به گزارش سوره سینما [1]، شامگاه سیزدهم تیرماه، سینما روایت در سالن اسوه میزبان فیلم مستند« قدیس» اثر حسین لامعی بود. این فیلم با حضور محمد تقی فهیم و امیر قادری منتقدان سینما و سید عبدالجواد موسوی از شاعران کشور نقد و بررسی شد، برنامه ای که با استقبال پرشور مخاطبین از فیلم غیرمنتظره روبرو شد.
شاملو به لحاظ احوالات سیاسی تبدیل به قدیس شد
حسین لامعی کارگردان و تهیه کننده فیلم قدیس در این نشست گفت: معتقدم این مستند چیز بیرونی ندارد و هرچیزی هست داخل فیلم موجود است به عنوان مثال من در اپیزود دوم فیلم ، همه چیز را گفتم و به بحث قدیس و قدیس پروری در کشور اشاره کردم. من در مورد کسی فیلم ساختم که معمولا به دلیل قدیس بودنش، کسی نقدش نمی کند.
وی با بیان اینکه در حالی که می شود برخی ها را نقد کرد اما از سوی دیگر برخی را به دلیل برخی از مسائل سیاسی نمی شود نقد کرد افزود: شاملو به لحاظ احوالات سیاسی و جریانات غیر سیاسی که داشت تبدیل به قدیس شده بود. قدیسی که نه می شد به آن دست زد نه می شد آن را نقد کرد لذا من به همین خاطر این فیلم را ساختم در حالی که سلیقه من در فیلم ، سلیقه شعری نیست.حرف من این است که اصل اخلاق راستگویی و شرافت است.
کارگردان با موضع فیلم را ساخته است
سید عبدالجواد موسوی گفت: اگر در فیلم شاهد این بودیم که چرا شاملو قدیس شده است و ما فقط با این موضوع در فیلم مواجهه می بودیم موضوع میمون و مبارکی برای فیلم محسوب می شد اما این فیلم اینگونه نبود بلکه سازنده آن در کل فیلم موضع دارد از وزن شعرشاملو تا مواضع سیاسی شاملو موضع دارد و این موضع را هم به صورت یکسری اطلاعات خام به بیننده نمی دهد تا او خودش به این نتیجه برسد بلکه نتیجه فیلم را خیلی رک به مخاطب القا می کند و هنگامی که صحبت ازتلاطمات سیاسی شاملو می کند به یکباره کات می شود و معلوم نیست چرا این کار را انجام می دهد.
فیلمساز نظرش را خیلی محکم با مشت به صورت مخاطب می کوبد
این شاعر کشورمان یادآور شد: در فیلم به بعضی از ویژگیهای شاملو اشاره نمی شود مثلا در مورد ترجمه های شاملو حرفی زده نمی شود در عوض در مورد ورود او به عالم سینما حرف زده می شود که به هیچ عنوان در زندگی او اهمیتی ندارد. ضمن اینکه معتقدم کارگردان در اول و آخر فیلم ، نظرش را خیلی محکم با مشت به صورت مخاطب می کوبد.
ساختار فیلم بسیار ضعیف است اما ایده جذاب است
محمد تقی فهیم منتقد سینما نیز با اشاره به ساختار فیلم ، ساختار آن را خیلی ضعیف توصیف کرد و اظهار داشت : کارگردان می توانست در بخش ساختاری، از خلاقیت های بیشتری استفاده کند تا مخاطب شاهد یک مستند پژوهشی و عمیقی باشد اما فیلم متاسفانه در بخش های ساختاری، ضعف های آشکاری دارد اما درعین حال فیلم جذابی است اما جذابیت آن از ساختار نیست بلکه از ایده فیلم که همان شاملو می باشد سرچشمه می گیرد.
فیلم متکی به پژوهش های اینترنتی است
وی ادامه داد: در بخش ساختاری، فیلم متکی به پژوهش های اینترنتی است و ای کاش کارگردان زحمت بیشتری برای فیلم می کشید و فیلم را تصویری می کرد اما فیلم در جای خودش با اهمیت است و علتش هم این است که فیلم موضع دارد و برخلاف آقای موسوی، من معتقدم عیبی ندارد که فیلم موضع داشته باشد در حالی که فیلمساز باید موضع داشته باشد.
این منتقد سینمایی با بیان اینکه آن چیزی که از کل فیلم بر می آید این است که شاملو یک شالاتان مطبوعاتی بیشتر نیست اضافه کرد: فیلم کم و کسری های زیادی دارد درحالی که می شد به ابعاد دیگر کارنامه شاملو هم پرداخت تا بتواند حتی نخبه گان جامعه را هم مخاطب قرار دهد در حالی که فیلم کنونی نگاهی بر مخاطبین میانی رو به پایین دارد.
