تهیه‌کننده فیلم «حوض نقاشی» این اثر را در ستایش اراده انسانی و گوهر وجودی انسان دانست.

سوره سینما- فیلم سینمایی «حوض نقاشی» به تازگی جایزه یونسکو را از آسیا پاسیفیک دریافت کرده است. منوچهر محمدی تهیه کننده فیلم که از معدود تهیه کنندگان خلاق و صاحب اندیشه سینمای ایران است در پی ریزی نظام اندیشه ای حاکم بر اثر عنصری مهم بوده است، با او درباره این موفقیت و جانمایه «حوض نقاشی» صحبت کردیم.

کسب جایزه یونسکو برای فیلم «حوض نقاشی» اتفاق خوبی برای فیلم و سینمای ایران است. این جایزه به مضمون فیلم داده شده، نکته‌ای که قطعا از زمان تولید فیلم مورد توجه شما بوده است.

منوچهر محمدی: پیش از ورود به بحث، دریافت جایزه از سوی یکی از معتبرترین نهادهای فرهنگی جهان یعنی سازمان یونسکو را ابتدا به سینمای ایران و پس از آن به دست اندرکاران تولید فیلم و تمام دوستانی که در بخش تولید، توزیع و نمایش داخلی و بین‌المللی «حوض نقاشی» در سازمان سینمایی سوره و حوزه هنری سهم داشتند تبریک می‌گویم.

حوزه هنری با اعتمادی که به گروه سازنده «حوض نقاشی» کرد شرایطی فراهم کرد تا این فیلم بر مبنای اصول فرهنگی پذیرفته شده در جامعه ایرانی ساخته شود، این حس اعتماد و همکاری قابل توجه است و جای تشکر دارد. در هر دو حوزه پخش داخلی و خارجی مسئولان و مدیران حوزه هنری فیلم را رها نکردند، مسئولانه و با دلسوزی کار حرفه‌ای را به شکلی استاندارد انجام دادند. معمولا اشکالی که به بخش‌های دولتی و عمومی در فیلمسازی وجود دارد این است که در این نهادها فقط به فیلمسازی توجه می شود و نه به عرضه آن. اما در حوزه هنری به عنوان تهیه و پخش کننده این ویژگی وجود ندارد. دوستان سازمان سینمایی کوشیدند تمام ظرفیت‌های فیلم را از قوه به فعل درآورند. در چند حضور بین المللی که «حوض نقاشی» داشته این فیلم با استقبال مخاطب مواجه شده، به سهم خودم از کسانی که فرصت دیده شدن به این فیلم در فضای بین المللی را به وجود آوردند، تشکر می‌کنم.

نکته ای که اشاره کردید  حاوی واقعیتی است که خوب است به آن توجه کنیم. بسیاری از مضامین و مفاهیمی که انسان امروز با آن درگیر است مختص جامعه ایران نیست. موضوع هایی مثل عشق، خانواده، اراده انسانی، تلاش و کوشش برای زندگی توام با کرامت انسانی در همه جا وجود دارد. بسیاری از آسیب ها در حوزه مسایل انسانی مختص کشوری خاص نیست، مربوط به آحاد بشر است. جوامع امروز با مشکل بیکاری، فقر، تنهایی، افسردگی، ناامیدی، تزلزل و بحران های شخصی روبرو هستند و طبعا نوع واکنش به این مسائل اگر هنرمندانه انجام شود مخاطب ایرانی و دیگر فرهنگ‌ها با آن ارتباط برقرار می‌کند.

حتی می‌شود گفت اگر این پرداخت هنرمندانه با خلاقیت همراه شود، برای مخاطب خارجی جذاب‌تر است؟

بله اگر این اتفاق بیفتد فیلم برای مخاطب فرهنگ دیگر طعم و حسی تازه دارد. خوشبختانه در چند نمایش «حوض نقاشی» که خارج از ایران حضور داشتم به وضوح دیدم واکنش مخاطبان شباهت زیادی به واکنش‌های تماشاگر ایرانی دارد. این مسئله حکایت از این دارد که اگر فیلمسازان ما بدون نگرانی و ترس سراغ سوژه ها و موضوعاتی بروند که ضمن نو و معاصر بودن از حیث همذات پنداری انسان امروز با مسائلی که با آن درگیر است، درست باشد و خصوصیت فرهنگی و بومی ما را داشته باشد، جذب مخاطب خارجی سخت نیست.

چرا بومی بودن فیلم مهم است؟

اگر در سینما در قصه یک فیلم واکنش های خاص فرهنگی در تمام جزئیات و عناصر فیلم از معماری، موقعیت ها، روابط ، فضاها و دیالوگ ها و بسیاری عوامل دیگر رعایت شود تصویری تازه به مخاطب ارائه می شود. این خود به خود جذاب است. تشکیلات بزرگی مانند یونسکو که در معرض آمار و اطلاعات جهانی قرار دارد و طبعا مسئله خانواده و از هم پاشیدگی آن برایش مهم است، در «حوض نقاشی» دنیایی را می بیند که در عین آشنایی نکاتی تازه را درباره حفظ نهاد خانواده دارد.

