انتخاب منتقدان و نویسندگان سینمایی از میان بهترین‌های سینمای دفاع مقدس اغلب آثار ابراهیم حاتمی‌کیا است.

سوره سینما: سینمای دفاع مقدس تنها ژانر متولد شده در سینمای پس از انقلاب اسلامی، نمایشگر خاطرات هشت ساله مردان و زنانی است که قهرمانانه از خاک، دین و میراث پدری دفاع کردند. در هفته دفاع مقدس و در روزهایی که رسانه‌های تصویری و مکتوب،  فراوان از فرزندان شجاع و قهرمان این سرزمین سخن می‌گویند با منتقدان و نویسندگان سینمایی درباره انتخابشان از بهترین‌های آثار سینمای جنگ صحبت کردیم. نکته جالب این انتخاب‌ها حضور چشمگیر نسل اول فیلمسازان دفاع مقدس و در راس آنها ابراهیم حاتمی‌کیا است. ستاره‌ای که سینمای جنگ با نام و آثار او پیوندی عمیق و ناگسستنی دارد.

روایت فتح، امروز مختصات اجتماعی جنگ را روشن می‌کند

شاهین شجری کهن از منتقدان جوان سینما در پاسخ به این نظرسنجی با انتخاب «سفر به چزابه» ساخته رسول ملاقلی‌پور، «آژانس شیشه‌ای» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا و مجموعه «روایت فتح» به عنوان بهترین آثار در حوزه دفاع مقدس گفت: در ژانر دفاع مقدس بعضی از فیلم‌ها اصلا زبان روایت سینمای جنگ را تغییر دادند. یعنی از آن شیوه روایی که در آثار حسن کاربخش و مرادپور شاهد بودیم فاصله گرفتیم و به زبان روایی شسته و رفته ای رسیدیم که جمع زیادی از مفاهیم را با خود داشت. دیگر فقط خاکریز و شوق شهادت و رابطه معنوی رزمندگان با یکدیگر نبود که محور فیلم قرار می‌گرفت. فیلم هایی مثل «روبان قرمز» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا و «سفر به چزابه» قابلیت‌ها و کارایی جنگ را خیلی گسترده تر کردند.

وی افزود: مجموعه «روایت فتح» یک اثر تاریخی قابل ارجاع است و شاید پیش از هر مجموعه دیگری تصویری از واقعیت‌های جبهه و فضای حاکم بر آن ارائه می دهد. پایه های استدلال های جنگی ما در دهه ۶۰ و دهه ۹۰ با هم متفاوت است و مجموعه آوینی کمک کرد ما بفهمیم جامعه در چه تبی جنگ را برگزار کرد. امروز هم اگر جنگی در بگیرد، عده ای می آیند و با سینه ستبر از صلح حرف می زنند. نگاه حاکمیت در آن زمان به جنگ، به گونه ای تقدس وار بود و هر گونه تعبیری بیرون از دایره پر احساس و پر تعصب و قهرمانانه و ملودرام مورد نظرشان رد می شد.

«مهاجر»  ساخته ابراهیم حاتمی کیا

فیلم خوب دفاع مقدسی، زمان را جا می‌گذارد

حسین معززی نیا منتقد و روزنامه‌نگار در پاسخ به نظرسنجی سوره سینما توضیح داد: من فیلم «مهاجر» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا را انتخاب می‌کنم، چون در گذر زمان کهنه نشده و از همه آثار دفاع مقدسی کاملتر، تاثیرگذار تر و باهویت‌تر است. توضیح بیشتر درباره دلایل این انتخاب هم زمان بیشتری می‌طلبد، پس فعلا به ذکر همین چند جمله بسنده می‌کنم.

در سینمای دفاع مقدس هنوز جای نگاه متفاوت خالی است

آنتونیو شرکا منتقد، مترجم و مدرس سینما با انتخاب فیلم «دیده‌بان» گفت: به نظرم این ساخته حاتمی کیا، اولین فیلم در تاریخ سینمای دفاع مقدس بود که تصویری متفاوت از جنگ ارائه داد و موفق شد ماهیت اصلی جنگ ایران و عراق را نشان بدهد.

