کارگردان مستند «ممد نبودی» تاکید کرد خرمشهر پاره تن ایرانیان و مایه افتخار همه است.
سوره سینما: خرمشهر به معنی واقعی کلام، پاره تن این سرزمین است که روزگاری می خواستند آن را از ما بگیرند و نگذاشتیم. عزیز بودن این شهر تنها به خاطر جوان هایی که به خاطرش از دست دادیم نیست، این شهر سند غیرت و مردانگی ماست. به مناسبت گرامیداشت یاد و خاطره آزادسازی خرمشهر در سازمان توسعه سینمایی سوره چند فیلم مستند تولید شده و با مشارکت شبکه یک برای مخاطبان این شبکه ملی روی آنتن می‌رود. «ممد نبودی» به کارگردانی شهروز توکل یکی از همین آثار است که هفته آینده می‌توانید در شبکه یک تماشایش کنید.
از چگونگی شروع تولید مستند «ممد نبودی» بگویید.
شهروز توکل: طرح از رضا نوری بود و من روی آن کار کردم تا به نسخه فعلی رسیدیم. فیلم، سفری است با همراهی خودم و شاعر مرثیه «ممد نبودی» به خرمشهر. در واقع ۷۰ درصد کار در قطاری می گذرد که به این شهر می رود و بر می گردد و بقیه در خود شهر. جواد عزیزی از خاطراتش صحبت می کند و آن روزهای خاص.
این شاعر شهید جهان آرا را از نزدیک می شناخته؟
بله. محمد جهان آرا از دوستان او بوده است، زمانی که همه آنها ۲۳ سال بیشتر نداشتند. او در طی فیلم جریان سرودن شعر را تعریف می کند و در راه برگشت هم با نسخه های مختلفی که این شعر خوانده شده است، آشنا می شویم. در واقع یک مصاحبه شکل می‌گیرد. ما به آرشیوهای جنگ سر می‌زنیم و بر می گردیم. فیلم روایت من است از پیدا کردن جواد عزیزی در اراک. به عنوان کسی که کودکی ام در جنگ گذشته و با این شعر نوستالوژی دارم او را از اراک بر می‌دارم و با هم به خرمشهر می‌رویم و پرسش‌های نسل من از آنچه اتفاق افتاده است، شروع می شود.
قطار برای شما یک نماد بود؟
بله چون من دارم به گذشته سفر می کنم. صدای موسیقی هم به گوش می‌رسد و می پردازیم به دلایل اینکه هر کسی با هر تفکر آن را دوست دارد و با آن نوستالوژی ساخته است. این موضوع فقط در میان قشر مذهبی جامعه وجود ندارد و مربوط به همه مردم ایران است که آن سال ها را درک کرده‌اند.
فیلمسازی که خرمشهر را روایت می کند، پس این شهر و خاطره‌هایش را دوست دارد. اینطور نیست؟
مگر می شود دوستش نداشت؟ خرمشهر شهری است که همه ایران در آن شهید داده اند و هیچ گلزار شهدایی نیست که بخشی از شهیدان آن خرمشهری نباشند. یک پیوند عاطفی گسترده بین این شهر و تمام ایران وجود دارد. این شهر قسمتی از خاک ایران است که غصب شد و بازپس گرفته شد. سوم خرداد روز عزیزی است چون یادآور پس گرفتن قسمتی از وجود این سرزمین است. باید بگویم همه ایران از این اتفاق خوشحال بودند چون هر ایرانی می تواند داغ دیده از خرمشهر باشد.
[1]
این شهر به هر حال زخمی جنگی است که به ما تحمیل شد. درباره این موضوع هم در فیلم صحبت کرده اید؟
در فیلم به مسائلی از این دست اشاره شده است. آقای عزیزی می گوید که در مناطق مرزی تصمیم گرفته شده سرمایه گذاری های تولیدی و اقتصادی چندانی صورت نگیرد. کشاورزی آن منطقه هم که آسیب دیده است. آن شهر یک شهر توریستی پررونق بود که امروز موقعیت بسیار متفاوتی پیدا کرده که این تاسف برانگیز است. میوه فروش این شهر امروز میوه ها را دانه دانه به فروش می رساند و آب آشامیدنی در خیلی از مناطق باید خریداری بشود، اما هنوز مردم عاشقانه دوستش دارند. مردم با امید به آینده در خرمشهر زندگی می‌کنند و این زیبا است.
مردم خرمشهر سختی زیادی دیده‌اند اما در شهرشان مانده‌اند و به فردا فکر می‌کنند. گویا تعصب آنها نسبت به خاکشان بیشتر شده.
این شهر تسخیر شده بود و مردمش جنگیده اند. در خود نوحه عزیز بودن شهر برای مردم اهمیت ویژه دارد و در اصل تاسف می خورد که اینجا آزاد شده، اما محمد نیست که آزادی را ببیند. جالب است بدانید جهان آرا همیشه به بچه های تحت فرماندهی خود می گفته این جنگ ممکن است طولانی شود، اما ما به هر حال خرمشهر را پس می‌گیریم. امروز هم به نظر ما، خرمشهر را خدا خودش آزاد کرد و آبادانی‌اش هم به امید او محقق می‌شود.
در پایان همکاری با سازمان توسعه سینمایی سوره را چطور ارزیابی می کنید؟
همکاری خیلی خوبی بود و به اعتبار تهیه کننده بودن، دخالتی صورت نگرفت. البته مثل تمام پروژه های مستند در ایران، مشکلات مالی هم به وجود آمد که االبته چندان به حوزه مربوط نمی شود. به طور کلی باید بگویم همکاری خیلی خوبی بود و حوزه واقعا متولی این آثار است که سند تاریخی به حساب می آیند. امروز این شعر به یک فرهنگ تبدیل شده است. این فرهنگ و پیشنیه را باید حفظ کنیم و تصویر یکی از بهترین راههای آن است.