به گزارش سوره سینما [1]، برنامه «نقدسینما» جمعه ۶ دی‌ماه با حضور بهروز افخمی و مجتبی فرآورده تهیه کننده فیلم «۲۳ نفر» روی آنتن شبکه پنج سیما رفت و امیررضا مافی و آرش خوشخو نیز به عنوان منتقد این گفتگو و نقد فیلم را همراهی کردند.
فراورده ابتدا با اشاره به مشکلات اکران این فیلم سینمایی اظهار کرد: ما قرار بود ۹ آبان اکران کنیم، پخش تعلل کرد و اکران عقب افتاد و ما تصمیم گرفتیم فیلم را به صورت آزاد اکران کنیم، یکی از همکاران محترم که فیلمش در حال اکران بود اعمال نفوذ کرد و جلو اکران را گرفت و در نهایت فیلم با ۱۰ تا ۱۲ سینما اکران شد.
وی ادامه داد: متاسفانه حوزه هنری سینماهای خود را در اختیار ما قرار نداد، در حال حاضر حدود ۵۰ سالن با ۱۷۰ سانس که نزدیک نیمی‌از سانس‌ها صبح هست، فیلم را اکران کرده. البته فروش خوب است و من از اکران نگران نیستم اما اگر سینماهای حوزه هنری در اختیار «۲۳ نفر» نباشد در اختیار چه فیلمی است؟
وی درباره فروش این فیلم نیز اظهار کرد: الان حدود ۵۵۰ میلیون فروخته است. من همانطور که گفتم از فروش نگران نیستم چون مقطعی از تاریخ دفاع مقدس را نقل کرده است و در تاریخ سینما ماندگار خواهد شد.
فراورده در بخش دیگر برنامه درباره تاثیر فیلم خود بیان کرد: مردم اکنون این ۲۳ نفر را می‌شناسند و این وظیفه ماست که مردم را با گذشته پرافتخار خود آشنا کنیم.
در ادامه این بخش آرش خوشخو منتقد سینما در رابطه با فیلم «۲۳ نفر» گفت: من از اینکه روایت‌های واقعی وارد سینما شود استقبال می‌کنم. تا اوایل دهه ۸۰ و ۹۰ بیشتر فیلمنامه‌های مشابه وارد سینما شد و سینما از این مساله رنج برد و همیشه سوال بود چرا از این تاریخ و اتفاقاتی که در کشور رخ داده است در سینما استفاده نمی‌شود و فقط یک سری فیلم‌ها و بازیگرهای خاص در آثار سینمایی حضور داشتند.
وی اضافه کرد: ما اکنون با نسل‌هایی مواجه هستیم که روایت ندارند. سیاهکل، ملی شدن نفت، جنگ و… وقایعی هستند که نسل جوان از آنها اطلاعی ندارد. این نسل به روایت نیاز دارد و روایت را فیلم‌ها تامین می‌کنند. خیلی از روایت‌ها بر مبنای فیلم‌ها شکل گرفته است و «۲۳ نفر» هم تجربه‌ای واقعی و تاریخی است.
خوشخو با یک انتقاد ادامه داد: یکی از مسائل این فیلم‌ها این است که نمی‌توانند شخصیت‌های جذاب خلق کنند. شخصیت‌هایی که اگر به طور مثال کتک می‌خورند دل ما برای آنها بسوزد، ما باید برای اینها دلهره داشته باشیم.
امیرضا مافی دیگر منتقد این برنامه نیز درباره فیلمنامه «۲۳ نفر» یادآور شد: فکر می‌کنم خالق اثر، زیادی می‌خواهد به کتاب وامدار باشد و بزنگاه‌های مهم را در اثرش بیاورد اما چون بزنگاه‌ها زیاد است و فراز و فرود دارد، حس می‌کنم این ادای دین به کتاب باعث شده است بدون اینکه گره‌های دراماتیک درست تشکیل بگیرد، سراغ حادثه بعدی برود.
