به گزارش سوره سینما [1] به نقل از روابط عمومی خانه سینما، نشست نقد و بررسی مستند «میراث» به کارگردانی محمد نجفی و تهیهکنندگی محسن استادعلی پس از نمایش این فیلم در شامگاه سهشنبه ۱۸ آذرماه، در خانه سینما برگزار شد.
در ابتدای نشست، مصطفی شیری از اعضای انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند و مجری برنامه گفت:خوشحالیم که برنامهٔ شبهای مستند پس از مدتی وقفه، با نمایش فیلمی آغاز میشود که به معنای واقعی، نمونهای از سینمای مستقل مستند است.
محسن استادعلی تهیهکنندهٔ فیلم نیز ضمن خوشامدگویی به حاضران گفت: نمایش امشب را به پدر و مادر محمد نجفی تقدیم میکنم؛ زیرا اگر اعتماد آنها نبود، قطعاً این فیلم ساخته نمیشد.
شیری با اشاره به جشنوارهٔ سینماحقیقت گفت: این جشنواره قرار است بازتابی از جریان روز سینمای مستند باشد، اما چنین نیست و از استادعلی پرسید که چرا «میراث» در این رویداد حضور ندارد؟ و
استادعلی پاسخ داد: از میانهٔ تولید فیلم که همزمان بود با حوادث و تلخیهای شوکهکنندهی سال ۱۴۰۱، مطمئن شدیم که در جشنوارهٔ سینماحقیقت نخواهیم بود و فیلم را نیز به جشنواره ارائه نخواهیم؛ زیرا قرابتی با آن فضا در شرایط فعلی اجتماعی ایران نداریم. معتقدم سینماحقیقت در روزگار کنونی تمامیت سینمای مستند ایران را نمایندگی نمیکند.
او تأکید کرد: با اینحال بسیاری از همکاران ما در آن جشنواره حضور دارند و برایشان آرزوی موفقیت دارم. نباید اجازه دهیم فضای دوگانه و قطبیسازی، وارد گفتوگوهای سینمای مستند شود یا باعث کدورتهای سطحی شود.
استادعلی دربارهٔ همکاری با پروژه گفت: چنین فیلمهایی از دردی تجربهشده وارد ساحت مستند میشوند و یک نوع تراپی جمعی، هم پشت دوربین و هم جلوی دوربین رخ میدهد؛ همین باعث اثرگذاری دوچندان بر مخاطب است.
او ادامه داد: تعامل با کارگردانهای مختلف را تجربه کردهام؛ تجربههایی که گاه دشوار بوده. اما محمد نجفی بسیار اهل مشورت، درونی و وسواسمند است و این باعث میشود با خیال راحت کنار او بایستم.
او دربارهٔ سوژهٔ فیلم نیز توضیح داد: چون موضوع در دل خانوادهٔ کارگردان شکل میگیرد، فیلم شکل تصنعی ندارد و برای من بهعنوان اولین مخاطب، این نزدیکبودن به شخصیتها بسیار ارزشمند است. در چنین مستندهایی فیلم و شخصیتها رخبهرخِ مخاطب میایستند و دردِ فیلم درست منتقل میشود.
او خاطرنشان کرد که کل پروژه چهار سال طول کشیده و افزود: صبر کارگردان بسیار مهم است. نجفی تلاش کرد علاوه بر مشاهده و تأمل، با شخصیتها تعامل مستقیم داشته باشد تا تکنیک کارگردانی کمترین فاصله را با تماشاگر پیدا کند.
محمد نجفی کارگردان فیلم ضمن تشکر از حاضران گفت: از ابتدا تصمیم داشتم در فیلم حضور نداشته باشم؛ چون این حضور ممکن بود کنش و واکنشهای اضافی ایجاد کند و مسیر فیلم را به بیراهه ببرد.
او دربارهٔ شکلگیری ایده توضیح داد: سال ۹۷ یکی از دوستانم مستند کوتاهی دربارهٔ پدربزرگش ساخت. فیلم را در خانهاش دیدیم و در مسیر بازگشت فهمیدم خودم نیز با موقعیتی مشابه روبهرو هستم. تصمیم گرفتم شروع کنم؛ اگر هم به نتیجه نرسید، آن را بهعنوان یک یادگار خانوادگی نگه میداشتم.
نجفی گفت تصویربرداریِ اولیه ابتدا با گوشی آیفون و بدون صدابرداری حرفهای شروع شد و او دربارهٔ استاندارد بودن این روش تردید داشت. تابستان ۹۸ در یک کارگاه یکروزه با بابک حیدری آشنا شدم. او تصاویرِ اولیه را دید و اظهار تمایل کرد و بعد به دنبال تهیهکننده رفت و به محسن استادعلی رسیدیم. پس از جلسات متعدد مشترک سهنفره برای طرح و توسعهٔ داستان و….، تصویربرداری پس از چهارسال در پایان ۱۴۰۱ تمام شد.
او ادامه داد: همیشه با گوشی از اتفاقات خانه فیلم میگرفتم، با پدربزرگ و مادربزرگم حرف میزدم و خودم هم در تصویر نبودم. دلیل استفاده از موبایل این بود که اتفاقات بسیاری ناگهانی رخ میداد و باید سریع دستبهکار میشدم.
بابک حیدری تدوینگر اثر گفت: فیلم از مجموعهای از سکانسهای ثابت تشکیل شده بود و من پیشتر تجربهٔ کار با تصویربرداری موبایلی نداشتم. این فیلم برای من حس کامل زندگی در سکون داشت. همهٔ ما نمونههایی از این شخصیتها را در زندگیمان داریم وطبیعتا همین باعث همذاتپنداری میشود.
او افزود: تجربهای سخت و شیرین بود. خوشحالم که محسن استادعلی از ابتدا بهعنوان مشاوری تعیینکننده و تهیهکننده کنار ما بود؛ نگاه او در تمام کارهایم همیشه کمککننده و راهگشا بوده. صبر و اعتماد محمد نجفی نیز مثالزدنی است؛ چیزی که امروز کمتر دیده میشود!.
پژمان خلیلی که پیشتر نیز سابقهٔ آهنگسازی مستند داشته، گفت: در اولین دیدار بسیار تحتتأثیر فیلم قرار گرفتم. سعی کردیم موسیقی احساسات اضافی وارد نکند و جدا از فیلم نباشد. نباید از زحمات علیرضا علویان، طراح صدا، برای باند صوتی هم غافل شد.
او دربارهٔ شیوهٔ آهنگسازی گفت: میدانید سازهای زهی و بادی بار احساسی بالاتری دارند. اما برای این خانواده چنین سازهایی کارکرد دیگری پیدا میکرد. خوشحالم که توانستیم زبان مشترک فیلم را پیدا کنیم. باید بگویم موسیقی این اثر را تماماً با اشک ساختم.
در این نشست افرادی همچون فرهاد ورهرام، ارد عطارپور، محمدحسن دامن زن، امید نجوان، محمدجعفری، بابک بهداد، مهرداد زاهدیان، پریسا عشقی، آرش اسحاقی، مهدی گنجی، مهدی اسدی، محمدرضا فرزاد، مصطفی امامی، محسن سخا، مهرداد فراهانی، هادی معصوم دوست، زینب تبریزی، سهیل رحیمی، جواد وطنی، علی علایی، مرتضی جذاب، فرشاد اکتسابی، خاطره حناچی و…حضور داشتند.