سوره سینما [1] – هدیه حدادی‌اصل [2]: تقریبا در همه ادوار برگزاری جشنواره فیلم فجر حداقل یک فیلم در ژانر کمدی در جشنواره حضور داشته است. فیلم هایی که اکثرا در همان زمان جشنواره هم با استقبال مخاطبان در سینماهای مردمی رو به رو شدند و حتی پس از اکران عمومی نیز جزء پرفروش ترین فیلم های سال بوده اند.
اما کارکردن در حوزه طنز و کمدی بخصوص در سینما، راه‌رفتن روی لبه تیغ است. تولید یک اثر هنری و کمدی کار بسیار پیچیده‌ای است، هنرمندان فعال در این عرصه افرادی هستند که پهنای فکری متفاوتی با دیگر هنرمندان دارند. آن‌ها با سختی‌های متفاوت‌تری از دیگر هنرمندان کار می‌کنند، کشیده نشدن به ابتذال و خنداندن مخاطب با طنز بزرگ‌ترین چالشی است که این هنرمندان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند و اغلب نیز سینمای خوبی را به‌جای گذاشته‌اند تا جایی که خیلی از آثار آن‌ها در دسته پرمخاطب‌ترین فیلم‌ها قرار گرفته است.
امسال نیز در دوره چهلم جشنواره فیلم فجر، مانند اکثر سال‌های گذشته در لیست فیلم‌های انتخاب شده، فیلم در ژانر کمدی هم دیده می‌شود. در این سال حسین نمازی با فیلم سینمایی «شادروان» یک فیلم کمدی را به جشنواره می‌آورد که البته این کارگردان با بیانیه‌ای که منتشر کرد این فیلم را از ژانر کمدی جدا کرده و گفته شادروان یک فیلمِ اجتماعیِ شیرین و دغدغه‌مند است که می‌خواهد حالِ خوب را به مخاطب هدیه کند اما این در حالی است که بهروز افخمی؛ یکی از اعضای هیئت انتخاب ادعا کرده این فیلم در ژانر کمدی است که خوب هم ساخته شده و می‌تواند در سینمای گیشه هم موفق عمل کند.
به همین بهانه و در این گزارش قصد داریم فیلم‌های کمدی ۱۰ سال اخیر جشنواره که در اکران عمومی به گیشه هم رونق داده‌اند، بپردازیم.
*دوره سی‌ام
در سال ۱۳۹۰ و در دوره سی‌ام جشنواره فیلم فجر دو فیلم سینمایی «خوابم می‌آد» و «گشت ارشاد» را با کارگردانی رضا عطاران و سعید سهیلی داشته‌ایم.
رضا عطاران در دوره سی‌ام جشنواره با حضور فیلم سینمایی «خوابم می‌آد» یکی از فیلم‌های کمدی این دوره را به اسم خود ثبت کرد.
این فیلم به نویسندگی احمد رفیع‌زاده و تهیه‌کنندگی محمدرضا تخت‌کشیان و جواد فرحانی در سال ۱۳۹۰ تولید شد که در آن اکبر عبدی نقش یک زن سالخورده را بازی می‌کرد.
در خلاصه داستان «خوابم می آد» آمده است: رضا، معلمی ساده و درستکار که به سن میان‌سالی رسیده و در برقراری ارتباط با زن‌ها مشکل دارد، با دختری پاستیل فروش آشنا می‌شود. دختر، برای پیوند کلیه خواهرش با مشکل روبروست و رضا را ترغیب به کارهایی می‌کند که باب میلش نیست و …
اکبر عبدی، مریلا زارعی، ویشکا آسایش، رضا عطاران و سروش صحت بازیگران این فیلم سینمایی بودند.
[3]
«خوابم می آد» در سی‌امین دوره از جشنواره فیلم فجر، در ۶ رشته بهترین کارگردانی بخش نگاه نو، بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش مکمل مرد، بهترین بازیگر مرد در بخش نگاه نو، بهترین چهره‌پردازی و بهترین جلوه‌های ویژه می‌دانی کاندیدای دریافت سیمرغ شد که در دو بخش بهترین کارگردانی بخش نگاه نو و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد سیمرغ دریافت کرد.
