سوره سینما [1] – آصف سعادتی : یک نکته ناگفته در تاریخ جنگ! این عنوان میشود شروع به تلاشی همه جانبه برای بازسازی مجاهدتهای رزمندگان اسلام در برههای حساس از تاریخ جنگ که سرنوشت دفاع مقدس را رقم میزند و اتفاقا قابلیتهای نمایشی بالایی هم دارد. دست اندرکاران فیلم میگویند که «تنگه ابوقریب» با چنین ایدهای از طرف سعید ملکان که سالها آن را در ذهن داشته کلید خوردهاست. با اعتماد کاملی که در این سالیان همکاری با بهرام توکلی داشتهاست، او را بهترین گزینه برای پرداختن داستان و به تصویر درآوردن این سوژه تشخیص دادهاست.
آنچه که از فیلم تنگه ابوقریب بر پرده سینما دیده میشود، قرائت و روایت جدیدی از سینمای جنگ است که این عرصه را متحول کردهاست. یعنی همکاری مبارکی که در این حوزه بین ملکان و توکلی رخ داده است، به خوبی نتیجه داده است. ملکان سال گذشته نیز فیلم ویلایی ها را برای جشنواره فجر داشت که آن هم به لحاظ مضمون و پرداخت کار متفاوت و قابل ستایشی در سینمای دفاع مقدس به شمار میرود. این روند نشان میدهد که او دانسته وارد این ماجرا شده است و گرایشی که به عرصه دفاع مقدس احساس میکند متعهدانه است.
اما چرا او دفاع مقدس را به عنوان موضوع فیلمهایش برگزیده است. مگر عدهای از سینماگران ایران سالها سرو صدا به پا نکردهاند که این حوزه دیگر جای کار و سوژه ندارد، چطور این جسارت را به خود داده که وارد این حوزه شود و در این وادی کار کند؟ اصلا توکلی به عنوان یکی از کارگردانان جوان و امروزی چگونه ریسک ورود به سینمای بیرمق شدهی دفاع مقدس را پذیرفته است؟ خروجیِ «تنگه ابوقریب» به ما پاسخ این سوال را خواهد داد. یک فیلم تمام و کمال که در عین دارابودن از داستانی جذاب و پر محتوا، توانسته است با بهرهگیری از تکنیکهای ناب و به روز سینمایی، یک فیلم ارزشمند را در کارنامه کاری توکلی و بالاتر از آن یعنی سینمای ایران قرار دهد.
[2]
تلاش این دو رفیق یعنی ملکان و توکلی تنها در نمایش یک روز از جنگ بوده است. آنها در لابلای خاطرات خاک گرفته جنگ گشتهاند و سوژه خود را پیدا کردهاند. بچههای گردان عمار لشگر ۲۷ محمد رسول الله در آخرین روزهای جنگ در یک عملیات یک روزه رشادتهایی به خرج میدهند که در تاریخ آن روزها گم میشود و به نوعی به فراموشی سپرده میشود. هنر امثال این دو عزیز کشف و پرداخت به این سوژه است. سینمای ایران به این دست از کاشفان نیاز دارد که سوژههای بکر و قابل پرداخت سینما در تاریخ این مرز و بوم بخصوص تاریخ انقلاب و جنگ تحمیلی را کشف کنند. دفاع مقدس ما مالامال است از این قصههای دراماتیک که قابلیت سینمایی شدن دارد و موید همین ماجرا میشود تنگه ابوقریب!
نگاه شریف و قابل تحسینی که در فیلم دیده میشود، روایت جنگ برای نوجوانانی است که شاید درک مفهوم جنگ در حالت عادی برایشان سخت است. فیلم خیلی خوب و با رعایت انصاف به روایت جنگ میپردازد و در عین حال زشتیها و زیباییهایش را از نزدیکترین فاصله ممکن به تصویر میکشد. این دغدغه که پاسخگوی نوجوانان و جوانان وطن در این عرصه باشی به اندازهی خود ساخت چنین فیلمِ گرانبهایی، باارزش است.
حال که امثال توکلی و ملکان مسیر جدید و پر امیدی را آغاز کردهاند، میتوان انتظار داشت تا اگر قصد پیشرفت در سینمای ایران، در ذهن سینماگران ایرانی وجود دارد باید این حرکت قابل تقدیر در مسیر دفاع مقدس که یک کار خودخواسته و دلی است، الگو قرار گیرد. تنگه ابوقریب نشان داد که اگر معتقد هستیم سینمای ایران از نبود داستان و فیلمنامه خوب رنج میبرد، این معدن دفاع مقدس گنجینه خوبی است برای نشان دادن هنر فیلمنامه نویسانی که به دنبال سوژههای خوب و سینمایی میگردند.