سوره سینما [1] – سازمان سینمایی حوزه هنری در سال های اخیر به واسطه «مرکز مستند سوره» ده ها فیلم مستند را تولید کرده که مهم ترین موضوعات چالشی داخلی، منطقه ای و بین المللی را به تصویر کشیده است همچون:«A157» و «در برابر طوفان» و.. که این فیلم ها در فستیوال های مختلف مورد تشویق وتحسین قرار گرفتند؛ اما چندی پیش در اقدامی هوشمندانه و با رویکردی بین المللی جدیدی تولید چند مجموعه قوی و غنی از بهترین مستندهای جهان را تحت عنوان «رویای آمریکایی» در یک بسته به مخاطب ارائه داده است. این مجموعه شامل مستندهای«چهار سوارکار»، «فوروارد ۱۳»، «شیرجه»، «نقض» و «جاسوسی» است که از تهیه کنندگان آن خریداری شده و با دوبله و زیرنویس فارسی به مخاطب عرضه گردید. در خصوص تاثیر گذاری این مستندهای بین المللی می توانند داشته باشند با چند کارشناس گفت و گو کردیم که از نظر می گذرانید:
محمدصادق کوشکی: اقدام بی نظیر حوزه هنری قابل تقدیر است
دکتر محمدصادق کوشکی عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت و گو با سوره سینما بیان کرد: شناخت جامعه و حتی نخبگان ما از آمریکا شناخت بسیار محدود و غیردقیقی است؛ علی رغم اینکه آمریکا در تاریخ معاصر و سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان دشمن درجه یک اقدامات خصمانه و طراحی هایی متعددی را برای جلوگیری از پیشرفت جمهوری اسلامی به مرحله اجرا درآورده است ولی ما شناخت دقیقی از کشور آمریکا، مناسبات حاکم بر این جامعه و بویژه، هیات حاکمه این کشور و اندیشه های حاکم بر هیات حاکمه نداریم.
وی با اشاره به ساخت این مستندها در ادامه گفت: یکی از اقدامات موثری که در جهت پرکردن این خلاء صورت گرفته تلاش مرکز مستند سازمان سینمایی حوزه هنری در قالب انتخاب فیلم های مستند جدیدی است که توسط فیلمسازان آمریکایی در جهت معرفی این کشور، هیات حاکمه آن و مناسبات و اندیشه های حاکم بر آن است، این اقدام حوزه هنری نه تنها می تواند موجب افزایش دانش عمومی مردم نسبت به آمریکا را فراهم کند بلکه به عنوان یک ابزار مهم پژوهش قابلیت بهره برداری در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشورمان می شود.
[2]
کوشکی ادامه داد: این فیلم ها به عنوان ابزارهایی جهت مشاهده غیرمستقیم جامعه آمریکا به کارگرفته می شود و از سوی دیگر دقت در گزینش این آثار و تلاش برای ترجمه دقیق و باکیفیت آن نکته مهمی است که این آثار را برای مصرف کنندگان آن قابل اعتماد می سازد؛همچنین جدید بودن این آثار و نگاه انتقادی حاکم بر آنها که نمایانگر نگرش بخش اندیشمند و متفکر جامعه آمریکا به این کشور و مناسبات حاکم بر آن است ویژگی دیگر این آثار است و این روندی است که توقع می رود حوزه هنری با کیفیت بیشتر و با دقت افزونتری ادامه دهد تا آنجا که بتوان ادعا کرد خلاء حاکم بر جامعه ما و فقر اطلاعات و دانش پایه در خصوص آمریکا توسط انتشار چنین آثاری رفع شده و فضا را جهت مقابله دقیق تر با این دشمن درجه یک ملت ایران مساعد سازد.
