سوره سینما [1] – هدیه حدادی‌اصل [2]: پرداختن به شخصیت‌های مهم تاریخی، چه شخصیت‌هایی که در تاریخ معاصر حضور داشتند و چه شخصیت‌هایی که پیش از آن بوده‌اند و تاثیرگذاری آنها روی ملت، دولت و حکومت‌های وقت، همواره یکی از موضوعاتی بوده و هست که در آثار تصویری مورد توجه قرار می‌گیرند. بسیاری از آثار سینمایی و سریالی ما نیز برگرفته از همین شخصیت‌های مثبت و منفی در کشور هستند که دستمایه تولید و تفکر کارگردانان و نویسندگان کشور قرار گرفته اند.
اما امروز سالروز تولد یکی از همین شخصیت‌های مهم تاریخ معاصر است که در عرصه ورزش و کشتی با القابی چون «پهلوان» و «جوانمرد» شاخته می شود، کسی که سال‌ها است برای مردم ایران بیشتر از یک قهرمان المپیک ارزش دارد. امروز؛ ۵ شهریورماه سالروز تولد غلامرضا تختی است، تختی ای که یک نفر بود اما برای میلیون‌ها نفر ایران و ایرانی!
تختی هفت مدال جهانی و المپیک و ۱۱ سال استمرار مدال‌آوری در تاریخ ورزش ایران را دارد و از این نظر رکورددار است، اما برای مردم، تختی بیشتر پهلوان بوده است تا یک قهرمان ورزشی. همین امر نیز موجب شده که زندگینامه او بیش از سایر چهره‌های ورزشی در تاریخ کشور، مورد استقبال کارگردانان و نویسندگان قرار گیرد چرا که هر دورانی از زندگی اش و پیچیدگی‌های هر کدام از افتخاراتی که برای ایران کسب کرده است، می‌تواند یک سوژه جذاب برای بیننده باشد. البته نمی توان ادعا کرد که به صورت مفصل و جامع به این بزرگمرد وزرش کشتی ایران ادای دین شده است اما می توان گفت که کارگردانانی بوده اند که تلاش کردند زندگی او را به تصویر بکشند.
تا امروز زندگی پر از فراز و نشیب غلامرضا تختی از کودکی تا درگذشت او سوژه دو فیلم سینمایی و چند مستند شده است. با این حال شاید خیلی ها هنوز هم از ماجرای زندگی غلامرضا تختی اطلاعات دقیقی در دست ندارند.
تختی که روزهای کودکی و نوجوانی‌اش را در مشکلات شدید مالی گذراند در مصاحبه ای با اشاره به فقر و مشقت زمان نوجوانی‌اش می‌گوید: «با آنکه علاقه فراوانی به ورزش داشتم، مجبور بودم که در جستجوی کاری برآیم. زندگی، نان و آب، لازم داشت. برای مدتی به خوزستان رفتم و در ازای روزی هفت یا هشت تومان کار کردم. دنیا در حال جنگ (جنگ جهانی دوم) بود، زندگی به سختی می‌گذشت.»
تختی بنا به همین دلایل امرار معاش، تحصیل را در مقطع اول متوسطه رها کرد و مشغول کار شد و در کنار آن کشتی آزاد و ورزش زورخانه‌ای را نیز رها نکرده بود. پس از گذراندن دوران خدمت سربازی در اداره راه آهن استخدام شد. در سربازخانه با توجه به فرصت هایی که برای او ایجاد شده بود، مورد حمایت دبیر وقت فدراسیون کشتی که در دژبانی ارتش قرار گرفت و همین امر سبب شد تا تمرینات کشتی خود را بار دیگر آغاز کند.
[3]
*مسابقات، مدال ها و افتخارات
تختی در نخستین دوره مسابقه‌های کشتی آزاد قهرمانان جهان (هلسینکی، ۱۹۵۱) با وجود آنکه فقط ۲۱ ساله بود توانست نایب قهرمان جهان شود.
