عسگرپور: همچنان روحیه تجربه‌گرا دارم

در آغاز برنامه کارگردان فیلم «مهمان داریم»، محمدمهدی عسگرپور، روی خط برنامه حاضر شده و در پاسخ به اولین سوال مجری که «کارگردانی با سوابقی چون اقلیما، پرواز در نهایت، قدمگاه و هفت و پنج دقیقه، قرار است مخاطبش را به کدام سو هدایت کند؟» چنین گفت: «اگر خودم مخاطب این سیر کارنامه باشم، خواهم گفت که کارگردان این آثار همچنان روحیه تجربه‌گرا دارد.» وی در ادامه در ارتباط با اولویت‌های شخصی خود در عرصه مدیریت سینما و ساخت فیلم، چنین توضیح داد: «اولین مسئولیت مدیریتی را زمانی پذیرفتم که حدود ۲۳ سال داشتم و همزمان کار فیلمسازی را هم انجام می‌دادم و این دو توأمان پیش رفت. اگر سریال‌ها را هم به آثار اضافه کنیم، می‌توان گفت که حضورم در هر دو عرصه تقریبا متوازن بوده است.»

یزدی: دفاع مقدس در سینما تحریف شده است!

در بخش بعدی سینمامعیار، گفت‌وگو با منتقدین، با پرسش از چرایی حرکت به سمت چنین سوژه‌ای در سینمای عسگرپور، شروع شد که محسن یزدی با ذکر بداهت علت پرداختن به مسئله دفاع مقدس، دلیل عمده خود را برای مثبت بودن نگاهش به فیلم و غرض و مقصود آن چنین برشمرد: «در حالی که سینمای ایران در پرداخت به دفاع مقدس، چندسالی است که خواسته یا ناخواسته به سمت تحریف تاریخ حرکت کرده و در بسیاری آثار شاهدیم که علت حضور رزمندگان و شهدا در جبهه‌ها، صرف دفاع از خاک و وطن، ذکر می‌شود، مهمان داریم سعی کرده از این خطا دور بماند و نسبت خانواده و خود جانباز را با مذهب در نشانه‌هایی چون مسجد، عکس امام (ره) و رهبری و مواردی از این قبیل نشان دهد.» یزدی در ادامه مقایسه این فیلم را با فیلم قبلی تهیه‌کننده آن یعنی بوسیدن روی ماه، قیاس نابجایی دانسته و متذکر شد که دست اول‌ترین منبع برای شناخت هدف شهدا در دفاع مقدس، وصیت‌نامه‌های ایشان است که در قریب‌به‌اتفاق این وصایا، کلیدواژه‌هایی چون اسلام، امام و ولایت فقیه مکررا قابل مشاهده است.

آدم‌های به‌هم ریخته، جانبازی نیمه‌مرده و فضایی تاریک و تلخ

سیدسعید هاشم‌زاده، دیگر منتقد برنامه نیز در توضیح آن چه خود نقطه عزیمت فیلم، می‌دانست، گفت: «فیلمسازی در سینمای جنگ احتیاج به دلیل دارد همان‌طور که پرداختن به آسیب‌های اجتماعی در سینما علت می‌خواهد و به همین خاطر باید در آن بسیار سنجیده‌تر عمل کرد. بنابراین قطعا مؤلفین برای پرداختن به سوژه‌ای که میان این دو ارتباط برقرار می‌کند، دلیل و حرف‌های ناگفته‌ای داشته‌اند.»

هاشم‌زاده، سپس با ورود به تحلیل نشانه‌شناسانه، صحبتش‌ را ادامه داد: «خانه‌ای فرسوده و در حال ریزش، فضای رنگ‌پریده، آدم‌های به‌هم ریخته، مادر داغدیده‌ای که مدام در حال آرزوکردن است به علاوه جانبازی نیمه‌مرده، همه، نشان‌دهنده فضایی تاریک و تلخ است.» اما یزدی، پس از طرح سوال جاوید در رابطه با این که شاید این فضاسازی در ادامه فیلم، چرخش پیدا کرده و منجر به افزایش امید شده باشد، گفت: «با این که تصویر جانباز در سینمای ما کلیشه شده و در این فیلم هم، با نمایش دشواری‌های زندگی جانبازان، -هر چند هم که در واقع سخت باشد-، هدف و اقتضائات مدیوم سینما در نظر گرفته نشده است اما نکات مثبتی در کنار این تصویر وجود دارد که آن تلخی‌ها را تعدیل می‌کند؛ از جمله در جایی که پدر، پسر جانبازش را به صبر و رضایت دعوت می‌کند.

یزدی: مهمان‌ سکانس پایانی، مؤید نگاه امیدوارانه و منتظرانه فیلم است

اما یزدی در ابراز مخالفت با سیاه‌نما نامیدن فیلم مهمان داریم، پایان امیدوارانه فیلم و عوض شدن فضای آن در نیمه را در تضاد با نگاه سیاه‌نمایانه دانست: «اتفاق امید‌بخش پایانی فیلم، ورود مهمانی عزیز و بزرگ است که با آمدنش همه چیز عوض می‌شود و خانه رنگ و روشنی و زیبایی می‌یابد.» وی صراحت سیاسی عسگرپور را در برهه‌ای علت اصلی برداشت‌های دوگانه از مصداق میهمان در فیلم، ذکر و تاکید کرد که مصداق میهمان، هرچه که باشد نمی‌توان از آن به عنوان سیاه‌نمایی یاد کرد. پس از این گفت‌وگو، هاشم‌زاده نیز با ارائه تعریف خود از سیاه‌نمایی، گفت: «من، هم سیاه‌نمایی این فیلم را عدم تقدیس و ارزش نهادن بر مقام جانباز و رویکرد منفی آن به دشواری‌های زندگی آنان می‌دانم.در مقابل مخاطب پس از تماشای فیلم به مراتب تلخ‌تر ازکرخه‌تاراین، چنین نتیجه‌ای نمی‌گیرد و احساس نمی‌کند که شخصیت جانباز به بن‌بست خورده است.» او، نظر خود را درباره مصداق میهمان در فیلم، فردی تعریف کرد که به خانواده، بشارت مرگ داده و ایشان را به دنیای دیگر سوق می‌دهد.