فیلم کمدی رضا عطاران در گیشه هم موفق عملکرد. این فیلم که به‌عنوان نخستین اثر سینمایی عطاران محسوب می‌شود در خرداد ۱۳۹۱ در سینماهای کشور به اکران عمومی در ۶۰ سالن سینمایی درآمد و در نهایت سه میلیاردی شده و توانست رکورد مخاطب را در همان سال بشکند.
در همین دوره فیلم سینمایی «گشت ارشاد» ساخته سعید سهیلی نیز در جشنواره حضور داشت.
حمید فرخ‌نژاد، پولاد کیمیایی، ساعد سهیلی، جمشید هاشم‌پور، نیوشا ضیغمی و سحر قریشی در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند. این فیلم ماجرای سه جوان جنوب شهری با نام‌های عطا، حسن و عباس است که برای به‌دست‌آوردن پول و گذراندن زندگی دست به کارهای خلاف می‌زنند. آن‌ها با گیر دادن به دختر و پسرهای جوان با نام گشت ارشاد پول آن‌ها را می‌گیرند و از این راه زندگی خود را می‌گذرانند.
«گشت ارشاد» که در فروردین سال ۱۳۹۱ به اکران عمومی در آمد، و اکران نوروزی را از آن خود کرد و توانست ۲ میلیارد و ۵۳۳ میلیون تومان فروش کند و دومین فیلم کمدی پرفروش آن سال پس از «خوابم می آد» شود.
*دوره سی و دوم
در دوره سی و دوم جشنواره فیلم فجر، پس از یک دوره که در آن خبری از حضور فیلم کمدی و ژانر طنز نبود، سه فیلم «ردکارپت» و «طبقه حساس» که به ترتیب ساخته‌های رضا عطاران و کمال تبریزی بودند، حضور داشتند.
فیلم سینمایی «ردکارپت» با بازی رضا عطاران، سوسن پرور، امیر نوری و جمعی از بازیگران دیگر، داستان یک عاشق سینما است که به‌منظور ملاقات با استیون اسپیلبرگ و ارائه یک فیلمنامه به او به جهت ساخت فیلم سینمایی بر اساس آن، تصمیم می‌گیرد به جشنواره فیلم کن که در کشور فرانسه برگزار می‌شود سفر کند تا بتواند در آنجا با وی دیدار داشته باشد اما این سفر دردسرهایی برای او به همراه دارد که …
این فیلم در تیرماه ۱۳۹۳ اکران عمومی خود را آغاز کرد و طی ۱۲ هفته‌ای که روی پرده سینما بود به فروش دو میلیارد و ۷۸۴ میلیون تومان دست‌یافت که البته این فروش به‌پای فیلم قبلی رضا عطاران یعنی «خوابم می آد» نرسید و نتوانست در گیشه موفق عمل کند.
فیلم سینمایی «طبقه حساس» به کارگردانی کمال تبریزی دیگر فیلم کمدی در جشنواره سی و دوم بود. این فیلم به تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی و فیلمنامه‌نویسی پیمان قاسم‌خانی است که رضا عطاران برای این فیلم سیمرغ بلورین نقش اول مرد را در سی و دومین جشنواره فیلم فجر دریافت کرد.
[4]
در داستان این فیلم آمده است: آقای کمالی (رضا عطاران) که مردی متعصب و به‌ظاهر متدین است، بعد از مرگ همسرش، او را در یک قبر دوطبقه دفن می‌کند. سپس برای تقویت روحیه به سفر چین می‌رود اما پس از بازگشت می‌فهمد که فروشنده قبر کلاهبردار بوده و طبقه دیگر را که متعلق به آقای کمالی بوده است به دیگری فروخته و حالا مردی غریبه در کنار همسرش دفن شده است.
اکران این فیلم از تاریخ ۱۵ اسفند ۹۲ آغاز شد و در ۱۹ هفته اکران و بدون هیچ تبلیغاتی در تلویزیون توانست نزدیک به ۴ میلیارد تومان فروش کند.
