سوره سینما [1] – محمدعلی حیدری [2] : «کرونا» در ادبیات ما [ایرانی‌ها] جدا از یک تهدید و یک بحران، تبدیل به یک شاخص دیگر نیز شده است و آن جدایی و تنهایی است. جدا از آدم‌ها و جدا از هم‌نوع خود! «کرونا» با آمدنش شکل دیگری را به زندگی داد و آن تصنعی بودن یک زندگی و ارتباط اجتماعی بود. شکلی که بدان تا حدودی عادت کرده و در این مسیر با سرعت در حال حرکت هستیم. اما آمدن «کرونا» جدا از تغییر برای زندگی با خود شیوه‌ی جدیدی را هم به ارمغان آورد. ارتباط مجازی و بهره‌گیری از شیوه‌های مدرن ارتباط به‌وسیله [اسکایپ، واتس‌آپ و…] از آن جمله‌اند. باتوجه به استفاده و بهره‌مندی از این شیوه و توقف نکردن در زندگی و رویدادهای مهم می‌توان آلتراناتیو خوبی برای این ماجرا تعریف کرد.
با انتشار خبر برگزاری «سی و هشتمین جشنواره جهانی فیلم فجر»، در میان مطبوعات و اهالی هنر و رسانه شاهد زمزمه‌های متفاوتی بودیم که مهمترین آن «عدم» برگزاری این رویداد و به تعویق انداختن آن بود. به تعویق انداختن، لغو، تعطیلی؛ از جمله راه‌کاهاریی هست که فی‌البداهه به ذهن‌ِ‌مان خطور می‌کند بی‌آنکه به راه‌کارهایی دیگری بی‌اندیشیم یا فکر کنیم که می‌توان راه‌کار دیگری نیز داشت. آیا می‌شود به این موضوع فکر! کرد که در شرایط «کرونا» برگزاری رویداد مناسب با مختصات «کرونایی» نیز قابل برگزاری است؟ آیا می‌شود فکر! کرد که هر شرایطی مختصات خاص خودش را می‌تواند داشته باشد؟
برای پاسخ به این سوالات نیاز به تحقیق و پژوهش و تامل بسیار نیست! می‌توان با اندک ثانیه‌ای به آن پاسخ داد. ما همچنان که در دوران هشت سال دفاع مقدس و مشکلات بسیار توانستیم سینما و جشنواره‌هایش [فیلم فجر- کودک و نوجوان- روستا- دفاع مقدس] را ایجاد کرده و پاینده نگاه داریم و هم مسیر جهانی شدنش را بپیماییم، پس در این دوران نیز می‌توان آن را زنده نگه داشت و توسعه داد. باگذشت نزدیک به ۱۸ ماه از شیوع ویروس «کرونا» در ایران همچنان شاهد سردرگمی متولیان هنر مخصوصا در حوزه سینما هستیم. همچنان با این پرسش مواجه‌اند که «کرونا» در چنین شرایطی چگونه می‌تواند تبدیل به رفع مانع شود!
داستان فجر و جهانی شدنش و داستان مهمان ناخوانده کرونایی‌اش
خبر پیوستن جشنواره جهانی فجر به فهرست جشنواره‌های جهانی فیاپف، تا حدودی توانست قدری تلخ‌کامی‌ها را کمرنگ‌تر کند. اما مشکل آنجا بود که برای حفظ آن و چگونه بهتر شدن و چگونه موفق‌تر شدن آن هم باید به سراغ برنامه‌ریزی رفت. شاید مشکل این‌جا بود که حال در چنین فهرستی قرار گرفتیم نقطه پایان ماجراست و اساس ماجرا به رهاشدگی میل دهیم و این بزرگترین تهدیدی بود که چنین خبر مهم و اتفاق مهمی را می‌تواند به یک خبر تلخ بدل کند. فقدان برنامه‌ریزی و رهاشدگی، را می‌توان از آفت‌های مهم و پاشنه آشیل عرصه فرهنگ و هنر دانست.
