سوره سینما [1] – بیش از سه دهه از تولید سریال‌های مناسبتی می‌گذرد و ماه رمضان یکی از آن ایامی است که تولیدکنندگان برای پخش آثار مناسبتی خود از سیما به خط می‌شوند و اینکه بیشتر آثار به‌یادماندنی تلویزیون مربوط به این ماه است گواه از این ماجرا دارد.
با اینکه ماه رمضان اغلب با پخش مجموعه‌های معنوی همراه بوده اما در کنار این مجموعه‌ها، آثاری هستند که با محوریت طنز نیز در ماه رمضان روی آنتن سیما رفته‌اند.
در این میان برخی از سریال‌های تلویزیونی، بیش از سایر مجموعه‌ها مورد توجه قرار گرفته و به سریال‌های ماندگار تلویزیون تبدیل شدند. در این گزارش قصد داریم برخی از آثار به‌یادماندنی و خاطره‌انگیزی که در ماه‌های رمضان پخش‌شده‌اند و با استقبال مخاطبان روبه‌رو بوده‌اند را بررسی کنیم.
* نیمه پنهان ماه/ ۱۳۶۹
این مجموعه به کارگردانی مجید جعفری در سال ۱۳۶۹ به مناسبت ماه رمضان روی آنتن شبکه یک سیما رفت.
این مجموعه تلویزیونی، درباره خانواده‌ای است که گم‌شده‌ای دارند و با زیر و رو کردن خاطرات‌شان، بدان دست پیدا می‌کنند. شخصیت اصلی این مجموعه، آقا بزرگ است که سرپرست و بزرگ خانواده است. او مدت‌ها قبل، پسری به نام جلال را به فرزندی قبول کرده است و پس از آن و در خلال سال‌ها، اتفاقاتی برای خودش، خانواده و جلال رخ داده است.
[2]
عنایت‌الله بخشی، جلال مقدم، مهین شهابی، ثریا قاسمی، حسین کسبیان، تانیا جوهری، اکرم محمدی، محمود عزیزی، لادن طباطبایی، فاطمه طاهری، فریبا متخصص، فریده سپاه‌منصور، اصغر سمسارزاده بازیگران این مجموعه بودند.
*کمکم کن/ ۱۳۸۳
«کمکم کن» یک مجموعه تلویزیونی به کارگردانی قاسم جعفری و نویسندگی سید جلال الدین دری، علیرضا کاظمی پور و صادق کرمیار برای اولین بار در رمضان سال ۱۳۸۳ از شبکه ۲ پخش شد.
در این مجموعه بازیگرانی چون حمید گودرزی، مجید مشیری، بهمن دان، پویا امینی، شیرین بینا، الیزابت امینی، ثریا حکمت، علی‌رام نورایی، فرزاد حسنی، سید جواد هاشمی، زهره فکور صبور، شبنم معززی، فاطمه طاهری و شهرام عبدلی به ایفای نقش پرداخته‌اند.
[3]
این مجموعه اولین مجموعه تلویزیونی بود که با موضوعات ماورایی از تلویزیون ایران پخش شد و راه را برای ساخت مجموعه‌های این چنینی هموار کرد. «کمکم کن» که در سال ۱۳۸۳روانه آنتن شبکه دو سیما شده بود داستان جوانی با بازی حمید گودرزی را روایت می‌کرد که طی یک تصادف به کما رفت. چند جوان دیگر هم در همان زمان به کما رفته بودند که از این بین دو نفر به هوش آمدند تا کارهای اشتباه بقیه را جبران کنند. در «کمکم کن» تصاویر زیادی از عالم برزخ و شگفتیهای آن و پشیمانی انسان در حد فاصل مرگ و زندگی به نمایش درمی‌آمد که نمایش این صحنه‌ها که با جلوه‌های ویژه بسیاری همراه بود به دلیل این که در تلویزیون ایران سابقه نداشت مورد توجه مخاطبان قرار گرفت.
*خانه به دوش/ ۱۳۸۳
«خانه به دوش» به کارگردانی رضا عطاران در رمضان ۱۳۸۳ از شبکه سه سیما پخش شد. مریم امیرجلالی، علی صادقی، آناهیتا همتی، غلامحسین لطفی، بهنوش بختیاری، فلور نظری بازیگران این مجموعه بودند.
[4]
این سریال داستان آقا ماشاءالله (حمید لولایی)، دستفروشی ساده دل است که سعی دارد از راه حلال روزی اش را به دست آورد، اما در امرار معاش خود و خانواده‌اش دچار مشکل است. از طرف دیگر آقا اصلان (غلامحسین لطفی)، باجناق تازه به دوران رسیده او، درصدد است تا با ایجاد دردسری جدید برای آقا ماشاءالله، دق دلی چندسال‌اش را خالی کند.
