کارگردان فیلم «چ» پرداختن به وجوه مختلف شخصیت شهید چمران را یکی از اهدافش در تولید این فیلم دانست.

سوره سینما- نشست مطبوعاتی فیلم سینمایی «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، با حضور این کارگردان و عوامل فیلمش سعید راد، مریلا زارعی، مهدی سلطانی، بابک حمیدیان بازیگران، فردین خلعتبری آهنگساز، عباس بلوندی طراح صحنه و لباس، محمدحسین جعفریان فیلمبردار، سیدعلی قائم‌مقامی مدیر تولید و مهدی زواره‌ای مسئول فنی فیلم برگزار شد.

در ابتدای نشست ابراهیم حاتمی کیا گفت: سال ۸۰ این ایده مطرح شد و حتی مسیری هم که برای ساخت آن طی شد در مطبوعات عنوان شد و ۱۰ ،۱۲ سال است که این ایده در ذهن من وجود دارد اما به صورت فعال طی ۳ سال گذشته انجام شده است.این فیلم ۳ برابر یک فیلم سینمایی معمولی وقت و انرژی از من گرفت،۵ ماه فیلم‌برداری ۶ ماه مونتاژ و ۱۶ ماه جلوه‌های ویژه داشتیم و  ۷۰ دقیقه از زمان فیلم شاهد جلوه‌های ویژه هستیم.

این کارگردان ادامه داد: همیشه تلاش کردم از ساخت‌های فیلم‌های آدم‌هایی که می‌شناسیم دوری کنم اما این فیلم براساس یک واقعیت رخ داده ساخته شد و من دست و دلم دائما می‌لرزید که آدم‌هایی که در آن وضعیت بودند وقتی فیلم را ببینند چه نظری می‌دهند و هرچقدر هم که تحقیق کردیم به همین افرادی که در فیلم نشان دادیم رسیدیم.

سعید راد بازیگر نقش تیمسار فلاحی با اشاره به اینکه این افتخار را داشته است که با تعدادی از بزرگان سینما همکاری داشته باشد در توضیح صحبت‌هایش در مراسم افتتاحیه که باعث ایجاد حواشی شد گفت: کسانی که اینجا نشسته‌اید از حرفه‌ای‌ترین افراد مطبوعات هستید و ما بازیگرانی در سینمای ایران داشته‌ایم که هر کدام از بزرگان بودند که مرحوم خسرو شکیبایی که جایش خالی است یا بزرگانی مثل پرستویی کیانیان یا عرب‌نیا و ما بازیگران با روانیات خود زندگی می‌کنیم و این شاخصه بازیگری است.

وی ادامه داد: من اگر مزاحم مسئولان جشنواره شدم و به خاطر احساساتم برای آنها مشکلاتی پیش آمد و یک لحظه حرف‌هایی زدم که از منطق خارج شد عذر خواهی می‌کنم اما نظام جمهوری اسلامی در دنیا تثبیت شده است و همه در مقابل قدرت آن سر تعظیم فرود آورده‌اند. من اگر چیزی را می‌گویم و از روی احساسات من از همه می‌خواهم با من طرف شوند و وقتی مسئولان جشنواره از من دعوت می کنند و به دلیل احساساتم که ناشی از غریزه بازیگری است چیزی را می‌گویم من را خطاب قرار دهند و ای کاش آنجا منطق داشتم.

وی درباره همکاری با حاتمی کیا گفت: آقای حاتمی کیا وقتی من را دعوت کرد از همکاری با یک کارگردان بزرگ دچار شعف شدم چراکه مگر در سال چند کار از این دست ساخته می‌شود در خارج از کشور برای هر کدام از بخش‌ها یک نیروی متخصص وجود دارد اما در اینجا تالیف کارگردانی دوربین بازیگری رنگ و غیره را یک نفر باید بداند و وقتی همه چیز آنقدر تعریف شده است باید سر تعظیم فرود آورد.

بابک حمیدیان دیگر بازیگر فیلم گفت: ای کاش در دنیای بهتری زندگی می‌کردیم که اگر قرار بود آدم‌ها احساساتی شوند فکر نکنیم که ریا شده است من برای اولین بار این فیلم را دیدم و واقعا تحت تاثیر قرار گرفتم و نمی دانم باید از چه کسی تشکر کنم به چه کسانی خسته‌ نباشید بگویم و اصلا به چه کسی فکر کنم.

مریلا زارعی هم در جمله‌ای کوتاه درباره فیلم صحبت کرد: احساس من در این لحظه نزدیک به احساسی است که آقای حمیدیان دارد برای سومین بار این توفیق را داشتم که مقابل دوربین حاتمی‌کیا قرار بگیرم و افتخار می‌کنم که در این کار حضور داشته‌ام.