وی در پاسخ به این سوال که آیا حق مطلب سینمای دفاع مقدس ادا شده بیان داشت: از نظر کمی تعداد آثار تولید شده قابل توجه است، اما این ژانر سینمایی هنوز به نگاه متفاوت نیاز دارد و جای کار بسیاری وجود دارد.

«آژانس شیشه ای» ساخته ابراهیم حاتمی کیا

هنوز قصه‌های بکری برای تعریف کردن وجود دارد

کیوان کثیریان منتقد و روزنامه‌نگار با انتخاب مجموعه آثار حاتمی‌کیا به عنوان بهترین فیلم‌های دفاع مقدس توضیح داد: مجموعه ساخته‌های حاتمی‌کیا نسبت به کل آثار دفاع مقدس در مرتبه بالاتری قرار می‌گیرد. «مهاجر» و «دیده‌بان» روایت مناسبات بین رزمندگان جنگ است. فیلمساز در «از کرخه تا راین» و «آژانس شیشه‌ای» به تبعات پس از جنگ و آدم های باقی مانده از این واقعه می‌پردازد.«سفر به چزابه» در روایت نوآوری دارد و امتیاز آن فرم پیشروی آن است. بعضی ساخته‌های رحوم ملاقلی‌پور و احمدرضا درویش غنای تکنیکی و محتوایی همسو است.

وی بیان داشت: به نظرم جنگی که گذشت،هنوز هم قصه‌های جذاب و متفاوتی دارد و تا سال های بعد می‌توان به نحوی موضوع دفاع مقدس را نشان داد که کسی خسته نشود. در سال های اخیر به قدری بر بچه های سینمای دفاع مقدس سخت گرفتند که آنان خودشان از ساخت فیلم در این ژانر دست کشیدند.

«ننه گیلانه» ساخته رخشان بنی‌اعتماد و محسن عبدالوهاب

حق مطلب ژانر دفاع مقدس را فقط برخی فیلم ها ادا کرده اند

احمد طالبی‌نژاد منتقد باسابقه گفت: «سفر به چزابه»، «ننه گیلانه» ساخته رخشان بنی‌اعتماد و محسن عبدالوهاب، «از کرخه تا راین» و «عروسی خوبان» در زمان خودشان نوآوری‌هایی داشتند و در موضوع و فرم سنت شکن هستند. وی افزود: دفاع مقدس، یک اصطلاح سیاسی است و در واقع ما در سینمای جهان ژانر جنگی داریم. در این ژانر، برخی از فیلم‌ها ارزش‌هایی داشتند که توانستند حق مطلب را ادا کنند، اما در یک نگاه کلی هنوز می‌توان فیلم خوب و متفاوت ساخت از جنگی که سه دهه است دارد داستان‌هایی از آن روایت می‌شود.

برخی از فیلم‌های دولتی دفاع مقدس برای دولت هم آبرومند نیست

شهرام جعفری‌نژاد منتقد سینما در پاسخ به سوال ما گفت: از سینمای حاتمی‌کیا، «مهاجر» و «دیده‌بان» و «آژانس شیشه‌ای» را انتخاب میکنم و از رسول ملاقلی‌پور «سفر به چزابه» و «هیوا» و «نجات یافتگان». فیلم‌های «کیمیا» و «سرزمین خورشید» و «دوئل» هم از میان آثار احمدرضا درویش آثار خوبی است. فیلم «هور در آتش» را از عزیزالله حمیدنژاد اسم می‌برم. همه این فیلم ها شکل و ساختار خوبی دارند، اما حق مطلب در همه آنها ادا نشده است.

وی افزود: وقتی به زور نام ۱۰ فیلم را آن هم از آثار دهه ۶۰ و ۷۰ به عنوان آثار خوب دفاع مقدس اسم می‌بریم، به این معناست که مسوولان وظیفه خود را به درستی انجام نداده‌اند. برخی از فیلم‌هایی که توسط دولت سرمایه گذاری شده، امروز در انبارها خاک می خورد، چون خودشان هم از خروجی کارشان سربلند نیستند.