*او یک فرشته بود/ ۱۳۸۴
این مجموعه به کارگردانی علیرضا افخمی در رمضان ۱۳۸۴ از شبکه دو پخش شد. «او یک فرشته بود» بعد از تولید «کمکم کن» دومین سریالی بود که در ژانر ماورایی ساخته شده بود.
حسن جوهرچی، بهاره افشار، ثریا قاسمی، مریم کاویانی، مرتضی ضرابی و رضا توکلی بازیگران این سریال بودند.
[5]
در «او یک فرشته بود» دختری به نام فرشته در یک سانحه رانندگی حافظه خود را از دست می‌دهد و به ناچار وارد زندگی یک خانواده پنج نفری شده، به مرور باعث اختلاف بین خانواده میزبان می‌شود؛ در نهایت مشخص می‌شود که او شیطان بوده است.
*متهم گریخت/ ۱۳۸۴
«متهم گریخت» یک مجموعه تلویزیونی به کارگردانی رضا عطاران و نویسندگی سعید آقاخانی است که نخستین بار در ماه رمضان سال ۱۳۸۴ از شبکه سه در ۲۶ قسمت پخش شد.
رضا عطاران، سیروس گرجستانی، مریم امیرجلالی، سعید آقاخانی، محمود بهرامی، شهربانو موسوی، علی جعفری، ملیکا زارعی بازیگران این سریال بودند.
[6]
«متهم گریخت» داستان هاشم آقا (سیروس گرجستانی) است که با خانواده‌اش در شهرستانی نه چندان دور زندگی ساده‌ای دارند. او تا پیش از شدت بیماری قلبی خود، در مغازه‌ای اجاره‌ای به تعمیر اگزوز مشغول بوده ولی به علت بیماری پزشکان او را از انجام کارهای سنگین منع کرده‌اند.
از طرفی اعظم دختر دانشجویش در تهران برای او شغلی پیدا می‌کند و خانه‌ای را اجاره می‌کند. هاشم آقا به ناچار کارش را تعطیل و به تهران مهاجرت می‌کند. مهاجرت هاشم آقا به تهران به همراه مادرش بی‌بی (شهربانو موسوی) و همسرش سرور (مریم امیرجلالی)، پسرش سعید (علیرضا جعفری) و دو دخترش معصومه و اعظم (ملیکا زارعی) و (لیدا فتح‌اللهی) و دامادش عباس (علی صادقی) ماجراهای بسیار جالبی رقم خواهد زد.
*اغما/ ۱۳۸۶
سریال تلویزیونی «اغما»، مجموعه ۳۰ قسمتی به کارگردانی سیروس مقدم، نویسندگی علیرضا افخمی و داریوش مختاری (بر اساس طرحی از داریوش مختاری) و تهیه‌کنندگی رضا جودی که از شبکه اول سیما در ماه رمضان ۱۳۸۶ پخش شد.
این سریال در نظر سنجی‌ها به عنوان یکی از محبوب‌ترین سریال‌های تلویزیونی ماه رمضان شناخته می‌شود. داستان این سریال حاصل چند سال پژوهش مرکز پژوهش‌های سازمان صدا و سیما است.
[7]
«اغما»؛ داستان دکتر طاها پژوهان با بازی امین تارخ را دنبال می‌کند که یک پزشک متخصص جراحی مغز و اعصاب است. او به دلیل جراحی‌های موفقیت آمیزش به روی رزمندگان در جبهه‌ها به پنجه طلایی مشهور است. او اکنون به دلیل بیماری حاد همسرش مولود (شیرین بینا) بر سر دو راهی قرار دارد. از طرفی عرف پزشکی مانع جراحی همسرش توسط اوست ولی مولود اصرار دارد که فقط توسط پژوهان جراحی شود. از سویی تنها فرزند آن‌ها پری (نفیسه روشن) مخالف این عمل جراحی توسط پدر است…
امین تارخ، لعیا زنگنه، ایرج نوذری، ناصر ممدوح، عبدالرضا اکبری، حامد کمیلی، لادن طباطبایی، شیرین بینا، نفیسه روشن، سعید داخ، افشین سنگ‌چاپ، فلور نظری، شیوا خنیانگر، غزاله جزایری و کورش سلیمانی در این سریال ایفای نقش کرده اند.
*میوه ممنوعه/ ۱۳۸۶
«میوه ممنوعه» به کارگردانی حسن فتحی است که در رمضان سال ۱۳۸۶ روی آنتن شبکه دو سیما رفت.
«میوه ممنوعه» داستان فردی متدین است به نام حاج یونس (علی نصیریان)، بازرگانی که به اصول دینی اعتقاد دارد و اهل حرام و حلال است اما اتفاقاتی در زندگی‌اش پیش می‌آید که او را درگیر ماجراهایی می‌کند.
