سوره سینما – هدیه حدادی‌اصل: در روزهای گذشته حواشی پخش ناگهانی تصویر سران منافقین در شبکه اول سیما، آن هم در شرایطی که سازمان صداوسیما خودش را آماده رونمایی از طرح تحول بزرگ خود می‌کند، باردیگر ذره بین خبرگزاری‌ها را روی این نهاد انداخته است. شنید‌ه‌های دقیق سوره سینما از جزئیات طرح تحول نشان می‌دهد در صورت اجرایی شدن آن شاهد انقلاب بزرگی در مهم‌ترین رسانه کشور هستیم. انقلابی که شاید خیلی‌ها علاقه‌ای به آن نداشته باشند.

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک سازمان رسانه‌ای، تنها متولی قانونی پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی در جمهوری اسلامی ایران است.

دو بخش این سازمان یعنی بخش رادیو -که سال ۱۳۰۵- و بخش تلویزیون -که از سال ۱۳۳۷ آغاز به کار کرد- از سال ۱۳۴۵ با هم ترکیب شده و عنوان سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران را به خود اختصاص دادند. اما پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ این عنوان به سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران تغییر داده شد.

سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران یک ارگان رسمی در کشور است و البته سازمانی که به‌شدت در نقطه توجه رهبری است که هم ازاین‌حیث و هم جنبه‌های بسیاری دیگری به‌عنوان پرنفوذترین و قدرتمندترین سازمان رسانه‌ای از آن یاد می‌شود.

بنابر اساسنامه صداوسیما، هدف اصلی این سازمان ایجاد محیطی مساعد برای تزکیه و شتاب بخشیدن به حرکت تکاملی انقلاب اسلامی در سراسر جهان است. این هدف‌ها در چهارچوب برنامه‌های ارشادی، آموزشی، خبری و تفریحی در این سازمان اجرا می‌شوند.

اما پس از ورود پیمان جبلی سند تحول تازه‌ای توسط تیم جدید برای صداوسیما تبیین شده که قرار است تبدیل به یک راهکار اصلی برای این سازمان مهم دولتی شود.

طبق شنیده‌های سوره سینما این سند شامل چند اولویت راهبردی و چند اولویت موضوعی است که به‌واسطه عملکرد سازمان در سال‌های گذشته تدوین شده است. گفته می‌شود مسئولین عالی‌رتبه کشور هم موافقت خودشان را با کلیت آن اعلام کرده‌اند. اما بد نیست مقدمه را کوتاه کنیم و به برخی از مواردی که در این سند وجود دارد اشاره دقیق‌تری داشته باشیم:

* سریال‌سازی در تلویزیون تعطیل می‌شود؟

یکی از اولویت‌های راهبردی سند، تفکیک و جداسازی سازمان تولید از پخش است. بر اساس این بند قرار است شبکه‌ها به خودی خود دست به تولید نزنند و صرفاً وظیفه تأمین محتوا و پخش آن را بر عهده داشته باشند. شنیده‌ها حاکی از آن است که بند مذکور بعد از آن وارد سند تحول شد که صداوسیما احساس کرد رقابت برای سریال‌سازی را به شبکه نمایش خانگی واگذار کرده و آثاری نه‌چندان باکیفیت روی آنتن سراسری می‌روند که اصلاً نمی‌توانند رضایت مخاطبان را به خودشان جلب کنند. مخاطبانی که روزگاری با «مدار صفر درجه»، «شب دهم»، «نابرده رنج»، «زیر تیغ»، «آشپزباشی»، «مختارنامه»، «در چشم باد» و کمدی‌های مناسبتی جذاب دهه هشتاد خاطره دارند توان تحمل سریال‌های فعلی سازمان را ندارند. به نظر می‌رسد یکی از شرکت‌هایی که قرار است همکاری پررنگی با سازمان صداوسیما داشته باشد سیمافیلم است. مجموعه‌ای که امسال با «موقعیت مهدی» ساخته هادی حجازی‌فر در جشنواره حاضر بوده و قرار است به‌زودی سریال آن را هم به تلویزیون بدهد. صداوسیما در نظر دارد تا در نگاهی کل‌نگر، تولید را مردمی‌تر کند و این جریان را به حلقه‌های توانمند بیرون سازمان بسپارد.