مهدی سلطانی یکی دیگر از بازیگران این فیلم گفت: «چ» فیلم مفیدی است از آن جهت که افراطیون را به صلح‌طلبی دعوت می‌کند و ما در این زمان بیش از هر زمان دیگری به این موضوع نیاز دارم و خوشحالم که در چنین فیلمی حضور داشتم.

ابراهیم حاتمی‌کیا در بخشی از سخنانش گفت: جمله بازگشت به گذشته یک مقدار فیلمساز را عصبانی می کند، آقای مهرجویی هم از شنیدن آن عصبانی شد و من هم عصبانی می‌شوم چون من فیلمسازم و هرچه می‌سازم براساس شرایط است. اینقدر من را در قاب‌های سخت خودتان قرار ندهید. من مانند قمری هستند که به خورشید دور و نزدیک می شود، ما فیلمساز هستیم و من هم از جنس فیلمسازانی هستم که در این فضا نفس می‌کشم و این جمله بازگشت حاتمی کیا به من زخم می‌زند چون جایی نرفته بودم که بخواهم برگردم.

وی ادامه داد: اصلا مبنای این فیلم براساس پایان برای من آغاز می شود و از لحاظ دراماتیک برای من مهم این بود کسانی که قهرمان هستند تا آخر کار را پیش می‌برند اما مسئله مهم پیام امام (ره) است اما باز هم پیام امام تنها نیست و بارها در فیلم‌ نام خمینی می‌آید و جای‌جای  فیلم نام خمینی جلوه می‌کند.

کارگردان «چ»  گفت: روزی که می‌خواستم چمران را بسازم یکی از مسائل مهم من این بود که فیلم خیلی مردانه است و اگر بخواهم چمران با همین یک ماموریت پایان قائله پاوه تعریف کنم ناجوانمردانه است و چمران زمانی چمران شد که این انقطاع را انجام داد و همیشه درباره زندگی خانوادگی او ظلم شده است.

حاتمی کیا در پاسخ به این سوال که قرار بود محسن چاووشی برای این فیلم ترانه بخواند گفت: فیلم کاملاً کامل شده بود که محسن چاووشی آن را دید خیلی هم تحت تاثیر قرار گرفت، قرار بود یک کار آزاد انجام دهد که هیچ جنبه تبلیغاتی نداشته باشد. نمی دانم چرا خبر ساخت موسیقی توسط چاووشی برای تیتراژ فیلم منتشر شد.

حاتمی کیا در خصوص بازی بازیگران در این فیلم گفت: بچه های بازیگر با این نقش ها زندگی کردند. نقطه عاطفی من در این فیلم بازیگران هستند و نقطه مدیریت بچه های فنی بودند. من بابک ها و دستمال سرخ ها را می شناسم اما هیچوقت چمران را ندیده ام. این در حالی است که امثال اصغر وصالی ها را زیاد دیده ام و به راحتی می توانم راجع به آنها حرف بزنم. بازی سلطانی را در این فیلم بسیار دوست دارم. سلطانی به گونه ای شخصیت عنایتی را بازی کرد که حس کنیم که چمران گاهی حرفی برای گفتن ندارد. این شخصیت باعث شد تا چمران اسطوره زدایی شود و به زمین باز گردد. شخصیت هانا و سیروان را به خوبی باور کردم و مریلا زارعی نقش خود را به خوبی بازی کرد.

وی ادامه داد: در ابتدا می خواستم زندگی چمران را بسازم و تحقیقات زیادی انجام دادم. آن چه که در پاوه نشان داده می شود مبنای نگاه چمران است که در کتاب او آمده است. برای شخصیت چمران تحقیقات میدانی مفصلی صورت گرفت و با بسیاری از دوستان چمران صحبت کردم. خیلی سخت بود که به پوسته شخصیت چمران که یک شخصیت ملی است نفوذ پیدا کنم اما تا آنجا که توانستم تلاش خود را کردم. واقعه پاوه در دو بخش رخ می دهد. او لین بخش تا لحظه ای است که محاصره شکسته می شود و در بخش بعدی ورود نیروهای ارتش به پاوه است.

وی در پاسخ به این سوال که چمران در پاوه لباس های تکاوری پوشیده است اما در این فیلم چنین لباسی به تن ندارد توضیح داد: چمران وقتی وارد پاوه می شود کت و شلوار تنش بود. آن چه که بعداً می بینیم این است که چمران مجبور می شود اسلحه دست بگیرد. من با چند نفر در رابطه با لباس های چمران در این سه روز صحبت کردم اما برخی یا به خاطر نداشتند یا صحبت های ضد و نقیض بود اما من دوست داشتم که چمران با کتب و شلوار وارد پاوه شده باشد.