وی با اشاره به ماجرای روز این فیلم اظهار کرد: ماجرای این ۲۳ نفر و ملاصالح یک درس مهم است که در جامعه و تاریخ امروز ما بسیار اهمیت دارد. ما در بحرانی قرار داریم که لازمه آن وحدت است. این وحدت را عده‌ای نوجوان در سال‌های جنگ انجام دادند با اعتصاب آزادی را واگذار کردند و اسارت را به جان خریدند. غربی‌ها از دانکرک دو فیلم مهم ساختند و اگر این واقعه به آنها تعلق داشت آثار زیادی ساخته می‌شد.
فراورده درادامه در پاسخ به وامداری «۲۳ نفر» به کتاب عنوان کرد: فیلمنامه مهدی جعفری کارگردان «۲۳ نفر» قبل از کتاب است و او ۸ یا ۹ سال تلاش کرد این فیلم را بسازد، پس فیلم اقتباس از کتاب نیست. این فیلم برای امروز است و ما روایتی از جنگ ارائه می‌دهیم که به درد امروز بخورد.
وی همچنین درباره خلا شخصیت‌های دوست داشتنی در فیلم گفت: ساخت شخصیت برای فرد زنده بسیار سخت است ما درباره شخصیت‌های میت هم جرات نداریم فیلم بسازیم. حرف زدن درباره ۲۳ نفر سخت است ما حتی اسامی اینها را عوض کردیم تا مشخص نباشد کدام شخصیت چه فردی است.
فراورده با تاکید بر ۲۳ نفری که فیلم براساس آنها ساخته شد، اظهار کرد: برای ما مهم نبود که درام لنگ بزند ولی به ۲۳ نفر نباید خلل وارد می‌شد، ما سعی کردیم فیلم کم اشکالی بسازیم ولی تعهد ما بیشتر به همان ۲۳ نفر بود.
مافی نیز در ادامه بیان کرد: همین دلیلی است که فیلم با درام چندانی رو به رو نیست چون می‌خواهد به جایی برنخورد.
وی همچنین با اشاره به فضای فیلم تصریح کرد: شرایط خاص ما ایجاب می‌کند که این فیلم امروز دیده شود و مورد توجه قرار بگیرد که چطور این ۲۳ نفر از بحران عبور کردند. ما زمانی آنقدر از برخی از قصه‌ها آگاهی داریم که با تساهل از آنها عبور می‌کنیم.
این منتقد با اشاره به شخصیت ملاصالح نیز گفت: نگاه درستی نسبت به شخصیت پردازی ملاصالح وجود داشت او سرگذشت عجیبی دارد و خودش می‌تواند یک فیلم باشد.
خوشخو در بخشی دیگر بیان کرد: فیلم در قسمت‌هایی، بیانی شاعرانه دارد که ارتباط چندانی با فیلم ندارد و اتفاقا در صحنه پایانی که همه این ۲۳ نفر بزرگ شده اند می‌توانست بیشتر به صورت حماسی باشد و از حس و حال بیشتری برخوردار باشد.
فراورده در بخش پایانی صحبت‌هایش در میز نقد تاکید کرد: امروز فیلم دفاع مقدسی ساختن کار سختی است حتی از این لحاظ که بخواهید فیلم را اثبات کنید تا سرمایه دهند. جعفری هشت سال دوید و کسی حاضر نبود بودجه بدهد.
در ادامه برنامه در بخش میز خبر نادر طالب‌زاده در گزارشی درباره جشنواره فیلم عمار و آثار این دوره از جشنواره اعلام کرد: امسال حدود ۶۲۸ اثر مستند، ۳۰۶ داستانی کوتاه ۶۳ داستانی نیمه بلند و ۳۵ فیلم داستانی بلند، به همراه ۵۰ برنامه تلویزیونی، ۶۶ برنامه اینترنتی، ۱۱۸ گزارش خبری، ۲۲۲ آیتم تلویزیونی، ۹۰ اثر پویانمایی، ۱۰۸ نماهنگ، ۸۸ طرح فیلمنامه، ۲۹ سیناپس (خلاصه‌ای از سکانس‌های فیلمنامه) و همینطور ۲۶۸ فیلمنامه کامل در جشنواره ثبت نام کردند.