[8]
علی نصیریان، هانیه توسلی، گوهر خیراندیش، امیر جعفری، هرمز هدایت، عمار تفتی، نیما رئیسی، طناز طباطبایی در این سریال به ایفای نقش پرداخته اند.
*بزنگاه/ ۱۳۸۷
مجموعه تلویزیونی «بزنگاه» به کارگردانی رضا عطاران در ماه رمضان ۱۳۸۷ از شبکه سه سیما پخش می شد. این سریال جزو سریال های طنزی است که در زمان پخش خود توانست مخاطبان زیادی را جذب کند. «بزنگاه» آخرین سریالی بود که رضا عطاران برای تلویزیون کارگردانی کرده است.
حمید لولایی، علی صادقی، غلامرضا نیکخواه، مرجانه گلچین، محمود بهرامی، سوسن پرور در این سریال بازی کرده اند.
[9]
این مجموعه داستان مردی معتاد به نام نادر پرور (رضا عطاران) است که به همراه دخترش درسا پرور (نیکی نصیریان) در کرج زندگی می‌کند و از همسرش مریم (فریده فرامرزی) طلاق گرفته است. پس از فوت پدرش اوس احمد پرور (احمد پورمخبر)، او و برادرش صابر پرور (حمید لولایی)، خواهرش بهجت پرور (مرجانه گلچین) و شوهرخواهرش توفیق اجباری (غلامرضا نیکخواه) بر سر تقسیم ارث و میراث پدری که یک خانه و یک نانوایی است به اختلاف برمی‌خورند.
*مادرانه/ ۱۳۹۲
«مادرانه» به کارگردانی جواد افشار و نویسندگی سعید نعمت الله در ماه رمضان سال ۱۳۹۲ روی آنتن شبکه سه می رفت.
مهدی سلطانی، لعیا زنگنه، شقایق فراهانی، مهرداد ضیایی، عباس غزالی، آتیلا پسیانی و هستی مهدوی‌فر بازیگران این سریال هستند. این سریال در زمان پخش خود به دلیل سوژه ای که داشت مورد استقبال خانواده ها قرار گرفت و جزو پرمخاطب های سیما قرا گرفت.
[10]
در این سریال، اردلان تمجید (با بازی سلطانی) ۲۰ سال پیش، پس از رها کردن نامزد سابقش مریم (شقایق فراهانی)، با زنی متمول به نام رعنا (زنگنه) ازدواج می‌کند. حالا این ازدواج به جدایی رسیده و زن، بچه‌هایش را می‌خواهد اما مرد امتناع می‌کند.
*برادر/ ۱۳۹۵
«برادر» یک سریال ۲۹ قسمتی است به کارگردانی جواد افشار، تهیه‌کنندگی نعمت چگینی و به نویسندگی آرش قادری که در ماه رمضان ۹۵ از شبکه دو سیما پخش شد.
حسن پورشیرازی، حسین یاری، پوریا پورسرخ، سوگل طهماسبی، سهیلا رضوی، گلاره عباسی، کاظم بلوچی، کاوه خداشناس، رضا توکلی و … در این سریال به ایفای نقش پرداخته اند.
[11]
«برادر» داستان حاج کاظم پهلوان مردی خیر و از تجار سرشناس برنج ایران است که با تأکید بر حمایت از تولید ملی، فقط در زمینه تجارت برنج ایرانی فعالیت می‌کند. او به همراه پسرش مسعود و دخترش مریم که یک روزنامه‌نگار پر جنب و جوش است، بر ضد واردات قاچاق برنجهای تاریخ گذشته و مسموم به ایران مبارزه می‌کند. این اقدام باعث دشمنی دلالان و قاچاقچیان این تجارت با وی شده است.
*پدر/۱۳۹۷
«پدر» به کارگردانی بهرنگ توفیقی و نویسندگی و تهیه‌کنندگی حامد عنقا در ماه رمضان سال ۱۳۹۷ از شبکه دو سیما پخش شد.
این سریال که با استقبال بالایی از سوی مخاطبان رو به رو بود داستان پسری به نام حامد را روایت می کند که در خانواده مذهبی حاج علی تهرانی (که وضع مالی خوبی دارند) زندگی می‌کند. او هم‌دانشگاهی‌ای به نام لیلا دارد که دختری ثروتمند و غیرمذهبی است. طی یک حادثه لیلا می‌خواهد آبروی حامد را به کمک دوستانش و نامزدش (پسر عمویش) ببرد ولی سرانجام لیلا و حامد درگیر یک رابطه عاشقانه می‌شوند و با هم ازدواج می‌کنند. این ازدواج موجب تغییرات بسیاری در شخصیت و شیوه زندگی لیلا می‌شود. لیلا باردار می‌شود ولی حامد، پدر و مادرش طی یک تصادف فوت می‌کنند و … .
