به گزارش سوره سینما [1] ، پیکر عباس کیارستمی در ساعت ۸:۲۰ بر دستان مردم و با ذکر لا اله الا الله به سمت کانون آمد. این اتفاق در حالی افتاد که مردمی که بیرون از محوطه کانون ایستاده بودند و جمعیت قابل توجهی هم هستند به ابراز احساسات برای این کارگردان پرداختند. همچنین در دست برخی از مردم تابلوی پیگیری پرونده پزشکی کیارستمی دیده می شد.
مراسم ساعت ۸:۳۳ با قرائت قرآن توسط مجید یراقبافان آغاز شد. پس از آن پرویز پرستویی به عنوان مجری مراسم پشت تریبون قرار گرفت و از مردم درخواست کرد به احترام کیارستمی نظم را رعایت کنند.
وی ادامه داد: به نام خدای خالق خانه دوستی ها. دوستان عزیز و هنرمندان و خانواده کیارستمی امروز گرد هم آمده ایم تا عزیزی را بدرقه کنیم که سال ها تلاش کرد برای ما خاطراتی را به جا گذارد. هنرمندی که تنها یک فیلمساز و شاعر نیست. او فقط یک تصویر گر و عکاس نیست. او همه این ها هست اما فقط همه اینها نیست. کیارستمی یعنی هنر متعالی سرزمین پهناور ایران.
ابراهیم حقیقی گرافیست و طراح دیگر سخنران مراسم هم گفت: حرف زدن درباره دوستی که ۴۵ سال از همکاری و دوستی عمیق من با او می گذرد بسیار سخت است.
وی افزود: کیارستمی به ما آموخت که فیلم می تواند پر از مهر و دوستی باشد و قلب های تمام جهان را به هم پیوند دهد. کیارستمی الفبای تازه ای برای سینمای جهان طراحی کرد. اشخاصی مانند کیارستمی استثنایی هستند که هنر را تکان می دهند.
سیف الله صمدیان عکاس و مستندساز هم در سخنانی گفت: اصلا نمی خواهم صندوق خاطرات سه دهه دوستی خود با کیارستمی را باز کنم اما این چند روز یک فایل تصویری از کیارستمی پخش شد در فضای مجازی که در آن از او می پرسند کدام اثر خود را بیشتر دوست داری که بیشتر بدرخشد و او بدون هیچ تعارفی گفت می خواهم خودم زندگی را ادامه دهم. معتقدم که کیارستمی هم خودش را کامل نشناخت. او مرد بسیار فعالی بود. او در ۲۴ ساعت روز ۲۰ ساعت کار می کرد و ۴ ساعت باقی مانده را به کارهای خود فکر می کرد.
[2]
آرزوی ژیل ژاکوب برای حضور در کلاس درس کیارستمی
وی ادامه داد: در آخرین روزهای مدیریت ژیل ژاکوب در جشنواره کن به دفترش رفتم و او گفت سینمای ایران معدنی است و خون سینما در رگ سینماگران آن جاری است. اگر از من بپرسند چه آرزویی داری می گویم می خواهم دوباره سر کلاس آموزش سینما بروم و استادم عباس کیارستمی باشد.
در ادامه مراسم صدای آیدین آغداشلو پخش شد. وی در این مصاحبه گفت: عمر کیارستمی یک عمر ساده نبود همانطور که او یک هنرمند عادی نبود. او در ۲ وجه تاثیرگذار بود؛ اول وجه شخصی که یک هنرمند بود و در سینما فعالیت اصلی داشت. او نوعی از سینما را ساخت که پیش از او وجود نداشت. جهان سینمای کیارستمی تبدیل به یک سینمای جدید شد. کیارستمی نه بیرونی ماند و نه دور دست بود و بر سینمای جهان تاثیر گذاشت.
