سوره سینما [1] – فیلم سینمایی «خانه پدری» ساخته کیانوش عیاری پس از ۹ سال بدون شرایط و مستندات قانع کننده رفع توقیف شد. فیلمی که به دلیل ضدخانواده بودن و مغایرت محتوایش با هویت ملی و دینی با اعتراض گسترده منتقدان و کارشناسان فرهنگی روبرو شد. این فیلم به ناگهان، به استناد آئین نامه درجه بندی سنی که به تازگی از سوی دادستانی کل کشور رد شد روانه پرده سینماها شده است.
علی جنتی مشاور رئیس دفتر رئیس جمهور و وزیر اسبق ارشاد درباره این فیلم معتقد است : این فیلم به دلایل اینکه بعضی از نقش‌ها تصاویر خشونت‌باری دارند قابل اکران عمومی نیست و بر اساس قوانینی که بر عهده ما است ، یعنی مصوبات هیأت دولت برای نمایش فیلم‌های سینمایی قطعا مواردی که حاوی خشونت باشد، آن هم خشونت شدید ، قابل اکران عمومی نیست.
کمال تبریزی، نیز معتقد است: در رابطه با صحنه کشته شدن دختر خانواده، من اگر جای آقای عیاری بودم این پلان را به‌گونه‌ای در فیلم قرار می‌دادم که صدای آن ضربه (ضربه زدن برادر بر سر خواهر) بماند ولی تصویر آن را نشان ندهیم. بقیه صحنه، باقی بماند چون به نظرم در این صورت، تأثیر فیلم بیشتر می‌شود.
حجت‌الله ایوبی، رئیس پیشین سازمان سینمایی نیز در این‌باره گفته است: … در دیدارهایمان با ایشان (جناب عیاری) به‌عنوان یک جامعه‌شناس کوچک گفتم که با صحنه بسیار خشن فیلم «خانه پدری» مشکل دارم و قرار نبود که باب خشونت را در سینما باز کنیم.
البته این نوع نگاه معطوف به اهالی فرهنگ و هنر نمی‌شود و برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز معتقدند که این فیلم نباید نمایش داده شود.
حجت‌الاسلام دکترمرتضی آقاتهرانی، درباره اکران فیلم خانه پدری گفته بود: مجلس درباره فیلم «خانه پدری» نظر دارد و محتوای آن را مناسب نمی‌داند و معتقد است این فیلم نباید از امتیاز اکران استفاده کند. این اتفاق بدی است که تاریخ یک ملت به جهت کج‌سلیقگی و یا عدم آگاهی مورد هجمه قرار گیرد و به شکلی نشان داده شود که چند نسل از پدران یک خانواده نگاه تبعیض‌آمیز و وحشیانه‌ای نسبت به زنان خود دارند. این چه منطقی است که وقتی فیلمی تاریخ یک ملت را به این شکل نمایش میدهد امکان اکران عمومی پیدا کند.
حجت‌الاسلام احمد سالک نماینده مجلس شورای اسلامی در واکنش به اکران فیلم «خانه پدری» گفت: باید با کمال تأسف عرض کنم که چه جریانی پشت پرده مسائل سینمایی کشور است که هر چند وقت یک بار با تأیید یک فیلم جامعه را به تشنج وا می‌دارند و ضدارزش‌ها را گسترش می‌دهند.
وی افزود: به فیلم «خانه پدری» که با سیاه‌نمایی و خشونت همراه است و مدت‌ها کنترل شده بود، مجدداً مجوز اکران دادند که جای تأسف است.
عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی گفت: از وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌خواهم که هر چه سریع‌تر جلوی اکران چنین فیلم‌هایی گرفته شود که موجب نگرانی جامعه اسلامی ما نباشد. این مطلب بسیار مهمی است.
وی اظهار داشت: من نمی‌دانم چه طرح و نقشه و جریان نفوذی پشت این قضایا است که هر دفعه جامعه را با مشکلات ضدارزشی روبه‌رو می‌کند، جامعه ما باید فیلم‌های ارزشی داشته باشد نه فیلم‌های ضدارزشی.
ابوالفضل ذوالفقاری منتقد سینما گفت: مساله اصلی و کلی این است که چه اتفاقی در این چند سال در نظام سازمان سینمایی و نظام کلی کشور افتاده است که چنین فیلمی قابلیت اکران پیدا کرده است ؟ چیزی در این فیلم عوض نشده است. این فیلمی هیچ چیز جز توهین به فرهنگ ایرانی ندارد و سراسر اشکال و زشتی و قبح است.
