سوره سینما [1] – سیدیاسر جبرائیلی* : اساسا نمی‌توان بطور مطلق ادعا کرد که فیلم‌های هنری، مخصوص قشر خاصی هستند و آثار عامه پسند فاقد استانداردهای هنری! به عنوان مثال آثار آقایان حاتمی کیا و یا مرحوم سلحشور در بیشتر موارد هر دو مولفه هنر و مخاطب را دارا بوده اند. آثاری برای مخاطب خاص هم تولید می شود که اقبال مخاطب عام را ندارد اما صرف این ویژگی دلیل بد بودن اثر نیست. برخی آثار مجید مجیدی در عین برجستگی، فروش گیشه بالایی نداشته اند از طرفی آثاری هم بوده اند که به جرم فروش بالا تخطئه شده اند مانند آثار آقای ده نمکی و… پس باید هر اثر را به طور مستقل بررسی کنیم و نسخه عمومی پیچیدن در این موضوع ما را دچار پیش داوری خواهد کرد.
دو ویژگی عامه پسند بودن و خوش ساخت بودن، تعارضی باهم ندارد. غیر از بعد تکنیکال و استعداد که ویژگی خاص یک هنرمند است و چندان اکتسابی نیست، در بعد محتوا آثاری که دارای دغدغه متناسب با دغدغه های اجتماعی هستند، موفق تر عمل می کنند. مثلا عرصه دفاع مقدس که مشحون از شجاعت، ایثار و معنویت است، دریای بی کرانی از موضوعات ناب محسوب می شود که هر زمان هنرمندان ما در هر مدیومی بدان پرداخته‌اند، آثار ارزشمندی خلق شده است.
۴۰ سال انقلاب اسلامی و شگفتی سازی در عرصه های مختلف داخلی و بین المللی ، موضوعاتی است که هنرمندان و بخصوص سینماگران فرهیخته ما می توانند با پرداختن به آن، هر دو مولفه ارزش های هنری و علاقه مخاطب را به دست آورند. البته شاید مورد اقبال برخی جشنواره های خارجی قرار نگیرد چون شاخصه هایی که بدان اشاره کردم مسلما در تضاد با ارزش های لیبرالیسم حاکم بر جهان غرب است. اما شما مطمئن باشید تاریخ اثبات خواهد کرد که کدام آثار ماندگار خواهند شد؛ آثاری که به مردم و ارزش ها و باورهای آنها پایبند بودند و یا آثاری که در تضاد با این مولفه‌های مردمی و برای مقاصد دور از ارزش های هنر و هنرمند پدید آمده اند.
یکی از برکات انقلاب اسلامی ابتذال زدایی از دامن هنر و هنرمند و آشتی دادن آن با ارزش های فرهنگی، تاریخی و دینی مردم بوده است. سینما در تحولات یکی از حوزه های پر برخوردار بوده و هنرمندان بزرگ و با ارزشی در دوران انقلاب اسلامی در خانواده سینما تربیت شده اند. در حوزه های گوناگون هم بوده است، چه نویسندگی چه بازیگری و چه کارگردانی؛ که امروز به سینمای ما هویت بخشیده اند. یادی بکنیم از این عزیزان که متاسفانه امروز در میان مانیستند مرحوم سلحشور، ضیاالدین دری، ملاقلی پور و سایر عزیزان که یادشان و آثارشان در دل مخاطبان ایرانی جای دارد.
روابط و حقوق متقابل سینما و حاکمیت نیازمند فرصت دیگری برای بررسی است اما رهبر معظم انقلاب همواره توجه ویژه ای به مقوله هنر و به ویژه سینما داشته اند و شاخص های مهمی را در این زمینه مطرح کرده اند. البته این روابط بین هنر و حاکمیت در همه ادوار تاریخی بوده است. هم اکنون نیز این روابط در جهان غرب و به ویژه هالیوود بسیار پر رنگ وجود دارد. اما یک مقاومت مشکوک و اشتباهی توسط برخی افراد در این مقوله می بینیم (که ان شاالله از روی نا آگاهی است) که بی درنگ انگ هنر سفارشی و دستوری را می زنند که یک خط انحرافی است. این روابط هم اکنون در هالیوود به طور پر رنگ رعایت می شود گرچه سعی دارند پشت رنگ و لعاب ها و جلوه های ویژه سینمای مدرن مخفی کنند اما شما در همه آثار هالیوود و در همه ژانرها، سبک زندگی و الگوی رفتاری لیبرالیسم را به عنوان یک اصل ثابت می بینید که خدشه پذیر نیستند. گرچه به ظاهر در طول داستان نقد می شوند اما در نهایت هیچگاه تخطئه نمی شوند که البته مباحث تکنیکال آن را متخصصان این مسئله باید بپردازند. حرف من مسئله محور بودن محتوایی و روابط و حقوق متقابل هنر و حاکمیت است که امیداوارم در فرصت های آتی بیشتر به آن بپردازیم.
* کارشناس اقتصاد سیاسی