کارگردان و مدیرفیلمبرداری فیلم سینمایی «ابرهای‌ارغوانی» دغدغه این فیلم را مطرح کردن مسائل روز جامعه دانستند.

سوره‌ سینما – فیلم سینمایی «ابرهای‌ارغوانی» به کارگردانی سیامک شایقی و تهیه‌کنندگی محمود فلاح با مضمونی اجتماعی که در فضای شهری روایت می‌شود، با بازی هانیه توسلی، حسین یاری، رویا تیموریان و… مدتی است در گروه آزاد روانه اکران شده است. با سیامک شایقی نویسنده و کارگردان این فیلم و غلامرضا آزادی مدیر فیلمبرداری آن که مهمان سوره سینما بودند درباره شرایط اکران و ماجرای تولید فیلم صحبت کردیم.

از شروع شکل گرفتن ایده «ابرهای‌ارغوانی» بگویید و اینکه چطور به مرحله تولید رسیدید؟

سیامک شایقی: ما در دوسال پیش، در آن وانفسای سینمای ایران که فیلم را شروع کردیم بر خلاف الان هیچ چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای وجود نداشت. آن زمان اوج زیر سوال رفتن امنیت سرمایه‌گذاری در سینما و رکود مخاطب بود. بنابراین من فکر کردم بهترین حالت برای فیلمی که در بخش خصوصی قرار است کار شود باید برمبنای بودجه کم شکل بگیرد تا میزان ریسک پایین‌تر بیاید. از این رو به طرحی فکر کردم که شهری و خیابانی باشد و لوکیشن‌های داخلی کمتر داشته باشد تا از هزینه‌ها کاسته شود. با یک قصه مینی‌مال فیلمنامه نوشته شد. شهر به عنوان یکی از عناصر اصلی و بستری برای شکل گرفتن درام در نظر گرفته شد. برایم مشکلات یک دختر شهرستانی که به تهران فرار کرده است جذاب بود و تلاش کردم با این ایده کلیشه‌ای برخورد نکنم.

پس اجباری که در لوباجت کار کردن برای شما به لحاظ مالی وجود داشت انگیزه ساخت یک فیلم شهری شد.

بله همینطور است.

شرایط تولید را چطور فراهم کردید؟ از ابتدا با سرمایه شخصی کار را شروع کردید؟

علی رغم اینکه فیلمنامه در برخورد اول خاصیت تجاری نداشت وقتی با آقای فلاح به توافق رسیدیم. خانم فرنودی را به عنوان مجری طرح به ما معرفی کردند. آنها با فضای فیلمنامه ارتباط زیادی برقرار کردند. اما عامل محرک همین لوباجت بودن و کم هزینه بودن فیلمنامه و فضای روایی آن بود. در ابتدا برنامه ریزی برای هزینه‎های تولید این فیلم در نظر گرفته شد اما بعد به علت مشکلات کمی این برنامه‌ریزی بهم ریخت. بعد از آن وارد مذاکره با موسسه تصویر شهر شدیم که برای یک مشارکت ۳۰ درصدی جذب سرمایه کردیم.

انتخاب آقای آزادی به عنوان مدیر فیلمبرداری هم بر مبنای وضعیت تولیدی شما بود؟ چرا که آقای آزادی نیز روحیه فیلمسازی مستقل را دارند.

شایقی: من با آقای آزادی در مدرسه عالی تلویزیون و سینما هم کلاسی بودیم و آشنایی ما به خیلی پیشتر برمی‌گردد. بعد هر دو وارد سینما شدیم. تا اینکه بعد از مدتی برای فیلم سینمایی «باغ فردوس، پنج بعد از ظهر» اولین همکاری ما شکل گرفت که برای من تجربه بسیار خوبی بود. خوشبختانه آن فیلم مورد قبول بسیاری از مخاطبان قرار گرفت. بر این اساس برای ساخت «ابرهای ارغوانی» این همکاری دوباره اتفاق افتاد.