ذوالفقاری معتقد است: شغل اصلی این خانواده قالیبافی است و در سراسر فیلم از فرش به عنوان نماد فرهنگی ایران استفاده شده است به خصوص اینکه در طول فیلم نشان میدهد که اینها همه نوع فرشی را رفو می کنند و از آنجایی که فرش هر شهری منعکس کننده فرهنگ مخصوص آن شهر است ، یعنی این فیلم تفکر مهجور و معتصب و عقب مانده خود را به همه شهرها و کل فرهنگ ایران سرایت داده است و خیلی تاسف آور است.
وی معتقد است : واقعا این فیلم چه چیزی می خواهد نشان بدهد جز کثیفی و توهین و زشتی تا جایی که حتی نسل آخر فیلم که شهاب حسینی آن را بازی می کند و همسرش هم پرستار است همان تفکر را دارد و همان حرف ها را می‌زند و همان گونه عمل می کند. وی ادامه داد : «خانه پدری» بدترین فیلمی است که در تمام عمرم دیدم ، فیلمی که خروجی ندارد ، حرفی برای زدن ندارد، به زن ها توهین کرده ، به مردها توهین کرده ، فرهنگ خشونت را برای بچه ها ترویج داده چون پسرش را برای زدن ضربه صدا می کند.
وی تکمیل کرد: فارغ از مضمون کثیفش این فیلم حتی در کارگردانی و پرورش داستان هم مشکل دارد و مثلا چه طور می شود مادری که در تمام فیلم بی اهمیت است ناگهان با متوجه شدن می میرد. این چه جامعه‌ای است که در آن خواهر و برادر به هم اهمیت نمی‌دهند. پدر و پسر بیگانه اند. پدر و دختر دشمنند. این کجای ایران است.
وی در پایان گفت: این فیلم حتی با هرگونه حذفیاتی اگر هرچقدر هم محدود و کوتاه اکران شود ، برای بیننده آزار ذهنی به وجود می آورد و چند روز بعد از تمام شدنش ذهن را درگیر می کند و تصاویرش پاک نمی شود.
جواد شمقدری اولین رئیس سازمان سینمایی کشور هم درباره اکران «خانه پدری» گفت: ما در این فیلم سرنوشت تلخ سه نسل را می‌بینیم. علیرغم اینکه ممکن است کارگردان دغدغه‌ها و حسن نیت‌هایی هم داشته اما کلیت فیلم به نظرم مشکلات بسیاری دارد و اکران آن بدون اصلاحات لازم یک جنایت فرهنگی است.
این کارگردان سینما و تلویزیون درباره اکران فیلم «خانه پدری» گفت: فکر می‌کنم اکران این فیلم بدون اصلاحات لازم یک جنایت فرهنگی است. به خاطر اتفاق‌هایی که ما در سکانس اول این فیلم می‌بینیم که اتفاق‌‌های ناگواری است. حتی سینمای غرب هم چنین صحنه‌هایی را نشان نمی‌دهند، حتی اگر واقعیت داشته باشد.
این کارگردان همچنین بیان داشت: این فیلم براساس تخیل یک نویسنده است حالا ممکن است موردی هم در تاریخ در این باره وجود داشته باشد اما باید این را در نظر بگیریم که روال نبوده است و در جامعه ایرانی دخترکشی رواج نداشته است. آنهم با این جزئیات کامل که زنده به گور کردن دختران ایرانی را نشان میدهد که اتفاقا برادرش هم در این قتل شرکت می‌کند.
شمقدری درباره حذف سکانس ابتدایی فیلم و صحنه قتل دختر توسط پدرش و زنده به گور کردن وی نیز گفت: دیگر حذف این سکانس برمی‌گردد به گروهی که باید به این باور برسند تا این سکانس را حذف کنند. همچنین در اواسط فیلم ما شاهد این هستیم که دختری از ترس پدرش لباسش را کثیف می‌کند.