*دوره سی و سوم
در دوره سی و سوم جشنواره دو فیلم سینمایی «ایران برگر» و «من دیه‌گو مارادونا هستم» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی و بهرام توکلی در جشنواره حضور داشتند که دو فیلم کمدی آن سال محسوب می‌شدند.
فیلم سینمایی «ایران برگر» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی، نویسندگی مسعود جعفری جوزانی و محمدهادی کریمی و تهیه‌کنندگی فتح‌الله جعفری جوزانی در سال ۱۳۹۳ تولید شد.
این فیلم داستان امرالله خان و فتح‌الله خان است که بر سر انتخابات شوراها در یک روستا با یکدیگر رقابت می‌کنند و ماجراهایی پیش می‌آید.
در «ایران برگر» علی نصیریان، محسن تنابنده، سحر جعفری جوزانی، حمید گودرزی، نیوشا ضیغمی، احمد مهران‌فر، شهره لرستانی، گوهر خیراندیش، فریبا متخصص، هادی کاظمی، فتح‌الله جعفری‌جوزانی، اسماعیل خلج، محمدرضا هدایتی به ایفای نقش پرداخته است.
[5]
«ایران برگر» در اسفندماه ۱۳۹۳ به اکران عمومی درآمد و در ۱۴ هفته اکران به فروش ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون‌تومانی دست‌یافت.
فیلم سینمایی «من دیه‌گو مارادونا هستم» نیز دومین فیلمی بود که در ژانر کمدی در این دوره از جشنواره حضور داشت.
«من دیه‌گو مارادونا هستم» فیلمی به کارگردانی و نویسندگی بهرام توکلی و تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی ساخته سال ۱۳۹۳ است.
بهار ۱۳۹۴ در سینماها به نمایش درآمد و در پاییز ۱۳۹۴ در شبکه نمایش خانگی توزیع شد. این فیلم نامزد ۱۱ جایزه از جشنواره فیلم فجر شد و ۲ سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد (هومن سیدی) و بهترین صدابرداری (محمود سماک‌باشی) از آن خود کرد. همچنین جواد نوروزبیگی توانست سیمرغ بلورین جایزه ویژه هیئت داوران را برای تهیه‌کنندگی سه فیلم «بهمن»، «اعترافات ذهن خطرناک من» و «من دیگو مارادونا» هستم را دریافت کند.
این فیلم داستان یک اختلاف خانوادگی میان دو خواهر یکی از طبقه بالای شهر و دیگری از پایین شهر است. مهشید، دخترخاله متعلق به پایین‌شهر، از بابک، پسرخاله متمول خود که ساکن آلمان است، درخواست ازدواج می‌کند و بابک نیز می‌پذیرد. حال که بابک به ایران برگشته، اختلاف‌نظر در خصوص ادامه ازدواج این دو نفر، موجب مشاجره و منازعه بین خانواده این دو خواهر می‌شود که در نهایت منجر به …
«من دیه‌گو مارادونا هستم» در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۴ به اکران عمومی در آمد و فروش بسیار کمی را در سینما تجربه کرد. این فیلم در ۶ هفته اکران تنها نیم میلیارد تومان فروش داشت.
*دوره سی و چهارم
دو فیلم «بارکد» ساخته مصطفی کیایی و «زاپاس» به کارگردانی برزو نیک‌نژاد، فیلم‌های کمدی جشنواره سی و چهارم بودند.
فیلم سینمایی «بارکد» فیلمی به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مصطفی کیایی و نویسندگی مصطفی کیایی و مهیار شاهرخی در سال ۱۳۹۴ تولید شد.
«بارکد» با بازی بهرام رادان، محسن کیایی، سحر دولتشاهی، بهاره کیان‌افشار، پژمان بازغی و رضا کیانیان داستان جوانی است به نام حامد (بهرام رادان) که برای استخدام به دفتر رئیس یک شرکت (رضا کیانیان) مراجعه می‌کند. داستان فیلم، ماجرای چگونگی رسیدن این جوان به دفتر را روایت می‌کند …
این فیلم در خرداد ۱۳۹۵ در سینماهای ایران اکران شد و در ۱۴ هفته اکران به فروش قابل‌قبول ۱۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون‌تومانی دست‌یافت.