آقای آزادی در ابتدا با فیلمنامه «ابرهای ارغوانی» چقدر ارتباط برقرار کردید و در برخورد اول کیفیت آن را چگونه دیدید؟

سناریویی که در ابتدا خواندم ۲۴ یا ۲۵ صفحه بیشتر نبود. اما با شناختی که از آقای شایقی داشتم می‌دانستم هر صفحه فضاسازی و پتانسیل اجرایی دقیقی را می‌طلبد.با توجه به اینکه بیشتر لوکیشن‌ها خارجی بودند و درام نیز مضمونی اجتماعی و شهری دارد با تعامل به این نتیجه رسیدیم که در ساختار نیز تا آنجا که می‌توانیم واقع‌گرا کار کنیم.با این تعبیر اغلب پلان‌ها روی دست گرفته‌شد و در نورپردازی نیز بیشتر از نورهای طبیعی استفاده کردیم. با خواندن فیلمنامه متوجه شدم با فیلمی طرف خواهیم بود که بسیاری از نکات آن سر صحنه و مستندگونه پیش خواهد آمد.

کما اینکه در بسیاری از صحنه‌های خیابانی اتفاقاتی خلق‌الساعه و مستند شکل می‌گرفت. برای من اولین فیلمی بود که در نورپردازی و قاب بندی طراحی قبلی خاصی نداشتم و با توجه به شرایط لحظه در صحنه طراحی شکل می‌گرفت. سر فیلم «باغ فردوس، پنج بعداز ظهر» من از دکوپاز طراحی شده آقای شایقی یاد می‌گرفتم اما در این کار با توجه به مقتضیات فضاسازی فیلمنامه و روایت عمل می‌کردیم. بداهه کاری در لحظاتی برای من خیلی جذاب و تجربه خوبی بود.

از چه دوربینی استفاده کردید؟

من همیشه در کارها با دوربین ۳۵ میلیمتری کار می‌کردم اما با توجه به ساختار کلی این فیلم دوربین red را انتخاب کردیم.

موضوع «ابرهای ارغوانی» چقدر دغدغه امروز جامعه است؟

آزادی: به نظر شرایط کلی اجتماعی ما و فضای حاکم بر جامعه احتیاج به بازتاب در سینما دارند تا در جهت رفع برخی ناهنجاری‌ها قدمی برداشته شود. این فیلم در همین راستا تلاش می‌کند با جامعه خود بیگانه نباشد و انعکاسی از اجتماع امروز ایران و خصوصا تهران باشد. وقتی که این فیلم را اولین بار با تماشاگران دیدم متوجه شدم که فضای مستندگونه و مضمون آن مخاطب را درگیر می‌کند.

شایقی: ما تلاش کردیم جنبه‌های مثبت و نقاط ضعف یک جامعه شهری را منصفانه به تصویر بکشیم. با توجه به روایت و شخصیت پردازی ناهنجارها‌ و هنجارها باهم شکل گرفتند و در کنار هم معنا پیدا کردند. اما نقاط دراماتیک و قابل تامل همین واقع نگاری فیلم است که جامعه امروز را به تصویر می‌کشد. مخاطب باید در سینما با جامعه خودش و نقاط قوت و ضعفی که در آن وجود دارد روبه رو شود نه یک جامعه خاص که از هرگونه ناهنجاری خالی است و کارت پستالی است. البته من همانطور که با یک فیلم تبلیغاتی که شهر را سفارشی، بدور از هر گونه ناهنجاری نشان می‌دهد ارتباط برقرار نمی‌کنم با یک فیلم که همه چیز را سیاه و تاریک نشان می‌دهد هم احساس نزدیکی نمی‌کنم. یک اثر اجتماعی باید منصفانه و به دور از موضع‌گیری یکطرفه‌باشد.