وی درباره مهمترین دستاورد جشنواره تصریح کرد: مهمترین دستاورد «عمار» جذب نیروهای مستندساز انتقادی است که از جشنواره سوم و چهارم کمک کردند به نقد بسیاری از مسائلی که امروز در جامعه با آنها طرف هستیم. در بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی حضور مجری، کارشناس و کارگردان فیلم‌ها را شاهد هستیم. دو شب پیش در برنامه ثریا شرکت کردم که چند نفر از کارگردانان «عمار» را دعوت کرده بودند تا درباره موضوعات مختلف جامعه صحبت کنند و مجری برنامه به این مسائل می‌پرداخت. مسائلی که باید در مجلس حل شود در این برنامه با صراحت از آنها حرف زده می‌شد و به این ترتیب سوژه‌های فیلم‌ها به برنامهها راه پیدا کرده است.
طالب زاده در پاسخ به سوالی درباره مهمترین هدفی که هنوز «عمار» به آن نرسیده است، عنوان کرد: در بخش سینمایی دنبال این بودیم که درخشش داشته باشیم اتفاقا امسال یکی از کارهای مرتبط با نوجوانان فروش بالایی داشت «منطقه پرواز ممنوع» پنج میلیارد فروش داشت که اولین دستاورد ماست. تعدادی از فیلمسازانی که فیلم کوتاه داشتند امسال شرکت نکردند و سال بعد آثارشان آماده می‌شود. این یکی از بخش‌هایی بود که نگرانش بودیم و هنوز هم هستیم ولی اینکه از اثر «منطقه پرواز ممنوع» استقبال شد، همه را تشویق کرد.
بخش دیگر میز خبر به گفتگوی تلفنی با غلامرضا فرجی مدیر پخش حوزه هنری و سخنگوی شورای صنفی نمایش اختصاص داشت و او درباره مشکلات اکران فیلم «۲۳ نفر» که مجتبی فراورده نسبت به آنها گلایه داشت، توضیح داد: فیلم «۲۳ نفر» در سی و هفتمین جشواره فجر سیمرغ بلورین دریافت کرده و می‌طلبد همه ما کمک کنیم فیلم بهتر دیده شود.
وی با اشاره به شرایط اکران «۲۳ نفر» زودتر از تاریخ موعد در قرارداد تصریح کرد: قرارداد این فیلم ۲۱ مهرماه در شورای صنفی اکران بعد از فیلم «چشم و گوش بسته» ثبت شده است. طبق آیین نامه اکران «چشم و گوش بسته» می‌توانست تا ۹ هفته ادامه داشته باشد و ۱۸ دی ماه خاتمه نمایش آن بود، اما «۲۳ نفر» با کمک شورای صنفی نمایش پنج هفته قبل از نمایش در سینماهای تهران اکران شد.
فرجی در ادامه گفت: فیلم‌های ارزشمند دیگری هم در این بازه زمانی مثل «منطقه پرواز ممنوع» و «بنیامین» در حال اکران هستند. نکته این است که اکثر سینماهای حوزه هنری در شهرستان ها تک سالنه هستند و در حال حاضر این فیلم ها از فروش بالایی برخوردار هستند و نمی‌توانستیم این فیلم ها را عوض کنیم و فیلم دیگری جایگزین کنیم ولی در شهرهای بزرگ مثل مشهد حدود ۱۰۰۰ نفر ظرفیت هویزه است و یا در اصفهان در ۴ سالن فیلم در حال نمایش است.
وی در پایان سخنانش گفت: آقای فراورده شرایط اکران را باید از پخش خود بخواهد. تاریخ و زمان اکران اولین نکته‌ای است که برای تهیه کننده مهم است و باید از پخش جویا شود.
