمایی سال ۹۵ را سال تولید فیلم‌های مشترک معرفی کرده است.
تولید مشترک فیلم در شرایطی مطرح می‌شود که سینمای ایران با موضوعات جدی‌تری روبه‌رو است و می‌شد به جای نگاه جزئی‌نگر به سینما که در نهایت به تولید مشترک فیلم توجه دارد، موضوعاتی مانند اخلاقی‌شدن سینما، اقتصاد سینما و کمک به حضور قوی‌تر بخش خصوصی در سینما را مد‌نظر قرار داد.
سال ۹۵؛ سال تولید مشترک
حجت‌الله ایوبی در دیدار با سفیر ارمنستان اولویت سال ۹۵ سازمان سینمایی را تولید مشترک فیلم عنوان کرد. ایوبی در این دیدار گفت: اعلام کردیم اولویت ما در سال ۹۵ تولید فیلم مشترک است. در فیلم مشترک نیز اولویت ما کشورهای همسایه و هم فرهنگ ما هستند.
اولویت تولید مشترک فیلم آن هم با کشورهای همسایه در حالی مطرح می‌شود که به غیر از ترکیه همسایه غربی‌مان هیچ کدام از همسایگان ایران، کشورهای صاحب سینمایی به شمار نمی‌روند. پاکستان و افغانستان سال‌ها است که مصرف‌کنندگان بالیوود به شمار می‌روند، عراق جنگ زده هم که تازه به فکر بازسازی فرهنگی افتاده و حضور معناداری در سینما ندارد. آذربایجان و ارمنستان وامداران سینمای شوروی سابق هستند. در این بین تنها سینمای ایران و ترکیه‌اند که در سطح بین‌المللی دارای نام و نشان هستند و روی سینما سرمایه‌گذاری کرده‌اند. البته جنس سینمای ایران و ترکیه تفاوت‌های زیادی دارد و زمینه‌سازی برای همکاری مشترک در تولید فیلم سینمایی با این کشور، ملاحظات زیادی را طلب می‌کند. اما تولید مشترک فیلم تنها به چند کشور همسایه که اولویت دولت به شمار می‌روند، منحصر نیست و پیش از این نیز سابقه تولیدات مشترک سینمایی با کشورهای خارجی در قالب توافق‌های رسمی و غیررسمی وجود داشته است.
سینمای مشترک و سینمای سفارتی
تولید مشترک فیلم با کشورهای فاقد صنعت سینما در همسایگی‌مان چه سودی برای سینمای ما دارد؟ این سؤال را باید در ماهیت تولید مشترک فیلم دید. معمولاً تولید مشترک فیلم در دو حالت رخ می‌دهد، ابتدا اینکه یک پروژه مشترک با خط داستانی مشترک تعریف شود که تولید آن در چند کشور دخیل باشد؛ مانند پیشنهاد تولید فیلم مشترک«مولانا» که کارگردان ترک به ایران پیشنهاد داد و خواستار سرمایه گذاری چند میلیون دلاری ایران در ساخت این فیلم شد که به نتیجه نرسید. در حالت دوم کشور‌هایی که فاقد صنعت سینما هستند با دعوت از کشورهای صاحب سینما، سرمایه و امکانات در اختیار گروه‌های فیلمساز می‌گذارند تا فیلمی را تولید و در نهایت نام کشور مشارکت‌کننده را نیز درج کنند. کشورهای عربی در این کار تبحر زیادی دارند. نمونه مشخص آن سرمایه‌گذاری معمر قذافی در تولید فیلم سینمایی «شیر صحرا» داستان زندگی عمر مختار رهبر مبارزه مردم لیبی با استعمار ایتالیا است، اما نوع سومی از تولید مشترک نیز وجود دارد که در سینمای ایران بیشتر از همه دیده می‌شود. سینمای سفارتی، عنوان نوع همکاری مشترکی است که در آن هزینه‌های تولید فیلم توسط سفارتخانه‌های خارجی و به خصوص اروپایی تأمین می‌شود. در این نوع تولید فیلم، فیلمساز ایرانی با ارتباط با سفارتخانه‌های خارجی که در رأس آنها سفارت فرانسه را می‌توان نام برد، کمک‌هایی برای تولید فیلم دریافت می‌کند. سینمای سفارتی اغلب نگاه جشنواره‌ای دارد و موضوعات مورد علاقه سفارتخانه اغلب موضوعات سیاه و کثیفی به شمار می‌رود. این‌گونه سینما با انتقاد‌های جدی در داخل کشور همراه است.
ابراهیم حاتمی‌کیا زمانی که درباره هزینه ساخت فیلم «» از وی سؤال شد، به طعنه گفت: پول فیلم من را سفارت هلند و جشنواره برلین نمی‌دهد. این کار را باید نظام جمهوری اسلامی انجام دهد و ریال به ریالش را خرج کند. احسان محمد حسنی، تهیه کننده «بادیگارد» نیز طی یادداشتی انتقادی درباره جشنواره سی و چهارم فیلم فجر نوشت: «سینمای سفارتی» که با پمپاژ دلارهای سفارتخانه‌ها ارتزاق می‌کند، ترجیح دارد بر سینمای نجیبِ آرمانی و میهنی که ولو با پشتیبانی نهادهای حکومتی این آب و خاک به تولید برسند.
به نظر می‌رسد پیشنهاد تولید مشترک که ایوبی آن را مطرح کرده است، بیش از آنکه توسط کشورهای همسایه ما مورد استقبال قرار گیرد، از سوی جریان سینمای سفارتی با استقبال روبه‌رو شود. رد پای پر رنگ سینمای سفارتی در همکاری با برخی از سینماگران ایرانی به وضوح قابل ملاحظه است. رایزن فرهنگی سفارت فرانسه در مصاحبه با خبرگزاری فارس، درباره سیاست سفارتخانه درباره سینمای ایران می‌گوید: در رابطه با سینما هم اتفاقات زیادی می‌افتد، اما تمرکز ما بیشتر روی تهیه‌کننده‌ها و تهیه‌کنندگی است. وی توضیح می‌دهد: در واقع یک برنامه‌ای در فرانسه هست به عنوان «برنامه کمک» که برنامه کمک به تهیه‌کنندگان هست و ایران کاملاً از این برنامه دولت فرانسه که کمک به تهیه‌کنندگان کشورهای غیرصنعتی است، اطلاع دارد و این برای همه کشورهای غیرصنعتی است و بهترین کمک نصیب تهیه‌کننده می‌شود.
وزیر ارشاد به تازگی درباره بهتر شدن شرایط فرهنگ بعد از دوران پسا برجام صحبت‌کرده و وعده بهبود شرایط اقتصادی در حوزه فرهنگ را داده است. در صورتی که وعده وزیر را محقق شده فرض کنیم، در سال آتی می‌توان وضعیت مناسبی را در بخش سینما متصور بود که در این صورت قاعدتاً نیازی به تأمین بودجه تولید فیلم از طریق دریافت کمک از سفارتخانه‌ها وجود نخواهد داشت، مگر اینکه یک سفارتخانه بخواهد از طریق کمک به فیلمساز ایرانی اهدافی را دنبال کند که قاعدتاً با معنای تولید مشترکی که ایوبی آن را مطرح کرده است، همخوانی نخواهد داشت.
منبع: جوان