تحقیقات فیلم اینترنتی نیست
حسین لامعی در این لحظه در پاسخ به فهیم گفت: تحقیقات فیلم به هیچ عنوان اینترنتی نیست و بسیاری از مطالب و عکس هایی که در فیلم ارائه شده است اصلا در اینترنت و در فضای مجازی وجود ندارد. حتی برخی از عکس ها برای اولین بار دیده شدند.
قدیس نریشن محور است
وی ادامه داد: آقای موسوی گفتند فیلم موضع دارد. درست است فیلم من موضع دارد. تاکنون فیلم های زیادی در تمجید از شاملو ساخته شدند اما هیچکس نگفته آن فیلم ها موضع دارد اما چند جای دیگر هم اعلام شده که این فیلم با موضع ساخته شده است. ضمن اینکه فیلم من یک فیلم نریشن محور است. هرچند که ما مصاحبه های زیادی را ضبط کردیم اما اکثر آنان را حذف کردیم تا یک فیلم، نریشن محور داشته باشیم.
موضع گل درشت داشتن؛ یک نقطه منفی است
سید عبدالجواد موسوی در پاسخ به لامعی گفت: منظور من از موضع داشتن به معنای منفی بودن اثر نیست. اما موضع گل درشت داشتن دریک اثر، یک نقطه منفی است. من درمورد آن چیزیهایی که در مورد شاملو در فیلم گفته شد شاید نظر تندتری داشته باشم. اما نقد این چنینی یک شاعر را قبول ندارم. به هرحال شاعر، هنرمند و خلاقی است که گاهی دچار شیدایی های خاص خودش می شود لذا این را با مترو معیار کارمند مثلا بانک نمی شود مقایسه کرد چون با این مترو معیار می توان خیلی از هنرمندان مثل جلال آل احمد را هم زد. این درحالی است که خوب و بد در مقوله هنر متفاوت است.البته کارگردان در انتهای فیلم می گوید که برای من انسان بودن مهم است نه شاعربودن.
مگه ما ۱۱۰ یا گشت ارشاد هستیم!
این منتقد ادبی با بیان اینکه یک شاعر گاهی اوقات حرفهایی می زند که اصلا مهم نیست تصریح کرد: آیا یک قرن دیگر که می خواهند در مورد شاملو قضاوت کنند آیا کسی به این فکر می کند که شامل آدمی بوده که سه تا زن داشته است و یا مثلا فرزندانش را رها کرده است؟ این مسائل به ما چه ربطی دارد؟ مگر ما ۱۱۰ یا گشت ارشاد هستیم؟ هنرمند، شان و جایگاه خاصی دارد.
محمدتقی فهیم دربخش دیگری از صحبت هایش گفت: اتفاقا فیلم به گرایش هایی از شاملو دست گذاشته است که جای مناقشه است.آقای موسوی معتقد است که ما فقط به جایگاه شاعر کار داریم و با زندگی و موضع شاعر به مردم ، کاری نداریم. اگر جایگاه شاعر در رابطه با مردم نقض شود از نظر من جایگاهی نخواهد داشت.
این فیلمساز و منتقد اضافه کرد: شاعری که نگاهش به مردم تحقیرآمیز باشد و آنان را گاو و احمق لقب دهد چگونه می تواند در میان جامعه جایگاهی داشته باشد؟
وی با اشاره به جریان روشنفکری کشور ادامه داد: امروز هم ما باز گرفتار جریان روشنفکری هستیم و اصلا بحث ما شاملو نیست بلکه جریان روشنفکری است که یک جریان بی هویت و بی ریشه ای است. این جریان ، جریانی است که تا دوتا کتاب می خوانند سکولار و ضد مذهب می شوند.
فهیم تاکید کرد: مگر می شود کسی مثل شاملو از سال ۴۸ تا ۵۶ سکاندار چندین مجله در ایران باشد و از ساواک و برخی از سفارت خانه ها حمایت نشود؟
فیلم افشاگری در مورد شاملو است
وی با بیان اینکه فیلم با تمام ضعف هایش یک افشاگری در مورد شاملو است و شاملویی که ما امروز می بینیم و تبدیل به قدیس شده است بر شانه های بچه های شکنجه شده این کشور به قدیس تبدیل شده است تصریح کرد: شاملو به راحتی قدیس نشده بلکه قدرت های زیادی روی آن کار کردند تا به قداست رسیده است.
امیر قادری منتقد سینمایی کشور نیز در این نشست گفت: وقتی ما تفاوتی بین افرادی که معروف هستند با عموم مردم قائل می شویم از همانجا سرچشمه فساد شروع می شود. این در حالی است که مهم این است که فرد در جایگاه خودش بتواند کارش را به درستی انجام دهد.