با توجه به اینکه در طی این چندسال سینمای اجتماعی بیشتر مورد انتقاد قرار گرفته و همانطور که گفتید سینما در دوسال اخیر درگیر مسائل مختلف مدیریتی بوده . چرا فیلمسازان مختلف در زمینه مضامین اجتماعی کار می‌کنند و آثاری در ژانرهای مختلف کمتر تولید می‌شود؟

آزادی: وضعیت اجتماعی و اقتصادی بی شک بر روند فیلمسازی  تاثیر مستقیم می‌گذارد. اجتماعی که دچار مشکلات و مسائل مختلف اقتصادی است مطمئنا ارتباط کمتری با سینمای مثلا تاریخی یا پلیسی و… برقرار می‌کند. از این رو سینما نیز در جهت انعکاس این معضلات و مشکلات قدم بیشتری برمی‌دارد و ما می‌بینیم اغلب آثاری که در طول یکی دو سال اخیر ساخته شده‌اند مضامین اجتماعی دارند. بحث دیگر هم که به این ماجرا دامن می‌زند وضعیت اقتصادی سینما است که توان تولید متنوع کمتر شده است. باعث رکود تماشاگر ورود دولت قبلی به طور مستقیم در تولید سینما بود با تولید فیلم‌های فاخر و مجوز ندادن به فیلم‌های پرچالش تماشاگر را با سینمایی خنثی روبه رو کرد که مطمئنا در دلزدگی آنها از سینما تاثیر داشت. به نظرم فیلم‌هایی که در بخش مستقل تولید می‌شوند لوباجت نیستند چرا که در اغلب آنها افرادی وجود دارند که حاصل معنوی یک عمر تلاش خود را به فیلم می‌آورند و تفکرات و توانایی آنها از هرگونه سرمایه بالاتر است. آن فیلم‌هایی بی ارزش هستند که با هزینه‌های بالا ساخته می‌شوند اما کمترین میزان مخاطب را با خود همراه می‌کنند.

شایقی: واقعا در «ابرهای ارغوانی» فارغ از اینکه از داشته‌ها و توانایی حرفه‌ای بهره بردم، همه دوستان با زیر قیمت دستمزد مرسوم خود با این فیلم کار کردند و از این لحاظ به من لطف داشتند. اگر هر کدام از این عزیزان دستمزدهای واقعی خود را می‌گرفتند توان مالی فیلم اجازه تولید را به ما نمی‌داد.

آزادی: سینماگرانی که عمری را در این مسیر گذرانده‌اند بیشتر تمایل دارند کار کیفی انجام دهند و کمیت کار در طول سال برایشان در اولویت‌های بعدی قرارمی‌گیرد.

آقای شایقی باتوجه به این واقع‌گرایی که تمایل داشتید در فرم و ساختار لحاظ شود، چگونه به ترکیب بازیگران کنونی رسیدید؟ آیا همه انتخاب‌های اول شما بودند؟

شایقی: به جز چند نفر مثل رویا تیموریان، شبنم مقدمی و شیرین یزدان بخش بقیه تقریبا می‌توان گفت انتخاب اول ما نبودند. حتی حسین یاری که به شدت راضی هستم از کارش انتخاب اول ما نبود. ما در چیدمان اولیه صابر ابر و نگار جواهریان را در نظر داشتیم. اما به علت تداخل با کارهای دیگر آنها همکاری شکل نگرفت. خانم توسلی درست است که به لحاظ فیزیک و چهره از کاراکتر دور بودند اما با توانایی بازی خود توانست به آن نزدیک شود.