وی افزود: وجه دیگر با ارزش زندگی کیارستمی در این است که او هنرمند جامع الطرافی بود و این روح پرتکاپوی او تنها در سینما نمی گنجید و فعالیت او در حوزه های مختلف قابل تحسین است. نمی توان آثار او را بدون نگاه به همه جنبه های هنری وی نگاه کرد. میراث کیارستمی گرانبهاست و کمتر هنرمندی است که در روزهای آخر عمر خود اینقدر راضی باشد. او حق دارد بگوید که کارش را انجام داده است چراکه آمده بود کارش را در این دنیا انجام دهد. او در لحظات آخر زندگی خوشحال بود چون حاصل عمل و زندگی او تا مدت ها باقی خواهد ماند و اثرش تا مدت ها ادامه دارد.
این هنرمند عرصه تجسمی با تاکید بر جایگاه هنری عباس کیارستمی عنوان کرد: او هنرمند جامع الاطرافی بود که در یک قالب نمی گنجید. هر کدام از وجوه هنری او از سینما تا عکاسی و نقاشی و علاقه اش به شعر که با شناخت شعر گذشتگان به صورت کاملا مدرن رسید، قابل بحث است. نمی شود او را تعریف کرد مگر با نگاه به همه این وجوه فعالیت او.
[3]
کیارستمی مولفی شناخته شده در جهان بود
ابراهیم فروزش کارگردان سینما و از همکاران و دوستان قدیمی کیارستمی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ادامه این مراسم گفت: غم و اندوه از دست دادن کیارستمی طاقت فرساست. عزیزی را از دست داده ایم که نبودنش جبران ناپدیر است. او یکی از پایه گذاران مرکز سینمای کانون پرورش فکری بود و بدعت گذار سینمایی بود که بازیگرانش مردم کوچه و خیابان بود. او بر سینمای دنیا تاثیر گداشت و مولفی شناخته شده در جهان است و در فهرست ۱۰ سینماگران دنیا است. درگذشت او ضایعه ای برای سینما است و او افتخار سینمای ایران است او هنگامه زمان بود.
اصغر فرهادی نیز در این مراسم بیان کرد: از طرف خانواده سینما این روزهای تلخ را تسلیت می گویم و سپاسگزارم که امروز چنین جمعیتی برای این سینماگر بزرگ آمده اند.
از شما سپاسگزارم که دل نبریدید
این کارگردان پرافتخار سینمای ایران گفت: آقای کیارستمی نازنین، سلام. باورم نمی‌شود چند هفته پس از آخرین دیدارمان، امروز در میان این جمع ایستاده‌ام تا به بهانه سفر بی‌بازگشتتان این جملات را به زبان بیاورم. این روزها درباره شما بسیار گفته‌اند و گفته‌ایم. هرچند دیر، بسیار دیر. اما من امروز اینجا ایستاده‌ام تا صمیمانه از شما سپاسگزاری کنم. از شما سپاسگزارم که نام این سرزمین را در جهان، به نامی پراحترام و دلنشین بازگرداندید. سپاسگزارم که دل نبریدید از این خاک با همه نادیده گرفتن‌ها و قدرناشناسی‌ها و سنگ‌اندازی‌های سفره‌لیسان سیاست.
وی افزود: سپاسگزارم که راه ناهموار و سنگلاخ جهانی کردن سینمای این مرز و بوم را بردبارانه هموار کردید که اگر امروز کنجکاوی و اشتیاقی‌ست برای دیدن آثار ایرانی بیرون از این مرزها، وام‌دار گام‌هایی‌ست که در آن دوران سخت برداشتید. سپاسگزارم که بیش از شمارگان فیلم‌ها و عکس‌ها و شعرهایتان در گوشه‌گوشه جهان، تشنگان فراگیری را گرد خود جمع کردید، نه فقط برای آموختن به آنها، بلکه بالاتر از آن برای دلگرم کردنشان به اینکه می‌توانند در هر شرایطی با اندک امکانی، رویاهایشان را به تصویر بکشند. سپاسگزارم نه به این خاطر که زیبایی‌های جهان را می‌دیدید، بلکه چون جهان را زیبا می‌دیدید. سپاسگزارم که دوری از هیاهو را آموختید. که با همه بزرگی‌تان، از دایره فروتنی فرو نلغزیدید. من از شما سپاسگزارم به خاطر همه زحماتتان.
