نویسنده فیلمنامه «گناهکاران» نبود قهرمان در فیلم‌ها و بی‌توجهی دولت به سینماگران مستقل را از مشکلات سینمای ایران دانست.

سوره سینما- محمد کارت: سام قریبیان از نسلی است که کودکی‌شان در سینما و با سینما پیونده خورده است، به همین دلیل تعلق خاطر به سینما از همان دوران در آنها شکل گرفته. در سال‌های اخیر این نسل تازه با حضور پررنگ در بطن سینما نشان داد به دنبال تثبیت جایگاه خود است. سام در سی و یکمین جشنواره فیلم فجر به عنوان نویسنده فیلم سینمایی «گناهکاران» حضور دوباره‌اش را به سینمای ایران اعلام کرد. فیلم، یک نوآر پلیسی جذاب و پرتعلیق است  که این روزها روی پرده رفته. در نشست نقد و بررسی فیلم در سوره سینما، این نویسنده و بازیگر جوان درباره پروسه نگارش فیلمنامه و تولید «گناهکاران» صحبت کرد.

فیلمنامه «گناهکاران» کمی برخلاف جهت فیلم‌های یکی دو سال اخیر نوشته شده. در چند سال اخیر سینماگران جوان و هم سن و سال شما، بیشتر از موجی که در سینمای اجتماعی به وجود آمده پیروی و اغلب آثار در شمایل کلی شبیه به هم عمل می‌کنند. اما «گناهکاران» پایبند به ژانر است و نگاه جدید به فیلم‌های نوآر پلیسی ارائه می‌کند. چطور موضوع و نوع نگارش این فیلم دغدغه شما شد؟ 

سام قریبیان: تاکنون خیلی فیلم پلیسی در ایران ساخته شده و آقای قریبیان شاید در ۷۰ درصد آنها بازی کرده‌اند. اما تعداد کمی از ماندگار شده‌اند. به این دلیل که در فیلم‌ها گفته شده این پلیس ایرانی است بعد پلان به پلان از فیلم‌های آمریکایی کپی شده است. منکر این نمی‌توانیم بشویم که سینمای پلیسی ایران ضعیف است و سینمای پلیسی آمریکا بسیار قوی و در هر دهه در سینمای آمریکا یک فیلم پلیسی خوب و قابل بحث ساخته شده است.

فیلم‌هایی مثل «ارتباط فرانسوی»، «محله چینی‌ها» «مظنونین همیشگی» و… . شاید یکی از ایرادهای فیلم‌های پلیسی ما اصرار به ایرانی کردن همه چیز است. این نوع فیلم فضای خاصی را می‌‌طلبد. ما در «گناهکاران» خواستیم تا حد امکان فضا و مکان را از قصه بگیریم و هدف اصلی را بر دو چیز بگذاریم، اول خوب قصه تعریف کردن و سرگرمی و دوم از واقعگرایی و ایرانی کردن دوری کنیم. به خاطر همین هم شما در فیلم لباس نیروی انتظامی و یا آرم نیروی انتظامی نمی‌بینید. همه اینها در راستای این بود که تماشاگر نخواهد ما به ازای بیرونی برای شخصیت‌ها در ذهن خود پیدا کند. منکر این نمی‌شویم که اسم‌ها ایرانی هستند، زبان فیلم فارسی است و … اما سعی کردیم اِلمان و هویت ایرانی را از زمان و مکان فیلم بگیریم و قصه برایمان اهمیت داشته باشد. همه کاراکترهای فیلم زیر یک چتر جنایی جمع شده‌اند و برای من فیلمنامه نویس ما به ازای بیرونی دارند هرچند که در تیتراژ نوشته شد ما به ازای بیرونی ندارند. 

اینکه شما اول فیلمنامه را به زبان انگلیسی مطابق با فضای فیلم‌های آمریکایی نوشتید و بعد آن را ایرانی کردید، ما به ازای ایرانی را چطور در نظر داشتید؟ 

شالوده و ساختار اصلی فیلم هیچ تغییری نکرده است. اغلب تغییرات در حد دیالوگ اتفاق افتادند. مثلا در فیلم همچنان صحنه دیسکو وجود دارد اما در نسخه آمریکایی لازم نبود به کشور دیگری بروند و حالا می‌روند. 