[12]
مهدی سلطانی، سینا مهراد، ریحانه پارسا، لعیا زنگنه، بیژن امکانیان، نیما رئیسی، مسعود فروتن، مجید مشیری و کاوه خداشناس بازیگران این سریال بودند.
*برادر جان/ ۱۳۹۷
«برادر جان» به کارگردانی محمدرضا آهنج، نویسندگی سعید نعمت‌الله و تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی محصول گروه فیلم و سریال شبکه سه تلویزیون ایران ملودرامی اجتماعی مذهبی بود که برای پخش در ماه رمضان سال ۱۳۹۸ تهیه و تولید شد.
[13]
«برادر جان»؛ داستان برادری، برابری و جان فشانی سه برادر است که زبانزد شده و خدا و خلق از آن‌ها در آسایش هستند. تا این که به ناگه حادثه‌ای واقع می‌شود که نامش حق‌الناس است. داستان اصلی این فیلم از خاطرات نوشت مرحومه خانم لیلا اگنجی شیرازی است که در سال ۱۳۷۱ اختلافات ارثیه و فامیلی عموهایش، اخوان سنگابی شیرازی را تحت عنوان برادرانی چون رفیق به نگارش درآورد، این فیلمنامه با تلخیص تدوین و به نگارش در آمد.
علی نصیریان، حسام منظور، حسن پورشیرازی، آفرین عبیسی، کامران تفتی، سجاد افشاریان، سعید چنگیزیان، نسیم ادبی، جلیل فرجاد، لعیا زنگنه، شیوا ابراهیمی، مارال فرجاد و ندا جبرائیلی بازیگران این سریال پربیننده بودند.
*بچه مهندس/ ۱۳۹۷-۱۳۹۹-۱۴۰۱
مجموعه چند فصلی «بچه مهندس» به تهیه کنندگی سعید سعدی که در چهار فصل تولید شده است. فصل نخست این اثر نوشته سجاد ابوالحسنی و نگارش فیلمنامه فصل‌های دوم تا چهارم، بر عهده حسن وارسته بوده است.
سه فصل اول توسط علی غفاری و فصل چهارم آن را احمد کاوری کارگردانی کرده است.
[14]
بنا بر اظهارات تهیه‌کننده، این مجموعه از ابتدا برای ماه رمضان ساخته نشده بود اما با تصمیم مدیران سیما فصل اول آن در ۳۰ قسمت در ماه رمضان ۱۳۹۷ از شبکه دوم سیما پخش شد. فصل دوم این مجموعه در دی ماه ۹۷، فصل سوم در ماه رمضان ۹۹ و فصل چهارم نیز در ماه رمضان ۱۴۰۰ پخش شد.
داستان این مجموعه در تاریخ معاصر و در سه فاز کودکی، نوجوانی و جوانی پسری مطرح می‌شود که در نوزادی رها شده چون پدرش نمی‌خواسته او به دنیا بیاید و تصمیم میگیرد برای قماربازی اش او را بفروشد تا پولش جور شود؛ در شبی پس از چند ماه که به خانه می‌آید و کودک را می‌یابد؛ با زنش دعوا می‌کند و مادر و بچه از خانه بیرون می‌آیند. مادر، بچه را به پرورشگاه می‌سپارد و در آنجا نام بچه را جواد جوادی می‌گذارند و داستان زندگی جواد از آنجا روایت می‌شود.
یونا تدین، مانی رحمانی، روزبه حصاری و محمدرضا رهبری ازیگان صلی این مجموعه هستند.
*نجلا ۲/ ۱۴۰۱
«نجلا» به کارگردانی خیرالله تقیانی پور و تهیه‌کنندگی سعید سعدی که در آبادان، خرمشهر، شادگان و تهران ساخته شده است. نخستین قسمت از این مجموعه در ۱۷ مهر ۱۳۹۹ روی آنتن شبکه سه سیما رفت. فصل دوم این مجموعه در نوروز و رمضان ۱۴۰۱ از شبکه سه پخش شد.
[15]
قصه سریال «نجلا» در سال ۱۳۵۸ می‌گذرد و دختری به یک پسر عاشق در آن اوضاع آشفته و نا امنی‌ها وعده‌ای می‌دهد که طی آن اگر پسر بتواند او را از مرز ایران و عراق رد کند و به زیارت اربعین برسد، در قبال عشقش به او پاسخ مثبت می‌دهد، اما همه این‌ها در طول مسیر دست‌خوش اتفاق‌هایی می‌شود. در فصل اول سارا رسول‌زاده و در فصل دوم محیا دهقانی نقش نجلا را ایفا کرد.
حسام منظور، سارا رسول‌زاده، محیا دهقانی، آزیتا حاجیان، ملیکا شریفی نیا و هدایت هاشمی بازیگران این سریال بوده اند.