[4]
فرهادی در پایان صحبت هایش اشاره کرد: و زحمت آخر، رساندن این پیغام: آقای کیارستمی عزیزم، تو اگر در تپش باغ خدا را دیدی، همتی کن و بگو ماهی‌ها، حوض‌شان بی‌آب است.
بعد از صحبت های فرهادی، حجت الله ایوبی رییس سازمان سینمایی در سخنانی مزین به شعر از کیارستمی یاد کرد. متن صبحت های ایوبی به شرح ذیل است:
«به نام خدایی که زیبایی را آفرید و جهان را آینه تمام نمای جمال خویش ساخت
مرگ اگر مرد است گو نزد من آی
تا در آغوشش بگیرم تنگ تنگ
اوزمن دلقی ستاند چاک چاک
من ازاو جانی ستانم رنگ رنگ
امروز را تاریخ به یاد خواهد داشت. هرگز فراموش نخواهد کرد. امروز روز وداع با دریچه ای به روشنایی. پنجره ای به بیرون. مرد آرام و بی ادعای فرهنگ وتمدنی کهن، دفتر و دیوانش را به سادگی برمی چیند و می رود. او که همه دیده بود و چشم، چشم از جهان فرومی بندد. می رود آرام و بی صدا.
درجهانِ جهانی شده مردی از سرزمین خورشید، بر آمده از لابلای هزاران هزار دفتر و دیوان. به پشتوانه تمدنی همیشه پرستشگر یزدان، و از دل سازها و آوازها ایرانی مردی از جنس نورو روشنایی برخاست و به تماشا خواند انسان را. و فراخواند بشریت را به تماشای خود گم شده اش. و شمس گونه فریاد بر آورد که « به تماشا می روی، تماشا می خواهی بیا اندرون من تماشا کن». و چه دیده ها که گشوده شد. و چه چشمها که بینا شد به گمشده بزرگ روزگار کنونی. یعنی انسانیتِ انسان. و او همه وجود بی زنگارش شد یک آینه. آینه ای به تمام قدی انسان. آری، آری امروز ما سوکوار آینه ایم.
آینه ام آینه ام مردِ مقالات نیم
دیده شود حال من ار، چشم شود گوش شما
و این آینه بی زنگار و زلال، شد جام جهان نمای روزگار تاریکیها. پرده هایی از آدمیت، نغمه هایی از آوای گمشده انسانیت. فطره الله التی فطرالناس علیها. این است رمز جهانی شدن شماره ۳ کوچه سارا در چیذر کوچک و زیبا.
آینه دل چون شود صافی و پاک
نقش ها بینی برون از آب و خاک
گفتم آخر آینه از بهر چیست؟
تا بداند هر کس کاو چیست و کیست !
آری، بی رنگ و لامکان. آزاد از بند و زنجیر زمان. آینه ای تمام قد برای آدمیان. در سوک آینه اما یاید زلال و صاف بود. چشمهایی که ندیدند، گوشهایی که نشنیدند امیدوارم امروز غبار از جان و دل بشویند. دریچه دل بگشایند بسوی روشنایی. تا بچشند آنها هم طعم شیرین گیلاس را. و اگر چنین کنند خواهند دید آینه های دیگری را که ایستاده اند همچنان، تا جلوه ای باشند از نور ایمان مردمان دیارمان. بیاییم امروز را روز عزا ننامیم. روز جشن آینه ها بدانیم. چشمها را بشویم. ببینیم آینه ها خرد و کلان این روزگار را. امروز روز عزا نیست. روز وداع نیست. روز بزم خدا است روز دف و سورناست
میا بی دف به گورِ من برادر که در بزم خدا غمگین نشاید
کیارستمی می رود اما این تماشا پایان نمی پذیرد:
رفتی از دیده و دل غرق تماشاست هنوز
عکس روی تو در این آینه پیداست هنوز
ودر پایان مبارک باد می گویم به خاندان کیارستمی بویژه بهمن نازنیش این جاودانگی را که:
برزمینی که نشان کف پای تو بود
سالها سجده صاحبنظران خواهد بود.