حاتمی کیا ادامه داد: چمران صراحتاً فیلم من است. خدا رحمتش کند علی حاتمی را وقتی کمال الملک را ساخت اعتراضات بسیاری نسبت به این شخصیت در فیلم به او شد اما نباید فراموش کنیم که هر کس یک واقعه را از منظر خود می بیند و می سازد. این چمران، چمرانی است که من خلق کردم، چمران روزی برای من چمران شد که فهمیدم مرد صلح است. چمران آن روزها مصاحبه های بسیاری در رابطه با قتل های پاوه در بیمارستان انجام داد اما من نمی خواستم که این قتل ها را در فیلم نشان دهم چرا که تاثیر بدی روی مخاطب می گذاشت.

وی تاکید کرد: فیلم چمران فیلم من است و هر کس که بخواهد می تواند با نگاه خود از این شخصیت فیلم بسازد. عکسی که از امام در لحظه خروج از هواپیما در حال حاضر وجود دارد آن قدر کوچک شده که تنها چمران و خلبان در این عکس هستند. اگر می خواستند به حرفهای دیگران گوش بدهم مجبور بودم که خیلی از بخش ها را در فیلم بیاورم و یا خیلی از بخش ها را در فیلم حذف کنم. کسی نمی تواند بگوید که چمران عضو نهضت آزادی نیست و هیچگاه خودش هم این را تکذیب نکرد. من باید از این لایه ها می گذشتم به همین دلیل تنها ۴۸ ساعت از زندگی او را نمایش دادم.

ابراهیم حاتمی کیا در ادامه گفت: اصغر وصالی شخصیتی است که آماده شهادت است اما چمران یک چریکی است که برای صلح حرف می زند. من مخالف آن هستم که می گویند بجنگیم تا صلح برقرار شود اما متاسفانه چنین مساله ای امروز رخ داده است. چمران شخصیتی است که وجوه مختلفی دارد مانند باب جهاد، باب عرفان و علم. در این فیلم جهاد، علم و عرفان چمران را می بینیم اما متاسفانه طی سال های اخیر تنها باب عرفانی چمران را به جامعه معرفی کردند.

پوسته شخصیت چمران بسیار سخت بود و من دست و پا زدم تا به اینجا رسیدم. ابراهیم حاتمی کیا در پاسخ به این سوال که آیا فیلم چمران را جزو فیلم های فاخر می داند گفت: من نمی خواهم جزو کسانی باشم که فیلم فاخر می سازد. بعد از این همه سال هفدهمین فیلم من بودجه سنگینی نیاز داشت. البته نباید فراموش کرد که برخی از این ها استراتژیک بوده و نظام باید برای ساخت آنها هزینه کند اما این نشود که ساخت چنین فیلم هایی یک ناندانی برای بعضی ها شود. برای ساخت این فیلم سینمایی شش میلیارد تومان هزینه شد. البته فکر می کردیم هزینه دلاری آن بیشتر شود. فیلم فاخر باید ساخته شود اما باید به اهل آن سپرده شود.

وی ادامه داد: اگر جمهوری اسلامی ایران برای ساخت این فیلم به من پول نمی داد من نمی دانستم که هزینه ساخت آن را چه کنم. من مانند بسیاری دیگر از فیلمسازان نیستم که برای دریافت هزینه ساخت یک فیلم از جشنواره برلین و یا سفارت هلند پول بگیرم.

وی ادامه داد: اصغر وصالی، شهید فلاحی و شهید چمران کسانی بودند که در همان ابتدا و قبل از شروع جنگ افراد شناخته شده ای بودند. شهیدانی مانند شهید کشوری که بعدها در طول جنگ مطرح شدند همان هایی هستند که در سکانس آخر از دور با هلیکوپتر به پاوه می آیند.

حاتمی کیا در پاسخ به این سوال که چرا از همان پیام اصلی امام در این فیلم استفاده نشده است، توضیح داد: نزدیک به یک ماه در آرشیوها به دنبال همان صدایی بودم که پیام امام را در خصوص مساله پاوه خوانده بود اما ۳۳ سال از این مساله گذشته و در آرشیو این صدا وجود نداشت. لحنی که برای خواندن مجدد پیام امام به پاوه در این فیلم استفاده شده لحن همان موقع ها است.

کارگردان «از کرخه تا راین» در پاسخ به این سوال که چرا این سال ها فیلم جنگی نساخته است گفت: به دلیل شرایط جامعه فیلم جنگی نمی ساختم من وابسته به هیچ دولتی نبوده و نیستم. گاهی احساس می کنم که حرفی را باید جای دیگری بزنم، غصه من این است که در رابطه با جنگ احزاب ناشی کار می کنند و فیلم می سازند. غصه من این است که فرزندان شهید به من می گویند عمو ابراهیم اما من بیش از این از دستم بر نمی آید. من دلم می خواهد فیلم جنگی بسازم امیدوارم خداوند این فرصت را به من بدهد که از این اتفاقات بگویم.