وی در بخش دیگری از صحبت خود گفت: این اقدام حوزه هنری از این جهت در نوع خود بی نظیر بوده که تاکنون رخ نداده و قابل تقدیر است و همین دقت نظر توقع جامعه مخاطب را از دست اندرکاران آن افزایش می دهد و در حقیقت می توان گفت که مرکز مستند حوزه هنری با این اقدام خود گام مهمی در جهت عمل به وظایف هنری و اطلاع رسانی خود برداشته و امید می رود با بهره گیری از اتاق های فکر و متخصصان حوزه مطالعاتی آمریکای شمالی کیفیت علمی این طرح افزایش پیدا کند.
دبیرکل مجمع جهانی اساتید مسلمان دانشگاهها: چرا از توانایی‌های بین المللی مهم ایران فیلم مستند ساخته نمی‌شود؟
دکترسهراب صلاحی دبیرکل مجمع جهانی اساتید مسلمان دانشگاهها در گفت و گو با سوره سینما بیان کرد: در زمان پیشروی آمریکایی ها در عراق؛ آنها مدعی بودند که می خواهند نزدیک به یکصد سال در عراق بمانند و امپراطوری آمریکا را جهانی کنند اما بعدها دیدیم که توسط ایران شکست خوردند و بارها هم اعلام شد که جمهوری اسلامی اولین عامل شکست آمریکا در عراق بوده و بعد از جنگ جهانی دوم در عرصه بین الملل هیچ واقعه ای به اندازه شکست آمریکا در عراق برایشان سهمگین نبود.
وی ادامه داد: برای من پرسش است که چراچنین مباحثی در داخل کشور بین روشنفکران ما و در آکادمی ها و محافل علمی ایران مطرح نمی شود و مورد بحث و بررسی قرار نمی گیرد؟ ضمن اینکه بسیاری از منتقدین اروپایی به غرب و تمدن فرومانده غربی نقد صریح دارند ما از تحلیل های آنها هم استفاده نمی کنیم.
دکترصلاحی در بخش دیگری از صحبت خود گفت: متاسفانه مشکلی که ما امروز با آن روبرو هستیم اینکه گروهی از شبه روشنفکران در ایران هستند که ذهنشان به زمان جنگ سرد برمی گردد و به نوعی فسیل شده اند و اصلا، قبول ندارند که آمریکا خطا می کند. آنها معتقد هستند در هر صورت آمریکا شوروی را شکست داده و کشور مدرن به حساب می آید و باید همه با آمریکا بسازیم وبازی آن را بپذیریم و ذیل پرچم قدرتش بایستیم.
[3]
دبیرکل مجمع جهانی اساتید مسلمان دانشگاهها با بیان اینکه این افراد آمریکا را قدرت جهان می دانند گفت: سوال من این است که آمریکا قرار بود نزدیک به یکصد سال در عراق بماند و نتوانست بماند؛ حتی تعدادی در دولت ایران تصمیم داشتند با آقای بوش ملاقات داشته باشند اما بوش در پاسخ گفت ما به عراق نیامدیم تا با ایران مذاکره کنیم بلکه می خواهیم ایران را تنبیه کنیم،آنها معتقد بودند که راه رسیدن به ایران از عراق می گذرد و بدون مهار انقلاب اسلامی آنها کارشان در منطقه حل نمی شود.
وی توضیح داد: حال صحبت اینجاست وقتی ایران در لبنان و عراق آمریکا را شکست می دهد چرا در داخل ایران عده ای بر طبل ترس می کوبند و می گویند با آمریکا باید بسازیم؟ آیا این افراد نمی بینند آقای ترامپ چه افتضایی در جهان علیه آمریکا رقم می زند؟
دکتر صلاحی در پایان با اشاره به اینکه بن بست تمدن غرب بعد از جنگ جهانی دوم کاملا آشکار شد گفت: بزرگترین شکست تاریخی آمریکا این بود که درعراق نتوانست کاری از پیش ببرد که چنین شکستی به تدبیر و هوشمندی رهبر عظیم انقلاب اسلامی بر می گردد. چرا مسئولین ما درمذاکرات ازاین دستاورد بزرگ بهره نمی برند و در جلساتشان به این موضوع اشاره نمی کنند؟ چرا در قالب مستندهای موثق به ثبت و روایت آن نمی پردازیم؟
وی با اشاره یه اینکه ایران قدرت فرامنطقه ای به حساب می آید بیان کرد: از صحنه شکست آمریکا از عراق هزاران فیلم مستند باید ساخته شود که اگر آمریکا درعراق شکست نمی خورد الان پیشروی کرده عربستان،سوریه، ایران وروسیه را هم در دست خود گرفته بود.