در سال ۱۳۳۱ (۱۹۵۲) در نخستین حضور خود در رقابت‌های المپیک با کسب شش پیروزی و قبول یک شکست در برابر «دیوید جیما کوریدزه» از شوروی صاحب نشان نقره شد. وی در این مسابقه‌ها توانست «حیدر ظفر» ترک را که سال پیش با غلبه بر تختی قهرمان جهان شده بود، شکست دهد.
تختی در دومین دوره مسابقات جهانی که در خردادماه ۱۳۳۳(۱۹۵۴) در توکیو برگزار شد، در وزن هفتم (۸۷ کیلوگرم) به رقابت پرداخت که با وجود پیروزی‌های درخشان و شایستگی فراوانی که از خود بروز داد با قبول یک شکست غیرمنتظره در برابر «وایکینگ پالم» سوئدی از راهیابی به فینال بازماند و در نهایت عنوان چهارمی این وزن را به دست آورد. او شش ماه بعد در یک دیدار دوستانه در سوئد، «پالم» را با ضربه فنی شکست داد.
غلامرضا تختی همچنین در سال ۱۹۵۵ در جشنواره بین‌المللی ورشو موفق به کسب نشان نقره شد. اما سومین دوره مسابقه قهرمانی جهان (استانبول ،۱۹۵۷) تجربه تلخی برای مرحوم تختی بود. وی که در این دوره از رقابت‌ها، برای اولین و آخرین بار در وزن فوق سنگین آن زمان یعنی ۸۷+ کیلوگرم کشتی می‌گرفت، به دلیل وزن بسیار کمتر نسبت به رقیبان با دو باخت حذف شد.
در بازی‌های المپیک ملبورن (استرالیا) که در آذرماه ۱۳۳۵ (۱۹۵۶) برگزار شد، غلامرضا تختی یک بار دیگر در وزن هفتم (۸۷ کیلوگرم) به مصاف رقبایی از شوروی، آمریکا، ژاپن آفریقای جنوبی، کانادا و استرالیا رفت و با شکست تمامی حریفان اولین نشان طلای خود را از این مسابقات دریافت کرد.
جهان پهلوان تختی در اسفندماه همان سال با غلبه بر «مرحوم حسین نوری» به مقام پهلوانی ایران دست یافت و صاحب بازوبند شد و در سال‌های ۱۳۳۶ و ۱۳۳۷ نیز این عنوان را تکرار کرد.
تختی در سال ۱۹۵۸ در بازی‌های آسیایی توکیو و مسابقات قهرمانی جهان در صوفیه به ترتیب نشان‌های طلا و نقره این رقابت‌ها را بر گردن آویخت و در مهرماه سال ۱۳۳۸(۱۹۵۹) در چهارمین دوره مسابقات کشتی آزاد قهرمانی جهان که در تهران برگزار شد سومین عنوان قهرمانی جهان خود را کسب کرد.
تختی کاپیتان تیم ملی و پرتجربه‌ترین کشتی‌گیر ایران، در هفدهمین دوره بازی‌های المپیک (ایتالیا ،۱۹۶۰) در وزن هفتم به میدان رفت و پس از پیروزی در پنج دیدار در مسابقه نهایی با قبول شکست در برابر «عصمت آتلی» از ترکیه به گردن آویز نقره دست یافت.
جهان پهلوان تختی که در این مسابقات در وزن ۸۷ کیلوگرم به مصاف حریفان رفته بود با حضوری مقتدرانه آخرین مدال طلای خود را بر گردن آویخت.