گفتگوی تلفنی بعدی نیز با جعفر گودرزی دبیر جشن انجمن منتقدان و نویسندگان بود که وی در سخنانی اظهار کرد: جشن انجمن منتقدان فارغ از دغدغه‌های سیاست زده می‌تواند سنگ محکی برای بازنگری برنامه‌های مدیریت سینمایی باشد و تمام تلاش ما این است که شاخص‌های کیفی و استاندارد را در این جشن معرفی کنیم.
وی گفت: در جشن انجمن منتقدان یکی از سلامت‌ترین آرا را ارایه می‌دهیم و این ماجرا به دور از هر گونه مصلحت اندیشی و رفاقت اتفاق می‌افتد.
وی در پاسخ به سوالی درباره دوره‌هایی که برخی از رویکردهای سیاسی بر انجمن غالب شده است، عنوان کرد: حدود ۱۲۰ منتقد و گاهی ۲۰۰ نفر به فیلم‌های برگزیده خود رای می‌دهند و تنها جشنی است که فارغ از سیاست و مصلحت اندیشی برگزار می‌شود و افتخار ما این است که پاک است.
بخش پایانی برنامه نیز به اقتباس از کتاب‌ها و ادبیات در سینما اختصاص داشت و محسن کاظمی‌نویسنده و سیدمحمد حسینی از طرف انتشارات سوره مهر در آن حضور داشتند.
کاظمی در ابتدا در سخنانی به ناآگاهی نسبت به اقتباس از ادبیات اشاره و بیان کرد که ناآشنایی بدنه سینما با ادبیات دفاع مقدس جدی است و باید به این مساله فکر کرد که آیا ادبیات دفاع مقدس قابلیت کمی دارد که سینماگران کم سراغش می‌روند؟
حسینی کارشناس فرهنگی نیز بیان کرد: اقتباس از قبس می‌آید، یعنی پاره‌ای، آتش و جرقه‌ای در ذهن شما می‌زند. به ندرت پیش می‌آید که کتاب‌هایی عین به عین اقتباس شود.
بهروز افخمی اضافه کرد: ارباب حلقه‌ها در اواسط دهه ۶۰ نوشته شد و تا سال‌ها کسی جرأت نداشت از آن اقتباس کند چون خیلی بی سر و ته بود. ابتدا یک انیمیشن بلند از آن ساخته شد و بعد فیلم‌های جنگ‌های ستاره‌ای که تا حد زیادی از آن برگرفته بود. حرفم این است کتاب‌های بزرگ هم سخت خوانده می‌شوند و هم تبدیل آنها به فیلم سخت است. البته این روزها سریال هم زیاد ساخته می‌شود و با یک فیلم بلند ۱۰ تا ۱۵ ساعته مثل سریال می‌توان از کتاب‌ها اقتباس کرد.
وی افزود: به این ترتیب ساخت سریال از کتاب «خاطرات عزت شاهی» یا «نقاشی قهوه خانه» از طریق شبکه نمایش خانگی بیشتر فراهم است. من از کتاب «شنام» حدود هشت فیلمنامه خوانده‌ام اما بخش‌هایی از فیلمنامه‌ها توسط خود نویسنده‌ها گفته می‌شود که درنیامده است. همچنین از کتاب «مهمان صخره‌ها» سه فیلمنامه نوشته شده و هنوز راضی کننده نیستف اقتباس از برخی آثار بسیار سخت است.
کاظمی در ادامه در پاسخ به افخمی درباره تعداد چاپ‌های کتاب خود اظهار کرد: «خاطرات عزت شاهی» ۲۳ بار چاپ شده است، با این حال فکر می‌کنم مشکل اصلی نبود تعامل بین نویسندگان و سینماگران است. ما جهان سینماگران را نمی‌شناسیم آنها هم از چارچوب‌ها و عوالم ذهنی نویسندگان دور هستند. فیلم‌هایی که خودشان نویسنده و پژوهشگر هستند در سینما هم اتفاقات خوبی برایش می‌افتد.