کارگردان سریال «نفوذ» در ادامه نیز عنوان داشت: کیانوش عیاری کارگردان خوبی است و در جلسه‌ای که به دیدار مقام معظم رهبری رفته بودیم همان جا درباره فیلم «آبادانی‌ها» همین بحث شد که گفتیم ببینید چقدر این فیلم شما تلخ بوده که آنوری‌ها هم گفتند ما آن را نمایش نمی‌دهیم و تعجب کردیم از ساخت چنین فیلمی. حالا این فیلم «خانه پدری» یک چیز دیگر است و تفاوت فاحشی با «آبادانی‌ها» دارد.
مسعود فراستی، منتقد سینما و نویسنده، در این راستا می‌گوید: این فیلم تنها اثری است که موافق توقیف آن هستم. این فیلم ضد ملی و ضد ایرانی است، یعنی اگر یک نفر این را ببینید می‌گوید ما با این وحوش طرف هستیم؟
محمدرضا شهیدی‌فر، تهیه‌کنندۀ تلویزیون و مجری صداوسیما، معتقد است: این فیلم خیانت به تاریخ و مردم این سرزمین است.
کیوان امجدیان منتقد سینما و دبیر رسانه ای درباره اکران «خانه پدری» عنوان کرد : حتی اگر قسمت های خشن فیلم را هم حذف کرده باشند که نکردند، ما با کلیت این اکران مخالفیم .این فیلم تار و پودش مخالفت با اسلام است و اتفاقا طرفدارانش رندی کردند که ذهن ها را به سمت همان چند قسمت بردند و این طور نشان دادند که با برداشتن آن پلان ها ، فیلم هیچ مشکل دیگه ای ندارد در صورتی که اصلا این نیست .
وی تشریح کرد : ما مدت هاست هشدار می دهیم که حواستان به این حرکت های کند و به ظاهر بی خطر باشد که در واقع بی خطر نیست . این آدم ها آرام در کنار یک دیوار ایستاده بودند و هر ثانبه که نگهبان ها سرشان را برمیگرداندند یک لگد به دیوار می زدند و اینقدر زدند تا یک آجر لق شد و از همان جا نفوذ کردند و بالاخره بعد از ۵سال این دیوار ریخت.اصلا این طور نبوده که این اتفاق به یک باره بیفتد بلکه سال هاست دارند آرام آرام کارشان را پیش می برند و ظاهرا موفق هم شدند.در طی این چند سال همه را به سکوت واداشتند ، عده ای را با تهدید ، عده ای را با تطمیع و در کل این قدر میدان را خالی کردند که به راحتی به خواسته هایشان برسند.
امجدیان گفت: همینکه تک مضراب های انتقادی از برخی رسانه ها به صدا در می آید و هنوز برخی نهادها دلسوزانه به فکر آینده فرهنگی کشورند جای بسی امیدواری است ولی متاسفانه مدتی است افراد سودجو در همین دم و دستگاه ها نفوذ کردند و میخواهند همین دیوار لق شده نصفه و نیمه را هم از بین ببرند.
محمدحسین کلهر منتقد سینما نیز گفت: ما در هر صورت با اکران «خانه پدری» موافق نیستیم چه برسد که آن صحنه های خشن را هم از فیلم برنداشته باشند. اگرچه می گویند صحنه های خشونت بار آن برداشته شده اما در فضای مجازی هم حتی سخن از این است که فقط صداهایی از آن حذف شده و این مشکلی را حل نمی کند. فارغ از مسایل سینمایی به نظر شخصی من این فیلم ، فیلم تمیز و شریفی نیست و از دوربین این فیلم یک مرد درست در کشور پیدا نمی شود.
سعید شریفی کیا تهیه کننده سینمای ایران عنوان کرد : این فیلم خیلی خیلی تلخ است و حتی اگر بپذیریم که خوش ساخت است و ارزش یک بار دیدن دارد باز هم باید طبق ضوابط با آن برخورد شود.
شریفی کیا معتقد است : این فیلم اینقدر تلخ است که هم برای نمود داخلی جامعه مشکل دارد و هم بدتر از آن چهره و انعکاس بین المللی بسیار بدی دارد و اینکه ایران را اینقدر بی فرهنگ و تلخ بدانند که واقعا این طور نیست ، اصلا به صلاح سینما و هنر ما نیست .
این واکنش از جانب اهالی مختلف فرهنگ و هنر همچنان ادامه دارد و به دنبالی پاسخی برای این همه سوال و ابهام و چرایی و تعجب خواهیم بود.