* سانسور در سازمان از بین می‌رود؟

یکی از حواشی همیشگی صداوسیما، سانسور آثار تولید شده برای این نهاد است. چیزی که صدای تهیه‌کنندگان زیادی را درآورده و بسیاری آن را سلیقه‌ای می‌پندارند. برای رفع این مشکل طرح تحول در نظر دارد تا در اولویتی راهبردی نقش حلقه‌ها و شوراهای محتوایی را پررنگ‌تر از قبل کند. به این معنا که به‌جای اینکه سازمان صداوسیما با خروجی محتوا روبه‌رو باشد و بعد ممیزی برای آن در نظر بگیرد، از همان ابتدای طرح، تولید و پخش، ناظر بر کارها باشد تا اگر جایی نیاز بود از همان ابتدا، اصلاحیه صورت گیرد و در نهایت خروجی نیازمند سانسورهای عجیب‌وغریب مدیران پخش نباشد. چیزی که می‌تواند به کیفیت آثار هم کمک زیادی کند.

* فیلرسازی در حد لالیگا

یکی دیگر از اولویت‌های راهبردی سازمان حمایت از تولید فیلر‌هاست. به این معنا است که کارهای کوتاه و جذاب بیشتر و با حجم بالاتری تولید شوند تا مخاطبی که به تولیدات کوتاه شبکه‌های اجتماعی عادت کرده بتواند با شبکه‌های تلویزیونی هم ارتباط برقرار کند. فیلرسازی در سطح جهان بسیار پررونق و کارآمد است و بعضاً با دست‌به‌دست شدن خود می‌توانند باعث شهرت جهانی شبکه‌های تلویزیونی شوند. در ایران هم فیلرها سابقه دیرینه‌ای دارند. دو نمونه از مشهورترین آثاری که در صداوسیما پخش شده‌اند انیمیشن‌های محبوب سیاساکتی و اخبار ۶۰ ثانیه است. اهمیت فیلرها در تنظیم کنداکتور هم خودش را نشان می‌دهد. به‌عنوان‌مثال وقتی یک قسمت از سریالی تلویزیونی به پایان می‌رسد چیزی حدود ۲۰ دقیقه از یک باکس پخش خالی می‌ماند که در این زمان نمی‌توان برنامه طولانی دیگری پخش کرد. برای همین به فیلر‌ها یا همان پرکننده‌های جاهای خالی احتیاج داریم تا مشکل برطرف شود. فیلرها می‌توانند نظم نداشته بسیاری از شبکه‌های اصلی ما را به آنها برگردانند.

* همه شبکه‌ها، شبکه چهار می‌شوند؟

امام خمینی در بیانات گوهربارشان صداوسیما را دانشگاه می‌دانستند. این روزها اما شبکه‌های تلویزیونی ما شباهت زیادی به آنچه معمار کبیر انقلاب اسلامی می‌دید، ندارند. جبلی و تیمش در نظر دارند تا فرهنگ و هنر را به یکی از اولویت‌های موضوعی سازمان تبدیل کنند تا برنامه‌های فرهنگی صرفاً به چند برنامه مثل «هفت» ختم نشود. بااین‌حال قرار است رویکرد در تولید این برنامه‌ها کاملاً پاپ باشد تا بدنه مردم به‌راحتی با آنها ارتباط برقرار کنند.

* آرشیوها از «من و تو» به سازمان می‌رسد

سال‌هاست که مستندسازان و صاحب‌نظران معتقدند سازمان صداوسیما گنجینه‌های آرشیو خودش را در صندوقچه‌هایی فلزی قرار‌داده، در آن را قفل کرده و کلیدش را در چاهی عمیق انداخته. به‌طوری‌که کسی به‌راحتی نمی‌تواند به آنها دسترسی داشته باشد. بااین‌وجود هرازچندی برخی از این فیلم‌ها سر از شبکه‌های ماهواره‌ای در می‌آورد. گفته می‌شود در دوره جدید ساخت تولیدات آرشیوی با استفاده از منابع سازمان در گروه اولویت‌های موضوعی قرار گرفته است. دراین‌خصوص شنیده‌ها حاکی از آن است که برخی از مستندسازان و متخصصان استفاده از آرشیو در رسانه‌ها با مدیران تأثیرگذار سازمان صداوسیما ملاقات داشته و گفتگو کرده‌اند. چیزی که می‌تواند ما مخاطبان و مستندسازان را به آینده امیدوار کند. آینده‌ای که در آن شاهد آثاری باشیم که پیش‌تر ندیده‌ایم و راش‌هایی را روی آنتن ببینیم که شاید دهه‌ها بی‌دلیل جلوی پخش آن گرفته شده است.

همان‌طور که اشاره شد همه این موارد، در کنار تحولاتی که هنوز رسانه‌ای نشده‌اند، روی کاغذ می‌تواند باعث انقلابی در سازمان صداوسیما شود. به امید آن که این مجموعه به پتانسیل تأثیرگذاری خودش برسد و وظایف اصلی‌اش را به‌خوبی انجام دهد.