*ادای احترام سینمای ایران به پهلوان تختی
همانطور که گفته شد، شادروان غلامرضا تختی یکی از آن قهرمان‌های ملی تاثیرگذاری است که پرداختن و به تصویرکشیدن زندگینامه او یکی از موضوعات مورد توجه فیلمسازان بوده است. در همین زمینه دو فیلم سینمایی و دو مستند در مورد او ساخته شده است. فیلم‌های سینمایی «جهان پهلوان تختی» و «غلامرضا تختی» و دو مستند «جهان پهلوان» و «شهسوار» که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
فیلم سینمایی «جهان پهلوان تختی»
فیلم سینمایی «جهان پهلوان تختی»، به کارگردانی علی حاتمی و بهروز افخمی، در سال ۱۳۷۶ ساخته شد. در ابتدا علی حاتمی به سراغ زندگی تختی رفت تا فیلمی از زندگی این پهلوان بسازد اما ساخت این فیلم مصادف شد با شدت گرفتن بیماری سرطان حاتمی و تنها سکانس‌های مربوط به تولد تختی در زمان علی حاتمی مقابل دوربین رفت و پس از آن علی حاتمی دار فانی را وداع گفت. در ادامه بهروز افخمی ساخت و اتمام این فیلم را بر عهده گرفت و فیلمی به کل متفاوت از فضای آثار حاتمی ساخت.
[4]
در خلاصه داستان این فیلم آمده است: یک کارگردان (فریبرز عرب نیا) و همسرش (نیکی کریمی)، می‌خواهند پروژه ناتمام علی حاتمی که زندگی غلامرضا تختی بود را به اتمام برسانند. آن دو تحقیقاتی می‌کنند تا بفهمند که علت اصلی مرگ تختی چه بوده‌است.
فریبرز عرب نیا، نیکی کریمی، شاهرخ شهبازی، محمدرضا شریفی نیا، سیاوش طهمورث، آتیلا پسیانی، ستاره پسیانی، فتحعلی اویسی، غلامرضا محبی، محمود کلاری و جمشید گرگین به عنوان بازیگر در این فیلم جلوی دوربین رفته‌اند.
فیلم سینمایی «غلامرضا تختی»
بهرام توکلی نخستین کارگردان ایرانی بود که پس از تجربه نیمه کاره مرحوم علی حاتمی، ریسک آن را پذیرفت تا هیبت و شمایل تختی را روی پرده سینما به تصویر بکشد. این فیلم، در ژانر زندگینامه‌ای و ورزشی، به تهیه کنندگی سعید ملکان و به قلم بهرام توکلی و سعید ملکان، در سال ۹۷ ساخته شد و در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد.
فیلم سینمایی «غلامرضا تختی» در ۱۰ رشته کاندیدای دریافت سیمرغ بلورین شد و دو سیمرغ را در رشته‌های بهترین فیلمبرداری و بهترین طراحی صحنه از آن خود کرد.
[5]
داستان این فیلم با قرائت و امضای وصیت‌نامه آغاز می‌شود، سپس با فلش بک، به دوران کودکی‌اش ادامه میابد تا به مرگ تختی برسد.
حمیدرضا آذرنگ، ماهور الوند، فرهاد آئیش، بهنوش طباطبایی، آتیلا پسیانی، ستاره پسیانی، مسعود چوبین، معصومه قاسمی پور، شیرین یزدان‌بخش، محسن تختی، علیرضا گودرزی، شاهرخ شهبازی، جمشید آبلو، فریدون امیرعبداللهیان بازیگران این فیلم سینمایی هستند.
مستند «جهان پهلوان»
مستند جهان پهلوان در سال ۵۸ به کارگردانی وارطان آنتانسیان ساخته شد و از نظر نزدیک بودن به سوژه و حضور دوربین در میان دوستان و محله تختی از اهمیت زیادی برخوردار است.
مستند «شهسوار»
مستند «شهسوار» به کارگردانی علی شاه‌محمدی را که در سال ۹۸ اکران شد، می‌توان یکی از کامل‌ترین مستندهایی که در خصوص تختی ساخته شده است دانست.
در این فیلم مجید خدایی، قهرمان سابق کشتی جهان، در نقش تختی ظاهر شده و پرویز پرستویی روایت فیلم را بر عهده دارد.
در شرایطی که سینمای جهان و در راس آن هالیوود مدام با ساختن آثاری درباره چهره‌های سرشناس خود آن ها را به مخاطبان جوان هر نسل معرفی می‌کند، جا دارد تا در مورد جهان پهلوان تختی به این آثار تولید شده اکتفا نکرده و فیلم‌ها و سریال‌های جدید در ژانرهای گوناگون ساخته شود.