برای تماشاگر ایرانی چقدر فیلم‌های نوآر پلیسی جذاب است؟ مخاطبی که فیلم‌های پلیسی مهم سینمای آمریکا را دیده با یک فیلم ایرانی پلیسی ارتباط برقرار می‌کند؟

زمانی که من بچه بودم پدرم فیلم‌های قهرمان محور را زیاد دوست داشتند. زمان نوجوانی خودشان فیلم‌های وسترن و قهرمان محور طرفدار زیادی داشته است. در سینمای کنونی آمریکا نیز به قهرمان سازی اهمیت زیادی داده می‌شود. ما در سینمای ایران چنین فیلم‌هایی نداریم. همانطور که شما هم گفتید یکباره نوعی فیلم مد می‌شود و آنقدر فیلم‌های شبیه به هم ساخته می‌شود تا تماشاگر رغبت سینما رفتن را از دست می‌دهد. نیاز به قهرمان در سینمای ایران یک نیاز اساسی است. در چند فیلمنامه‌ای که نوشتم حتی اگر پلیسی نبودند به این مهم دقت داشته‌ام. وقتی که قهرمان در فیلمنامه‌های ما وجود نداشته باشد این می‌شود که بازیگر ستاره و آرتیستی که تماشاگر را به سالن بیاورد کم داریم یا اصلا نداریم.

ظاهرا در پیش‌تولید «گناهکاران» سعی کردید کاملا فیلم را به شکل استودیویی و سیستماتیک پیش ببرید. چقدر طراحی حرفه‌ای تولید در سینمای ایران جایگاه دارد؟ 

چیزی که در سینمای ایران تقریبا می‌توان گفت وجود ندارد پیش‌تولید صحیح و طراحی تولید محکم است. ما در «گناهکاران» سعی کردیم در پیش‌تولید لوکیشن‌ها با دقت اننتخاب شوند. در انتخاب بازیگران حتی برای هنرورها هم حساسیت داشتیم و سعی کردیم به جا انتخاب کنیم. وقتی در پیش‌تولید همه اجزا و اعضای تولید مشخص باشند می‌توانیم با برنامه‌ریزی دقیق پیش برویم و کار کارگردان به مراتب با آرامش و تامل بهتری انجام می‌شود.

چه شد که فیلم را به طور کامل در بخش خصوصی ساختید و حمایتی برای تولید آن صورت نگرفت؟

متاسفانه در بخش دولتی، مسئولین سینمایی کمتر با نگاه شایسته سالاری از سینما حمایت می‌کنند. گاهی دیده شد فلان کارگردان که آنچنان کارنامه خوبی هم ندارد برای فیلمش بودجه‌ای تصویب شده که هیچ‌گاه آن بودجه به فلان کارگردان کاربلد داده نمی‌شود. منظورم هم دوره خاصی نیست در تمام دوره‌ها این اشتباهات مدیریتی اتفاق افتاده که عدالت رعایت نشده است. امیدورایم در مدیریت جدید کمی با تامل عمل شود. اما اینکه فیلم را در بخش خصوصی ساختیم باید بگویم سینمای ایران زمانی می‌تواند ادعای صنعت بودن را بکند که بخش خصوصی باقوت بتواند فیلم تولید کند و در زمینه اکران با وجود ظرفیت های گسترده نمایش سرمایه خود را از گیشه به دست آورد. این فیلم در بخش خصوصی ساخته شده و مطمئنا اگر در زمینه تبلیغات اکران حمایت شود با مردم ارتباط برقرار می‌کند.

در یکی دو سال اخیر کمی فعال‌تر از قبل شدید. در فیلم سینمای «لاله» بازی کردید، در یک تئاتر به ایفای نقش پرداختید و … چرا در «گناهکاران» بازی نکردید؟دغدغه اصلی شما نویسندگی، کارگردانی یا بازیگری در سینماست؟

در «گناهکاران» نقشی برای من وجود نداشت. من با پدر سر کار رابطه‌ای کاملا حرفه‌ای داریم هیچ‌گاه نخواستند پارتی بازی کنند. ما با هم سر کار تعارف نداریم. ضمنا من اصلا بازیگری را دوست ندارم. این کارهایی را هم که انجام می‌دهم بیشتر شیطنت است. سر فیلم‌های مختلف آدم نقاط مثبت و منفی زیادی را یاد می‌گیرد. در این مدت پیشنهادهای خوبی شد که من هم برای کسب تجربه قبول کردم.

پس بیشتر خود را فیلمنامه نویس و کارگردان می‌دانید؟

نه. من بیننده پر و پا قرص فیلم هستم. سلیقه‌ام هم مشخص است. آن چیزی که دوست دارم خودم به عنوان بیننده روی پرده سینما ببینم را روی کاغذ می‌آورم و در حد توان و سوادم سعی می‌کنم کیفیت تکنیکی خوبی هم داشته باشد. فیلمنامه‌‎نویس نیستم. کارگردان هم به نظرم همه کارگردان هستند حتی اگر فیلم نساخته باشند. 

کدام کارگردان را در سینمای ایران تاثیرگذار می‌دانید؟

در سینمای بعد از انقلاب اصغر فرهادی و در سینمای قبل از انقلاب آقای داریوش مهرجویی، نوع سینمای آنها را دوست دارم و به نظرم آثارشان روند سینمای ایران را عوض کرد. البته آقای کیمیایی هم که جای خودشان را دارند.