محسن یزدی، نشانه‌هایی چون مقطع زمانی نیمه شعبان و تداعی حضرت ولی‌عصر (عج) یا شخصیتی نزدیک به ایشان، به عنوان میهمان، را دلالت‌های اصلی فیلم بر نگاه منتظرانه و امیدوارانه برشمرد و خاطرنشان کرد که تنها مسئله آسیب‌زا در این روایت،‌ مخدوش بودن مرز خیال و واقعیت است که آن هم ناشی از ضعف پرداخت و کارگردانی است. هاشم‌زاده اما، انتخاب نوع روایت مخدوش را در تمایز رؤیا و واقعیت، کاملا عمدی قلمداد کرده و گفت: «شاید عدم اعتراف کارگردانان هم، در توضیح نشانه‌هایی که در اثرشان می‌گذارند، به نوعی ناشی از رندی آنان باشد. به علاوه، صرف نشان دادن نیمه شعبان یا برخی نکات مثبت، برای امیدوارانه دانستن یک فیلم کافی نیست بلکه باید این نگاه، در آن جریان داشته باشد.»

برچسب «فیلمساز حکومتی» در مقابل نشان «شوالیه فرهنگی» فرانسه

سپس پرسش سیدامیر جاوید از فعالانه یا منفعلانه بودن شکل و شیوه مفهوم انتظار در فیلم که هر دو منتقد بدان اشاره داشتند، قرائن بیشتری را در صحبت کارشناسان سینمامعیار به جریان مباحثه وارد نمود. یزدی با تبیین ابعاد فرامتنی کارگردان در نظرات و انتقاداتی که به سمت فیلم او، جاری می‌شود متذکر شد: «انتظار همه ما از عسگرپور، به عنوان فردی که خود را متعلق به طیف مذهبی و علاقمند به انقلاب و امام و رهبری می‌داند، بیشتر بود. اما شاید علت برخی از این موضع‌گیری‌ها، فشارهای رسانه‌ای و برچسب‌هایی چون «فیلمساز حکومتی» باشد. باید توجه داشت که از یک سو، کسی را به فرانسه دعوت و به او مدال شوالیه اعطا می‌کنند که معنی آن، در واقع خدمتی است که فرد گیرنده مدال به فرانسه کرده است اما همین موضوع با افتخار نقل می‌شود و این در حالی است که برخی هنرمندان ما، از متصف شدن به توصیفاتی چون «فیلمساز حکومتی» ابا دارند و ناراحت می‌شوند. برخی از بازنمایی‌ها از وضعیت روز کشور و نقدهایی که در فیلم به جامعه وارد می‌شود، چنین تلقی‌ای را ایجاد می‌کند که شاید کارگردان می‌خواسته برخی را از خود راضی نگه دارد یا وسط بایستد. کمی صراحت، لازم است اما صراحت هم، به معنای بیانیه صادر کردن نیست و شاید بهتر باشد کارگردانان ما، تکلیفشان را با خودشان مشخص کنند.»

هاشم‌زاده نیز در صحبت‌های پایانی خود و در تکمیل سخنان یزدی، نقدش را به ارگان تهیه‌کننده فیلم، این چنین جمع‌بندی نمود: «این که نشان شوالیه فرانسه، برای برخی افتخار است، از وجهی، به این برمی‌گردد که نهادهای دولتی فرانسه، تناقض‌گویی نمی‌کنند و ارگان‌های دولتی‌شان، چیزی نمی‌سازند که با تعریف خودشان، ضدارزش باشد و اگر کسی خلاف اهدافشان رفتار کند، کاملا او را به لحاظ فرهنگی و حتی اقتصادی، طرد می‌کنند. در مقابل ارگانی چون حوزه هنری، چنین فیلمی را تهیه می‌کند که نشان از تناقض‌گویی آن‌هاست. البته این که کارگردانی در ارگانی، از موقعیت و امکانات خاصی بهره‌مند باشد، اشکال نیست اما باید از آن موقعیت و امکانات در راستای هدف تعریف شده آن نهاد بهره گیرد.»

در پایان برنامه این هفته سینمامعیار، تماس تلفنی با مدیر روابط عمومی پنجمین دوره جشنواره فیلم عمار  برقرار شد و محمدصادق باطنی، شرایط ارسال آثار برای این جشنواره را توضیح داد.

برنامه رادیویی سینما معیار پنجشنبه‌ها ساعت ۱۶ از رادیو گفت‌و‌گو پخش می‌شود. برنامه‌ای به مجری کار‌شناسی سیدامیر جاوید و تهیه کنندگی و سردبیری محمد جواد طالبی که سعی دارد ضمن پرداختن به مسائل اساسی سینمای ایران سطح آگاهی مخاطب از فیلمهای روی پرده را بالا ببرد.