سال گذشته «ابرهای ارغوانی» در بخش جنبی جشنواره فیلم فجر به نمایش در آمد، فکر می‌کنید با فیلم مشکل مضمونی داشتند یا ساختار و کیفیت کلی آن مورد قبول هیئت انتخاب قرار نگرفت؟

شایقی: به طور طبیعی اینکه فیلم کیفیت مناسب برای حضور در جشنواره را نداشته است را من نمی‌توانم بپذیرم. آن زمان دوستان هیئت انتخاب صریح صحبت نمی‌کردند و هرکدام چیزی می‌گفتند. من آدم جنجال و شلوغ بازی نیستم. جشنواره فیلم فجر در سال‌های اخیر خیلی برای من دغدغه نبوده و صرفا به عنوان یک عامل تبلیغی برای فیلم به آن نگاه می‌کردم و نگران دوستانی که با من همکاری کردند را داشتم. اگر بحث کیفیت باشد که متاسفانه بیشتر آثاری که در جشنواره حضور داشتند زیر سوال می‌روند. بنابراین شوخی است که این موضع به دلیل کیفیت باشد. اما از لحاظ مضمون هیچ حرف مشخصی به ما نزدند و تکلیف را درست مشخص نکردند.

اما می‌توان حدس زد که در جشنواره اغلب سعی می‌شود به شکل سهمیه‌بندی به نهادهای متوالی سینما مثل فارابی، حوزه هنری، صدا و سیما، شهرداری و فیلمسازان مستقل نگاه شود و از هر نهاد چند فیلم وجود داشته باشد و از آنجا که شهرداری به جز «ابرهای ارغوانی» در چند کار دیگر مشارکت داشت سهمیه‌اش حضور آن فیلم‌ها شد و این فیلم کنار گذاشته شد.

آقای آزادی فیلم‌هایی که در بخش خصوصی ساخته می‌شوند در زمان اکران نیاز به چه حمایتی دارند تا بتوانند نمایش عمومی موفق‌تری داشته باشند؟

من تهیه‌کننده هستم و در این زمینه می‌توانم نظر دهم. وقتی که در این چهار سال گذشته بنا و قصد مسئولان وقت براندازی و شکست بخش خصوصی بود. ابتدا ریشه اقتصادی این بخش را مورد ضربه قرار دادند و فیلمهایی که در بخش خصوصی تولید شده بودند اکران مناسبی نداشتند و فیلمسوزی و سرمایه سوزی به شدت به بخش خصوصی ضربه وارد کرد. وقتی هدف براندازی سینمای مستقل باشد سینمای دولتی و رانتی قوت بیشتری می‌گیرد. زمانی که نهادهای دولتی مثل بنیاد فارابی با بودجه‌های کلان وارد عرصه تولید سینما می‌شوند مجالی برای نفس کشیدن بخش خصوصی باقی نمی‌ماند.

با توجه به این زمانی که از اکران «ابرهای ارغوانی» گذشته است، از زمان اکران و وضعیت آن راضی هستید؟

شایقی: طبیعتا راضی نیستم. اول اینکه فصل خوبی برای سینما نیست دوم مسئله اکران آزاد است. تعداد سالن کم که اغلب تمام سانس نیستند و به صورت گردشی فیلم را نمایش می‌دهند واقعا چطور فیلم می‌تواند وضعیت مطلوبی داشته باشد. اما امیدوارم با کمک اهالی سینما و سینماگرانی که تخصص مناسب را دارند بتوانیم برای سال‌های آینده برنامه‌یزی دقیق‌تری را برای اکران آثار رقم بزنیم و مدیریت سینما به جای تولید سعی در فراهم کردن زیرساختهای نمایش و ساخت سالن‌های سینما کند.

آزادی: این ناملایمتی که در زمینه اکران دامنگیر بسیاری از آثار می‌شود به علت نبود فضای عادلانه بوده است. خوشبختانه قرار است بالاخره از استسمار اعضای شورای صنفی نمایش سابق در بیاید می‌توان امیدوار بود فضای برنامه‌ریزی شده و عادلانه‌ای در زمینه اکران به وجود بیاید. در شورای صنفی نمایش سابق هر گونه توهین و اجحافی به سینمای مستقل می‌شد و تمام فصل‌بندی‌ها و برنامه ریزی‌ها برمبنای آثار افراد خاص و دوستان خودی آن شورا بود.