برای شادی روحش، بر بزرگ آینه دار جهان خلقت، پیامبر زیبایی و رحمت محمد مصطفی صلوات»
همچنین داریوش شایگان در ادامه این مراسم بیان کرد: او فرزند اصیل و خلف این آب و خاک بود. عباس برای یاد گرفتن نیازی به انباشته اطلاعات نداشت و این رفتار او من را یاد لئوناردو داوینچی می انداخت که می گفت نیازی به خواندن نداشت. عباس عناصر و اتفاقات را نمی دید بلکه آنها را رادیوگرافی می کرد. او به دنبال جوهره حقیقت بود. تمام شخصیت فیلم های او دنبال سیر و سلوک و حرکت بودند. تاثیر عجیب عباس در جهان به دلیل حساسیت شاعرانه اش بود. یکی دیگر از صفات او فروتنی بود. او بار گران این شهرت را تحمل کرد و هرگز خود را در دام این نام قرار نداد.
مسعود کیمیایی که حال خوبی نداشت نیز در این مراسم بیان کرد: وسعت وجودی عباس کیارستمی آنقدر است که نمی توان درباره آن به طور کامل حرف زد. معتقدم نور خداوندی در هنرمندان است و این نور در بین هنرمندان مظلوم بیشتر است. کیارستمی آنقدر ماندگار است که نام او به بلندای تاریخ باقی می ماند.
احمد کیارستمی پسر عباس کیارستمی به نمایندگی از خانواده‌اش گفت: از ستاد بدرقه برای برنامه ریزی خوبی که انجام دادند به خصوص از خانه سینما و کانون پرورش فکری تشکر می کنم. کانون شرایطی پیش آورد که من از وجود پدری مانند کیارستمی بیشتر استفاده کنم و با هنر وی مواجه شوم. از برادرم بهمن تشکر می کنم که این چند ماه تلاش بسیاری کرد. من در این چند سال ندیدم که فیلم های پدرم نمایش داده شود ولی یک بار هم ندیدم که بگوید چرا این اتفاق نمی افتد، اما چندی پیش در کنار این همه حضور در جشنواره های خارجی پدر گفت که نمایش فیلم های یک سینماگر در خانه آدم یک معنای دیگری دارد.
[5]
در ساعت ۱۰ صبح توسط حجت الاسلام دعایی بر پیکر عباس کیارستمی نماز خوانده شد تا با بدرقه وی به سمت لواسان در آرامگاه ابدی به خاک سپرده شود. در پایان مراسم مردم سرود ای ایران را همسرایی کردند.
حجت الله ایوبی رییس سازمان سینمایی، علی رفیعی، حسین پاکدل، عاطفه رضوی، حسن پورشیرازی، حبیب رضایی، باران کوثری، رخشان بنی اعتماد، مازیار میری، امیرحسین علم الهدی، محمدرضا مویینی، جهانگیر کوثری، مریلا زارعی، ابراهیم مختاری، همایون اسعدیان، بهمن فرمان آرا، جواد مجابی، بیتا فرهی، رویا نونهالی، نیکی کریمی، اصغر فرهادی، داریوش فرهنگ، محمدرضا کریمی صارمی، شهرام مکری، لیلی گلستان، سیف الله صمدیان، علیرضا تابش، فرهاد اصلانی، علیرضا رضاداد، لیلا حاتمی، علی مصفا، شهرام ناظری، عباس اخوین، اسرافیل شیرچی، فرشید مثقالی، امیر اثباتی، فرهاد توحیدی، امین تارخ، منوچهر شاهسواری، علی اکبر صادقی، احمد مسجدجامعی، حجت الاسلام دعایی، برخی از اعضای فراکسیون امید مجلس، حسن فریدون برادر رییس جمهور و به نمایندگی از دفتر وی و … از حاضران در مراسم بودند.
منبع: مهر