وی اضافه کرد: من هم فکر می کنم هنگامی که ما شاهد یک اثر هنری از یک هنرمند هستیم حالا اینکه آن هنرمند چه ارتباطات خانوادگی داشته و چه ظلمی به خانواده اش کرده ربطی به آن هنرمند نخواهد داشت. تا وقتی که اغلب افراد نخبه جامعه؛خودشان را مسئولیت منافع گروهی خود می دانند ما نقد هنری نخواهیم داشت. به گفته وی، ساخته شدن چنین مستندهایی باعث می شود هاله تقدس نه تنها در مورد شاملو بلکه در مورد هر فرد دیگری شکسته شود. وقتی شاعری در مورد آزادی و عشق حرف می زند بدون اینکه در این مورد تلاش کند فقط یک لقلقه زبانی است. امیر قادری یادآور شد: تا زمانی که فرهنگ، سیاست و اقتصاد در انحصار گروههایی از این کشور باشند که خودشان را به ارزشی و غیر ارزشی تقسیم کردند؛ من از جمله شاملو را مقصر می دانم چون برای شکستن این دیوارها تلاش نکرده اند. وقتی که شاعری در مورد آزادی و عشق و زیبایی حرف می زند بدون اینکه در این مورد تلاش کند فقط یک لقلقه زبانی است.
به نگاه اخلاقی خیلی معتقد نیستم
سید عبدالجواد موسوی اظهار داشت: من به نگاه اخلاقی خیلی معتقد نیستیم چرا که نگاه اخلاقی فیکس شده در زمان است درحالی که ممکن است او بعدا تغییر کند. شما اگه به حافظ هم نگاه کنید او هم پر از تناقض است برای همین است که یک نفر حافظ را عارف و دیگری آن را رند می بیند. این فعال رسانه ای تاکید کرد: به نظر من خود روشنفکرهای ایران هم در ساختن کارتل مقدس سازی در مورد خودشان دست داشتند. مثل فیلمسازان خوبی که الان فیلم های خوبی نمی سازند قربانی فضا مقدس سازی شدند که خودشان در این فضا سهیم بودند. وی در پایان صحبت هایش فیلم قدیس را یک فیلم شسته و رفته اعلام کرد که مخاطب را خسته نمی کند و دارای ساختار ۵ اپیزودی است.
کارگردان سنگ بزرگی برداشته است / فیلم نیاز به کوتاهترشدن دارد
موسوی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت: ما همیشه فضای سیاسی -اجتماعی را به گونه ای رقم می زنیم که جای آدم ها گم می شود و کارگردان باید می گفت چرا یک آدمی که نویسنده و شاعر است در جایگاه قدیس می نشیند و توقع من از نام این فیلم که قدیس هست همین بود. وی افزود: معتقدم فیلم می خواسته حوزه های گسترده ای را پوشش دهد که همین عامل باعث شده فیلم از ریتم بیفتد. کارگردان سنگ بزرگی را برداشته است و اگرهدفش مشخص و جزئی تر بود نتیجه فیلم نیز بهتر نمایان می شد. در حالی که فیلم نیاز به کوتاهتر و پاکیزه تر شدن دارد.
در ادامه برنامه با توجه به محتوای پرحاشیه فیلم، برخی از حاضرین به بحث ورود کردند. یکی ازحاضرین خطاب به کارگردان گفت: شما در آخر فیلم درحالی از فروغ فرخزاد فکت آوردی که اگر با همین خط و معیاری که به شاملو نگاه کردید به فروغ هم نگاه کنید او نیز شاعر کم مایه ای است که نمی تواند محلی از اعراب داشته باشد. ضمن اینکه فیلم شما ضعیف است و دیدگاه شما هم نسبت به موضوع ناقص است و در فیلم یک نگاه مغرضانه ادبی دیده می شود.
یکی دیگر از حضار جلسه که خود را دانشجوی رشته ادبیات معرفی کرد ضمن تمجید از مستند «قدیس» گفت: من در فضای ادبیات و روشنفکری حضور فعال دارم حقیقت این است که ما درآن فضا جرئت نمی کنیم از آقای شاملو و امثال شاملو انتقادی بکنیم زیرا از جانب حامیانش مورد تهمت و توهین قرار می گیریم. من این مستند را به این دلیل دوست داشتم که پس از سال ها حرفی که کسی جرئت گفتنش را نداشت با صراحت تمام بیان کرد. مختار شکری پور کارگردانی که خودش دو فیلم مستند در مورد شاملو ساخته است نیز یکی از حاضرین بود که خطاب به حسین لامعی گفت: شما که دم از اخلاق می زنید چرا برای استفاده از بخش هایی از فیلم من در فیلم قدیس، حتی از من اجازه هم نگرفته اید؟! شما از مصاحبه آقای جواد مجابی از فیلم من استفاده کردید اما با سوء استفاده، آن قسمت هایی که دلتان می خواسته را برش زدید. کارگردان مستند «قدیس» در پایان جلسه در پاسخ به مختار شکری پور گفت: تمام آرشیوهای تصویری که در این مستند مورد استفاده قرار گرفته شده، در زیرش منبع اصلی تصاویر ذکر شده است. وقتی من اسم مستند شما را در زیر تصاویرتان ذکر کردم دیگر چه از نظر اخلاقی و چه از لحاظ قانونی جای اعتراض باقی نمی ماند.