– الیور استون، به دعوت جشنواره جهانی فیلم فجر به ایران آمد
– ژان پی‌یر لئو بازیگر فرانسوی و یکی از چهره‌های شاخص موج نوی سینمای فرانسه، مهمان ویژه سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر می‌شود
– فرانکو نرو بازیگر مطرح کشور ایتالیا به ایران می‌آید و مهمان سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر می‌شود
و…
ازجمله خبرهایی بودند که در ادوار پیشین جشنواره جهانی فیلم فجر به دبیری رضا میرکریمی موجب غافلگیری و استقبال اهالی رسانه و سینمای ایران از این رویداد شدند. خبرهایی که میزان انتظار و توقع از متولیان فجرِ جهانی را بیش از پیش بالا و بالاتر می‌بُرد. اما مسیر این صعود به ناگاه به اتفاقات عجیبی همراه شد. از تغییر دبیر تا تغییر در اعضای جشنواره و… . اتفاقی که با حیرت همراه بود.
برگزاری یک جشنواره جهانی قاعدتا باید بر اساس معیار و استناندارد واژه‌اش نیز باشد. آن هم جهانی بودن بود. اینکه سینمای ما توانست جهانی شود آیا جشنواره ما نیز توانست؟
با شیوع ویروس کرونا در ایران این رویداد جهانی یک سال برگزاری‌اش به تعویق افتاد. پس یک سال فرصت کمی نبود که بتوان برای برگزاری این رویداد جهانی در دل کرونا فکری کرد و ساختاری برای آن تدارک دید که مناسب شرایط خاص [کرونا] باشد. وقتی در این شرایط که همه از حضور فیزیکی هم محروم بودیم و راه‌های کشوری و جهانی بسته، آیا نمیتوانستیم برای حضور مجازی [مهمانان صاحب‌نام] آن فکری به‌کار گیریم؟ آیا کرونا، می‌تواند بهانه‌ای برای بی‌رونقی یا توجیه کار ما باشد؟ آیا نمی‌شد از امثال الیور استون‌ها برای حضور در کارگاه‌ها بهره برد؟
با هم مروری می‌کنیم فهرست مهمانان و داوران این دوره را:
زینپ آتاکان از ترکیه، فردریک میر از سوئیس، فرانتس رودنکیرشن از آلمان، فولکر شلوندورف از آلمان، کارن شاه‌نظرف از روسیه، ژاکو ون دورمال از بلژیک و استفان واربک از ایرلند شمالی هفت سینماگری بودند که در قالب برگزاری کارگاه‌های آموزشی، مهمان جشنواره سی‌وهشتم شدند. [ایرنا- ۴ خرداد ۱۴۰۰]
برگزاری یک رویداد جهانی آن با تمام شرایط و پیچیدگی‌های فروانش می‌توانست در قامت نامش ظاهر شود. وقتی این جشنواره در فهرست فیاپف قرار می‌گیرد آیا نباید در تلاش برای بهتر و بهتر شدن باشد؟
رضا میرکریمی به درستی و دقیق در گفتگو با ایسنا چنین می‌گوید: «ثبت این رویداد وظیفه همه ما را سنگین‌تر می‌کند و برای استمرار آن باید تلاش مضاعف داشته باشیم. به هرحال شاهدیم یک جشنواره باسابقه در آمریکای شمالی با وجود اینکه سال‌ها در فهرست جشنواره‌های الف قرار داشت به خاطر عملکرد ضعیفش در سال‌های اخیر در حال خارج شدن از این فهرست است و جشنواره فجر به جای آن بعنوان عضو جدید در نامش در میان پانزده جشنواره برتر رقابتی قرار می‌گیرد، بنابراین اگر جشنواره ما هم در آینده نتواند حرکت رو به رشدی داشته باشد، نمی‌توانیم این جایگاه ارزشمند را حفظ کنیم.»
انتظار این بود مدیران و متولیان این جشنواره در فرصت یک‌ساله‌ای که برای برگزاری آن در دل کرونا داشتند، برای هرچه با شکوه‌تر آن از حضور مجازی مهمامان برجسته بین‌المللی تا داوران و فیلم‌ها و…. فکری کنند. اما این دوره را باید بی‌تعارف یکی از ضعیف‌ترین و بی‌رمق‌ترین دوران فجر دانست آن هم نه در یک دهه گذشته بلکه در ۴۰ سال گذشته! کرونا نمی‌تواند بهانه‌ای برای توجیه این ضعف باشد. البته لازم به توضیح است که در سایر امور این جشنواره همچون بخش روابط‌عمومی و ارتباطات همچون گذشته شاهد تلاش و زحمت بسیار دوستان و همکاران رسانه‌ای بودیم که بسیار قابل تقدیر است.