سوره سینما – الهام ظهیری* : مجموعه مستند «ضد» در قسمت دوم به سراغ «بحران مادرانگی» رفته است، اتفاقی که می‌توان آن را مثبت تلقی کرد چراکه همواره باید راهی باشد تا به اندیشه‌ حاکم که بر اساس عادت یا تبلیغ به وجود آمده، تلنگری بزند و آن را وارد چالش درست یا غلط بودن کند تا به نتیجه‌ مطلوب‌تری برسیم و تقلیدِ بی‌علم حذف شود. در حقیقت ساخت این مستند ما را در این امر یاری می‌کند که آیا نگاهِ حل مشکلات با قطع نسل واقعا پاسخ مطلوبی در پی دارد؟

در این مستند به چهار دلیلِ ترجیحِ نداشتن فرزند اشاره شده است که به بررسی اجمالی آن‌ها می‌پردازیم.

۱- کمک به حفظ محیط زیست: آیا افرادی که به حفظ سلامت محیط‌زیست فکر می‌کنند و به دنبال ارایه راه‌حل‌های مناسب برای نیل به این هدف هستند، ماهیتی غیر از انسان بودن دارند؟ آیا ادامه‌ چرخه‌ کمک به افراد و محیط زیست، توسط مدیریت جایگاهی غیر از بشریت است؟ حفظ محیط دقیقا برای چه کسانی است؟ آموزش صحیح تعامل با محیط، گسترش تعداد مهندسان و کارمندان حفظ آن، دامپزشکان و داوطلبان خدمت در این حیطه منطقی‌تر است یا حذف این نیروها با قطع نسل؟

۲- دغدغه سلامت مادر: برای بررسی این مورد و روشن شدن میزان صحت این ادعا لازم است سلامت بانوانی که ازدواج نکرده یا صاحب فرزند نشده‌اند، با مادران مقایسه و تعیین شود. این درصد اختلاف بدست آمده ارزش محرومیت یک زن از حس مادری را دارد؟ آیا اجازه داریم سلامت جسمانی او را مقدم بر سلامت روان ایشان بدانیم؟

رشد انسان دارای مراحل مختلفی از نظر روانشناسان است که هر دوره دارای نیازهای اساسی مختص خود می‌باشد. نیاز به بقا و زایندگی در دوره‌ میانسالی، فرد را با این سوال در ذهن خود مواجه می‌کند آیا معنا و یادگاری از خود تولید کرده است که حتی بعد از مرگِ او باقی بماند؟ که بهترین مصداق، تربیت فرزند است. باید دید افرادی که نداشتن فرزند را ترجیح داده‌اند در این مرحله چگونه به این نیاز روانی خود پاسخ می‌دهند و به آرامش دست می‌یابند.

نکته‌ قابل توجه، غریزه‌ انسان است که باید در نظر گرفته شود، چون نمی‌توان زیاد از غریزه فاصله گرفت و پاسخ به میل به بقا و ثمررساندن فرزندی از نسل خود و جاودانگی در ایشان از ابتلا به افسردگی و احساسِ بی‌کفایتی ایشان جلوگیری می‌کند.

همچنین لذتی که به واسطه‌ نقش والد تجربه می‌شود، حاصل ترشح اوکسی توسین و عشق فرزند است که قبل از تجربه‌ واقعی نمی‌توان آن ‌را تصور کرد و همین هورمون در ایجاد شادی و سلامت روان، نقش به سزایی دارد.

برای پاسخ به این چالش باید دید چند درصد از زنان حاضرند به شرط داشتن سلامت کامل جسمانی به مرحله‌ قبل از تولد فرزند برگردند و زندگی بدون وجود فرزندشان را تصور کنند!

۳- چالش فرزندآوری منفی است: همانطور که در این مستند اشاره شد، این چالش ریشه در تاریخ، فرهنگ و اقتصاد دارد. در بیان تغییر فرهنگ می‌توان به این نکته اشاره کرد در گذشته به فرزند نگاه نیروی کار و کمک می‌شد اما امروزه جایگاهی که نیاز به مراقبت ویژه دارد تا سطح آسیب و استرس در ایشان به صفر برسد، و این نکته باعث افزایش نگرانی افراد شده است. آن‌ها از قبول مسئولیت جدید فرار می‌کنند، چون نمی‌توانند آینده را پیش بینی کنند و تحمل استرس بیشتری را ندارند پس صورت مساله را پاک می‌کنند حتی به قیمت نچشیدن لذت پدری یا مادری کردن.

۴- مسایل مالی: متاسفانه این مورد برای افراد به صورت چالش پررنگ‌تری جلوه می‌کند و اطمینان دادن به افراد برای تامین مالی و مادی از سمت مسئولان این امر باید صورت پذیرد. همانطور که در ابتدای مستند مثال‌های متعددی از کشورهای مختلفی بیان شد.

در نهایت باید بگوییم که پرداخت به چنین مسایلی آن هم در رسانه ملی باب گفتگوی بیشتر را باز می‌کند و بهترست به جای بیان دستوری فرزندآوری چالش‌های آن بیان شود تا افراد واقع‌بینانه‌تر به مساله نگاه کنند.

* الهام ظهیری کارشناس ارشد روانشناس تربیتی