به اعتقاد وی، اقدام حوزه هنری در انتشار و توزیع مستندهای افشاگرانه علیه نظام سلطه اززوایای مختلف دارای اهمیت است: نخست اینکه چون برآمده از متن خلاقیت ها و مشاهدات نخبگان غرب است تاثیرگذارتر و قابل وثوق تر است، دوم اینکه شعاع تاثیرگذاری وسیع تری برخوردارند و رسانه های و بنگاه های پخش در مقیاس بزرگ تری این آثار را عرضه می کنند همچنین، می تواند هنرمندان و نخبگان داخلی را ترغیب و تشجیع کند تا بدور از شعار و با نگاهی واقع بینانه تری به فرسودگی و فساد قدرت در غرب پی ببرند.
دکتر صلاحی تصریح کرد: در زمینه گسترش این گونه آثار هر چه کار کنیم کم است و تلاش حوزه هنری جای تشکر دارد.
مدیر شبکه مستند: باید با استفاده از مستندهای فراملی عملکرد نظام سلطه را به چالش بکشیم
سلیم غفوری مدیر شبکه مستند سیما نیز در گفت و گو با سوره سینما بیان کرد: باید هم از ظرفیت فیلمسازان داخلی و هم خارجی استفاده کنیم تا بتوانیم عملکرد نظام سرمایه داری را به چالش بکشیم .
وی ادامه داد: قطعا در این میان استفاده از فیلم های مستند فیلمسازان خارجی که نگاه منقدانه به مسائل کشور خود دارند ،دوبله و نشان دادن آن درتلویزیون و شبکه نمایش خانگی یا اکران آن در دانشگاهها تاثیر گذار است .
[4]
غفوری در بخش دیگری از صحبت خود توضیح داد: بحث نقد عملکرد غرب توسط فیلمسازان غربی از آنجهت که آنها نگاه مستقلی دارند و دستشان در روایت یکسری مسائل بازتر است و با نگاه انتقادی می توانند بعضی وقایع را به درستی نشان دهند و از جهت دیگر فیلمساز امریکایی مقیم آن کشور دسترسی اش به مدارک و اسناد و شخصیت ها سهل تر است راحت تر و با شرایط بهتری می توانند راجع به موضوعات فیلم بسازند.
وی ادامه داد: اما به این موضوع هم باید توجه کنیم که بسیاری از موضوعات و چالش ها هم هست که فیلمسازان غربی نمی توانند به آن ورود کنند مثل واقعه حمله به هواپیمای مسافربری که نزدیک به ۲۹۰ نفر از هموطنان ما شهید شدند.فیلمساز آمریکایی با نگاه انتقادی راجع به این موضوع نمی تواند فیلم بسازد . اینجا وظیفه مستندسازان ایرانی بیشتر دیده می شود.
غفوری همچنین گفت: موضوعات مختلف زیادی هستند که هیچ فیلمساز غربی به سراغ ساخت آن نمی توانند بروند که در این موارد نقش فیلمسازان داخلی به خوبی روشن می شود به عنوان نمونه فیلم A157 که با هوشمندی و درایت آقای نورانی پور ساخته شد که از محصولات حوزه هنری است و تاثیرپذیری آن از فیلمسازان خارجی به مراتب بیشتر است.این فیلم هم در داخل و هم در دنیا مورد تحسین و تمجید قرار گرفت.