فیلم جنگی خوب بازتاب درستی از آدم‌های زمان خودش دارد

مهرزاد دانش منتقد و روزنامه‌نگار با اسم بردن از فیلم «کیمیا» به عنوان اثری مربوط به سینمای اجتماعی و یک ملودرام تاثیرگذار که وضعیت آدم‌های آن زمان را به خوبی بازتاب می‌دهد، از ارزش‌های سینمای دفاع مقدس می‌گوید: ژانر دفاع مقدس در سینمای ما بومی شده است، اما این سینما آنطور که شایسته است به انعکاس همه واقعیت‌ها نپرداخته و هنوز می‌توان بسیار بهتر کار کرد.

روایت در سینمای دفاع مقدس جایگاه مهمی دارد

محمدتقی فهیم منتقد برای شرکت در این نظرسنجی صحبت خود را اینطور عنوان کرد: پس از انقلاب فیلم های زیادی در حوزه دفاع مقدس تولید شد. در دوره های مختلف متناسب با نگاه مدیران، آثاری ساخته شد که البته گاهی  نیز با آرمان های دفاع مقدس تناسب ناشت. به هر حال فراز و فرودها برای هر عرصه ای وجود دارد و در ژانر دفاع مقدس نیز من فیلم «آژانس شیشه ای» را انتخاب می کنم.  ما به دنبال این هستیم که در عین اینکه دغدغه های جانبازان و ارزش های شهیدان را در سینما بازتاب می دهیم، در راستای آرمان های انقلاب و دفاع مقدس هم قدم برداریم. چنین دستاوردی حاصل ساختار جذاب و شخصیت پردازی های درست است و فیلم حاتمی کیا در چنین استانداردی حرکت کرد. فرم جذابی داشت و مبتنی بر بومی گرایی بود.

وی افزود: روایت در سینمای دفاع مقدس موضوع مهمی است. فیلم باید همراه با مضمون ارزشمند، فراز و فرودها و نقاط عطف خوبی داشته باشد و کاراکترها را به خوبی طراحی کرده باشد تا موفق شود و من بر همین اساس «آژانس شیشه ای» را معرفی می کنم. البته «از کرخه تا راین» هم فیلم خوبی است، اما من همچنان «آژانس شیشه ای» را به عنوان رتبه اول معرفی می کنم.

«سفر به چذابه» ساخته رسول ملاقلی پور

فیلم جنگی با خود جنگ فرق دارد

طهماسب صلح جو منتقد به سوره سینما گفت: «آژانس شیشه‌ای»، «لیلی با من است» ساخته کمال تبریزی، «از کرخه تا راین» و «سجاده آتش» ساخته احمد مرادپور از فیلم هایی هستند که من آنها را انتخاب می کنم. نگاه سینما به مقوله جنگ و دنیایی که فیلمساز خلق می کند، مثل جهان دراماتیک است. مثلا وقتی ما می گوییم  فلان فیلم چقدر شبیه اصل جنگ در آمده یعنی پیام فیلمساز به درستی منتقل شده است.

وی افزد: من «هیوا» و «سفر به چذابه» را هم به انتخاب های خودم اضافه می‌کنم. به نظر من باید به صورت ژانر به فیلم ها نگاه کرد. ما در دنیا فیلم جنگی داریم ، نه دفاع مقدسی. مقصود من این است که این تاکید برای معرفی یک ژانر از سینما به عنوان ژانری صرفا موجود در ایران یک مقوله سینمایی نیست. ما نخواسته ایم اسم جنگ را ببریم و از واژه دفاع استفاده کرده ایم. اگر بناست فیلم جنگی را برای خودمان بومی سازی کنیم، این موضوع در اصل سینما و نوع نگاه به مقوله محقق می شود و نه نام گذاری. واقعیت این است که هیچکس جنگ را دوست ندارد و همه از دفاع صحبت می کنند.  ما هم رویکردمان در جنگ دفاع کردن بود و این رویکرد می تواند در تمام مظاهر هنر منعکس شود و تنها مختص به سینما نیست. پس چرا تنها سینماست که یک نام مجزا در رابطه با این موضوع به خود می گیرد؟

صلح جو تاکید کرد: توجه داشته باشیم که فیلم جنگی با خود جنگ تفاوت دارد. کسی از جنگ خوشش نمی آید ، اما  فیلم جنگی جذاب است. پس ما ژانر فیلم جنگی داریم. دفاع در حوزه معنا قرار می گیرد و به محتوای فیلم مربوط می شود. حال آنکه ژانر ترکیبی از فرم و محتواست.