در کنار «بارکد» فیلم سینمایی «زاپاس» نیز در این دوره از جشنواره حضور داشت. این فیلم به کارگردانی و نویسندگی برزو نیک‌نژاد و تهیه‌کنندگی سید امیر پروین حسینی که در ژانر کمدی تولید شده بود برای نمایش در بخش سودای سیمرغ سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر پذیرفته شد.
[6]
«زاپاس» داستان یک تیم فوتبال متعلق به اهالی شهر رامیان است که در دسته سوم کشور فعالیت می‌کرده و حالا به دسته دوم صعود می‌کند، سعید با بازی جواد عزتی در نقش اصلی در این راه در آخرین لحظات بازی آخر دچار مصدومیت تاندون پا می‌شود و سلامتی‌اش به خطر می‌افتد و …
این فیلم از تیرماه ۱۳۹۵ در سینماهای ایران اکران شد و در ۱۳ هفته اکران، ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان فروش کرد.
*دوره سی و پنجم
در این دوره از جشنواره نیز دو فیلم سینمایی «گشت ۲» به کارگردانی سعید سهیلی و «خوب بد جلف» ساخته پیمان قاسم‌خانی به‌عنوان دو فیلم سینمایی در ژانر کمدی حضور داشتند که با یکدیگر به رقابت پرداختند.
فیلم سینمایی «گشت ۲»، فیلمی به کارگردانی و تهیه‌کنندگی سعید سهیلی و در ادامه «گشت ارشاد» در سال ۱۳۹۵ ساخته شده است.
داستان این قسمت از گشت ارشاد، ۵ سال بعد از اتفاقات قسمت اول رخ می‌دهد که عباس (حمید فرخ‌نژاد) و حسن (ساعد سهیلی) از زندان آزاد می‌شوند و عطا (پولاد کیمیایی) هم از کما بیرون می‌آید و زنده می‌ماند اما بعد از کما به طور کل اتفاقات گذشته را فراموش می‌کند و…
این فیلم در اسفندماه ۱۳۹۵ اکران شد و در ۱۲ هفته اکران نزدیک به ۲۰ میلیارد تومان فروش کرد که این رقم قابل‌توجهی نسبت به قسمت اول «گشت ارشاد» بود.
فیلم سینمایی «خوب بد جلف» نیز دومین فیلم در رقابت سی و پنجم بود که پیش از پیمان قاسم‌خانی قرار بود رامبد جوان آن را کارگردانی کند و انتخاب‌های بعدی حسن فتحی و سروش صحت جایگزین شدند اما با طولانی شدن نگارش فیلمنامه این همکاری ممکن نشد و پیمان قاسم‌خانی خود کارگردانی را برعهده گرفت.
[7]
در داستان این فیلم آمده است: مانی حقیقی یک کارگردان هنری سینما از طرف تهیه‌کننده‌اش تحت‌فشار است تا از دو بازیگر تجاری برای بازی در نقش‌های اصلی فیلمش استفاده کند. از نظر کارگردان آن‌ها بدترین انتخاب‌های ممکن هستند، اما اگر می‌خواهد که فیلم را بسازد مجبور است در مدت کوتاهی آن‌ها را به نقش‌هایشان نزدیک کند و این کار آسانی نیست.
مانی حقیقی، حمید فرخ‌نژاد، پژمان جمشیدی، سام درخشانی، ویشکا آسایش، حسین پاکدل، بهاره رهنما، نیوشا ضیغمی، آزاده صمدی، امیرمهدی ژوله، مهراب قاسم‌خانی، نسیم ادبی، سپند امیرسلیمانی، مجید مظفری و رضا رویگری بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
«خوب بد جلف» اواخر بهمن سال ۱۳۹۵ اکران عمومی شد و توانست در ۱۶ هفته اکران ۱۶ میلیارد تومان فروش کند که ۴ میلیارد کمتر از رقیبش یعنی «گشت ۲» فروش کرد.