پدیده ای که ما در جامعه مان با آن مواجهیم، در دنیا هم رخ نشان داده. خانواده های از هم گسیخته، خانواده های تک سرپرست، رواج زندگی مجردی و … در «حوض نقاشی» ما با خانواده ای مواجه هستیم که با وجود همه مشکلات می ایستند. زوج اصلی فیلم قهرمانانه مبارزه می کنند تا زندگی مشترکشان را حفظ کنند. مشکلاتی که آنها دارند شاید افراد سالم را دچار پریشان احوالی و یاس کند اما آنها به خاطر عشق به فرزندشان صبر می کنند و پیروز می شوند. در «حوض نقاشی» انسان را متوجه گوهر وجودی اش می کنیم و به او هشدار می دهیم که تو هم می توانی به مشکلات فائق شوی.

پس می شود گفت آنچه برای داوران یونسکو در آسیا پاسیفیک مهم بوده، پیام جهانی «حوض نقاشی» است.

می توان این تعبیر را هم داشت. به واقع اگر ما نه یک قصه خاص ایرانی بلکه قصه ای با مفاهیم جهانی عرضه کنیم، قطعا در محافل هنری بین المللی دیده می شود.

یکی دیگر از ویژگی‌های فیلم این است که تصویری سیاه و اغراق آمیز از جامعه ایرانی ارائه نمی‌دهد. دو شخصیت اصلی فیلم که ناتوانی ذهنی دارند از نظر ظاهری و رفتاری دوست داشتنی و قابل احترام هستند. بر خلاف بعضی فیلم‌های ایرانی که در فضاهای بدوی و غریب ساخته می‌شوند و شخصیت‌هایش یا نقص جسمی و عقلی دارند یا از نظر ظاهری زشت و دفرمه هستند.

نمی‌توانیم فیلمسازی را منحصر به یک شکل بدانیم. فیلمسازان هم مثل همه انسان‌ها حالات روحی، شخصی و جهان بینی خاص خود را دارند. پس نباید برای همه آنها نسخه واحد پیچید. گروه سازنده «حوض نقاشی» بر این باور بودند که این قصه توان انسان را در مواجهه با مشکلات نشان می دهد، نمی خواستیم به شخصیت ها با دید ترحم بنگریم. دوست داشتیم اراده انسانی در تغییر شرایط دیده شود. این نگاه در فیلمنامه نویس، سرمایه گذار، بازیگران، کارگردان و همه عوامل وجود داشت و در فیلم تسری پیدا کرد و به این دلیل است که با یک فیلم منسجم روبرو هستیم.

این روزها سریال ها و فیلم های زیادی با این مضمون ساخته می شوند اما تاثیری روی مخاطب ندارند یا همان طور که به سرعت فراگیر می شوند از یاد مخاطبان می روند. این آثار بیشتر جنبه سفارشی دارند و گاهی ساده انگاری و سهل انگاری در ساخت به آنها ضربه می زند. «حوض نقاشی» با این باور ساخته شد که انسان می تواند با تلاش زندگی اش را تغییر دهد. آرای تماشاگران سی و یکمین جشنواره فیلم فجر نشان داد مردم با «حوض نقاشی» ارتباط برقرار کرده اند . فیلم در ظاهر غمناک است، اما به ناامیدی و یاس مخاطب منجر نمی‌شود. تماشاگران پس از دیدن آن با حال خوش از سالن سینما بیرون می‌آیند.

شما کلا در آثارتان از طرح ناامیدی پرهیز کرده‌اید.

من با فیلم هایی که دنیایی پوچ و زشت و ناامید کننده برای مخاطب می سازند مشکل دارم. اراده انسانی بزرگ و دنیا آن قدر وسیع است که انسان می تواند جهانی بهتر خلق کند.

زمانی که «حوض نقاشی» ساخته می‌شد، به موفقیت جهانی آن فکر می‌کردید یا در گام اول مخاطب ایرانی برایتان مهم بود؟

بیش از هر چیز به فیلم خوب و درست فکر می کردم. فیلمی که به زمانه خود مربوط باشد و بدون پیچیدگی با مردم ارتباط برقرار کند، اگر فیلمی با این زاویه دید ساخته شود در داخل و خارج از ایران مخاطب با آن مورد توجه قرار می گیرد. شما باید الفبای یک محصول را درست طراحی کنید، نتیجه ای که از آن حاصل می شود درست است. موضوع خانواده موضوع جذابی است، در دنیا هنوز روی آن کار می شود اما این که از چه منظر و در چه قالب به آن پرداخته شود مهم است. گروه سازنده این فیلم با وسواس و تمرین و زحمت این فیلم را ساختند و به همین دلیل «حوض نقاشی» اثری یکپارچه است.