افخمی‌نیز در ادامه تهیه کننده را مسئول دانست و گفت: در دنیا وقتی تیراژ کتاب بالا می‌رود امتیاز آن را می‌خرند. اینجا تهیه کننده‌ای که به طور صنعتی در حال تولید فیلمنامه باشد، نداریم یعنی کسی که چنین کتاب‌هایی با فروش بالا را خریداری کند.
حسینی نیز در ادامه یادآور شد: البته فیلم‌هایی که درباره دفاع مقدس ساخته می‌شود معمولا از کتاب‌هایی با این مضمون نیز استفاده می‌کنند مثلا ایستاده در غبار بخش‌هایی از «همپای صاعقه» را دارد منتها اگر اسم کتاب را ذکر کنند، باید حق تالیف بدهند.
کاظمی‌نیز گفت: فیلم‌های بسیاری درباره منافقین ساخته می‌شود و معمولا از کتاب «خاطرات عزت شاهی» استفاده می‌کنند و بعد به راوی مراجعه‌ای هم می‌کنند و می‌گویند از راوی استفاده کرده‌اند تا امتیاز آن را نپردازند.
حسینی نیز ادامه داد: وقتی فیلم «ماجرای نیمروز: رد خون» ساخته می‌شد کتاب «درخت بلوط» را تجدید چاپ کردیم که من اصرار داشتم این کتاب را بخوانند چون این کتاب ماجرا را با تصاویری بسیار متفاوت ارایه می‌کند. تصویری که «رد خون» می‌دهد تصویر یک زن پرستار است که تا آخر هم اسلحه به دست نمی‌گیرد، اما عین همین ماجرا را در درخت بلوط ببینید، می‌گوید وقتی از درخت بلوط آمدیم پایین دیدیم شخصی آتش روشن می‌کند و می‌گوید اینها به خودشان هم رحم نمی‌کنند در جنازه‌ها می‌گردند و صورت‌ها را می‌سوزانند، تصویری که بسیار مهیب است.
افخمی‌در ادامه اظهار کرد: حوزه منابع اقتباسی بسیاری در زمینه جنگ و موضوعات مختلف سینمای ایران دارد که با تیراژ بالا مخاطبان خود را دنبال می‌کند. یک دفتر تولید متن هم دارد که کار آن فیلمنامه نویسی است و محمد حسینی اداره آن را بر عهده دارد و کتاب‌هایی را برای اقتباس در نظر می‌گیرد. من پیشنهاد کردم در این دفتر بزنند که فیلمنامه اورجینال نمی‌پذیرند چون حوزه منابع اقتباسی بالایی دارد.
حسینی در ادامه درباره فیلمنامه «۲۳ نفر» گفت: این فیلمنامه در حوزه نوشته شد فیلمنامه حوزه بود، ما به این رسیدیم که می‌توان فیلمنامه اقتباسی داشت اما یک نکته وجود دارد و نهادها باید حوصله کنند. من از «شنام» هشت نسخه خواندم یعنی باید حوصله کرد تا به خروجی موفقی رسید.
افخمی نیز در پایان این برنامه یک پیشنهاد بیان کرد: می‌توان به سازمان سینمایی پیشنهاد کرد برای فیلمنامه نویسی دو جایزه بدهند، یک جایزه برای فیلمنامه اقتباسی و دیگری برای فیلمنامه اصل. اینجا باید تشویق کرد که تهیه کنندگان سراغ اقتباس بروند. در امریکا این دو جایزه جدا شده است چون همیشه فیلم‌های اقتباسی جایزه می‌گیرند که دلیلش هم مشخص است و به خاطر کار و تلاشی است که نویسنده طی سال‌ها انجام داده است.
مجری «نقد سینما» به مخاطبان هم پیشنهاد داد اگر فکر می‌کنند کتاب‌هایی هستند که می‌تواند برای اقتباس مناسب باشد پیشنهاد دهند.