*دوره سی و ششم
در این دوره از برگزاری جشنواره فیلم فجر نیز دو فیلم سینمایی «خجالت نکش» به کارگردانی رضا مقصودی و «مصادره» ساخته مهران احمدی با یکدیگر به رقابت پرداختند.
این دو فیلم در این دوره از جشنواره با اینکه در ژانر کمدی تولید شده بودند اما رقبای جدی دیگر فیلم‌های جشنواره سی و شش بودند.
فیلم سینمایی «خجالت نکش» ساخته رضا مقصودی و تهیه‌کنندگی سیدامیر پروین حسینی در سال ۱۳۹۶ تولید شده است.
این فیلم داستان زندگی زن‌وشوهری را روایت می‌کند که با داشتن پسر و عروس، در سن میان‌سالی بچه‌دار می‌شوند. این اتفاق آن هم در روستایی کوچک که هیچ‌چیز از دید اهالی پنهان نمی‌ماند. قنبر (احمد مهران‌فر) فکر پیشرفت کشور بود و اصرار می‌کرد که بچه‌دار شوند. صنم (شبنم مقدمی) در روزی که بچه‌ها و عروس‌هایش به خانه‌اش آمدند بچه‌اش به دنیا می‌آید. قنبر برای اینکه بتواند موضوع بچه را از فرزندان خود پنهان کند به آن‌ها می‌گوید که بچه را پشت در خانه گذاشتند و او برداشته و به داخل خانه آورده است. در حین بازسازی صحنه، بچه را پشت در می‌گذارد و زمانی که در را باز می‌کند بچه را نمی‌بیند. قنبر و صنم به‌شدت مضطرب شده و به دنبال نوزاد می‌روند و این موضوع باعث می‌شود که فرزندان بزرگ‌تر متوجه شوند که بچه گم شده خواهر آن‌هاست و در انتهای داستان بچه توسط حشمت (سام درخشانی) برادر صنم، پیدا می‌شود و او هم موضوع را می‌فهمد.
[8]
در این فیلم احمد مهران‌فر، شبنم مقدمی، لیندا کیانی، شهره لرستانی، الناز حبیبی و سام درخشانی به ایفای نقش پرداخته‌اند.
«خجالت نکش» اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ به اکران درآمد اما با اینکه در جشنواره مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته بود اما در گیشه به فروش چشمگیری دست نیافت و در ۴ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان فروش کرد که این کم‌فروشی را حاصل اکران هم‌زمان فیلم‌های کمدی دیگر مثل «هزارپا»، «مصادره»، «لونه زنبور» و «قانون مورفی» دانست.
در کنار فیلم رضا مقصودی، فیلم سینمایی «مصادره» ساخته مهران احمدی در جشنواره حضور داشت.
«مصادره» اولین فیلم مهران احمدی به‌عنوان کارگردان و با نویسندگی علی فرقانی و تهیه‌کنندگی محمدحسین قاسمی است.
داستان فیلم از دههٔ ۱۳۵۰ آغاز می‌شود و داستان یک کارمند ساواک به نام اسماعیل یارجانلو (رضا عطاران) است که درگیر ماجراهایی می‌شود. او با خرید بلیت بخت‌آزمایی برندهٔ اعانهٔ ملی می‌شود. او با پولی که برنده شده، ۵۰۰۰ متر زمین در عباس‌آباد خریداری و بر اثر سقوط شاه و انقلابِ ۱۳۵۷ مجبور به خروج از کشور می‌شود و وکالت زمین را به دوستش جلال خاوندی (بابک حمیدیان) می‌دهد و….
رضا عطاران، هومن سیدی، بابک حمیدیان، هادی کاظمی و مهران احمدی بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
«مصادره» از اسفندماه ۱۳۹۷ در سینماهای کشور اکران شد و توانست ۱۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان فروش داشته باشد.
*دوره سی و هشتم
در دوره سی و هشتم جشنواره فیلم فجر تنها یک فیلم در ژانر کمدی با دیگر فیلم‌ها رقابت داشت. فیلم سینمایی «خوب بد جلف ۲: ارتش سری» که ساخته پیمان قاسم‌خانی و تهیه‌کنندگی محسن چگینی بود و در ادامه سری اول آن تولید شد.
سام درخشانی، پژمان جمشیدی، حامد کمیلی، فرهاد آئیش، گوهر خیراندیش، ستاره پسیانی، مارال فرجاد، علی اوجی و شکیب شجره بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
[9]
در داستان این فیلم چنین آمده است: یک گروه تروریستی آمریکایی برای نفوذ به تأسیسات امنیتی در قالب تیم فیلم‌سازی وارد ایران می‌شوند و از سام درخشانی و پژمان جمشیدی به‌عنوان بازیگر جهت پوشش خود استفاده می‌کند…
این فیلم در بهمن‌ماه ۱۳۹۸ اکران عمومی شد و پس از آن اکران آنلاین شد که در مجموع در ۵۵ هفته اکران ۱۵ میلیارد تومان فروش داشته باشد.
*دوره سی و نهم
سال گذشته و در دوره سی و نهم که در اوج شیوع کرونا جشنواره برگزار شد، تعداد محدودی فیلم با یکدیگر به رقابت پرداختند. در این دوره از جشنواره یک فیلم کمدی با عنوان «شیشلیک» حضور داشت که به کارگردانی محمدحسین مهدویان بود.
فیلمنامه این فیلم به قلم امیرمهدی ژوله نوشته شده و محمدرضا منصوری آن را تهیه کرده است.
[10]
«شیشلیک» سال گذشته در جشنواره با انتقادات زیادی روبه‌رو شد و پس از آن به دلیل شرایط کرونایی قرار بود به‌صورت آنلاین اکران شود اما نشد و اکنون نیز که سینماها باز شده‌اند و فیلم‌ها در نوبت اکران قرار گرفته‌اند، این فیلم سینمایی نیز در صف اکران قرار گرفته است.
این فیلم داستان یکی از اهالی شهرکی در حاشیه تهران است که تحت‌تأثیر شرایط خاصی که از سوی رئیس کارخانه‌ای برایش رقم خورده‌است، طغیان کرده و در جستجوی رهایی خانواده‌اش برمی آید و…
رضا عطاران، پژمان جمشیدی، ژاله صامتی، وحید رهبانی، مه‌لقا باقری، عباس جمشیدی‌فر و جمشید هاشم‌پور در این فیلم به ایفای نقش پرداختند.
*و اما دوره چهلم
امسال نیز در دوره چهلم جشنواره فیلم فجر، مانند اکثر سال‌های گذشته در لیست فیلم‌های انتخاب شده، فیلم سینمایی «شادروان» قرار دارد که حسین نمازی کارگردانی آن را عهده‌دار است. به گفته بهروز افخمی؛ یکی از اعضای هیئت انتخاب دوره چهلم این فیلم در ژانر کمدی تولید شده است.
«شادروان» تنها فیلم طنز در این دوره از جشنواره خواهد بود که انتظار می‌رود سال آینده در گیشه موفق عمل کند اما این موضوعی نیست که بتوان اکنون در مورد آن صحبت کرد چرا که فیلم هنوز دیده نشده است.
[11]
فیلم سینمایی «شادروان» نیز با حمایت سازمان سینمایی حوزه هنری و در همکاری با بنیاد فارابی تهیه شده است.
این فیلم به کارگردانی حسین نمازی و تهیه‌کنندگی عباس نادران، در ژانر درام خانوادگی از حضور چهره‌های مطرحی چون سینا مهراد، گلاره عباسی، نازنین بیاتی، بهرنگ علوی و رویا تیموریان بهره می‌برد.
نمازی در فیلم تازه خود به سراغ یک سوژه اجتماعی طبقه پایین شهری رفته و روایتی شیرین را از یک معضل بیان کرده است.
کارگردان در این فیلم تلاش کرده ضمن دست‌مایه قراردادن یکی از مسائل حقوقی مرتبط با موضوع ارث‌ومیراث، همبستگی درون اقوام و خانواده‌ها را نمایش دهد.