به گزارش سوره سینما به نقل از روابط عمومی سازمان سینمایی حوزه هنری، فقیه‌حقانی در ابتدای این نشست با اشاره به شخصیت میرزا فتحعلی آخوندزاده و به بررسی آرا و نگاه های وی پرداخت و گفت:آخوندزاده یکی از شخصیت‌هایی بود که به جدایی دین از سیاست معتقد بود و اعتقاد داشت اگر تمدنی در ایران می خواهد رواج پیدا کند آن تمدن باید تمدن غربی باشد.

موسی فقیه حقانی در ادامه به تفاهمات نظری آخوندزاده و میرزا ملکم خان اشاره کرد و گفت: میرزاملکم‌خان و آخوندزاده در آموزه‌های دینی نگاه های یکسانی دارند فقط در روش ها با هم متفاوتند. در نگاه هایشان به غرب کماکان نگاه یکسان است هر دو معتقد به پروتستان اسلامی هستند هر دو به پان اسلامیست باور دارند.

این استاد دانشگاه درادامه با بیان اینکه بسیاری از مسائلی که امروز در حوزه روشنفکری با آن مواجه هستیم در مشروطه هم با آن مواجه بودیم اظهار داشت: آخوندزاده از جمله کسانی بود که در ایران حضور نداشت و این سبب شده بود تا به صورت آزادنه اظهار نظر کند و اسلام را نفی کند که بعضا از سوی جریان روشنفکری داخل نقدی به او می شد که چرا اسلام را انقدر به صراحت نفی می کنی که در ایران با واکنش جدی مواجه شوی که حتی آخوندزاده این حرف ها را بر نمی تابد و زیر بار نمی‌رود. امروز هم می توانید ببینید خارج نشین چطور با صراحت صحبت می کنند وقائلند که باید رودربایستی را کنار بگذاریم اما داخلی های که همسو و همفکرشان هستند کمی تحفظ دارند و همه منویات و دیدگاه‌های خودشان را مطرح نمی‌کنند.

فقیه حقانی گفت: هر آنچه از آرای آخوندزاده در تاریخ مشاهده می‌کنیم به نحوی همه دیدگاه ها تحت تاثیر تمدن غربی است چرا که فکر می کنند این گزینه برای ایران و کشورهای نظیر ایران  بهترین گزینه می باشد که می توانند از طریق آن هم نظام سیاسی را دچار تغییر کنندو هم نظام فرهنگی و اجتماعی کشور را تغییر دهند.

این مورخ در ادامه به زمان جوانی میرزا فتحعلی آخوندزاده در تفلیس گرجستان اشاره کرد وگفت: آخوندزاده در بیست و سه سالگی مترجم فرماندار وقت تفلیس گرجستان می شود و تحت لوای حکومت تزاری زندگی می‌کند و در همین اثتا با تئاتر و نمایشنامه نویسی و نقد ادبی آشنا می شود و در این زمینه هنری تبحر پیدا می کند تا جایی که تبدیل به نویسنده چندین نمایشنامه می شود و همه او را به نقد ادبی و هجو در نوشتارش می شناسند.

فقیه حقانی در ادامه به بررسی برخی از آثار آخوند زاده پرداخت و گفت: نمایش‌نامه تمثیلات به انتقاد از اخلاق وعادات‌مردم قفقاز و آذربایجان می‌پردازد و مرثیه شرق او نیز در رثای مرگ پوشکین بوده است .

وی ادامه داد: آخوندزاده رساله معروفی به نامه رساله قریتاکا یا کریتاکا دارد که همان رساله نقد او به حساب می‌آید که در آن به نقد ادبی ، نقد ایدئولوژی و نقد اجتماعی اشاره می کند. از دیگر آثار آخوندزاده می توان به رساله مکتوبات کمال الدوله اشاره کرد.

موسی فقیه‌حقانی درادامه به بررسی آرا و دیدگاه های آخوندزاده پرداخت و گفت:آرا و دیدگاههای آخوندزاده را باید از چهار محور تعریف کرد ۱. دین‌ستیزی آشکار ، ۲.کاستن از قلمرو دین و قناعت به دین حداقلی،۳. تردید آفرینی در دین  و ۴. تبلیغ باستان گرایی،جایگزینی الگوی غربی بجای الگوی اسلامی و تغییر خط و الفبا.

فقیه‌حقانی به مولفه های دین‌ستیزانه آثار آخوندزاده پرداخت و خاطرنشان کرد: در مولفه های دین ستیزانه  آخوندزاده مواردی چون ستایش پیشرفت غرب وجود دارد که در آن به این مسئله می پردازد که هر چه بدختی در جامعه ما وجود دارد از دین می باشد و اسلام در اداره جامعه ناتوان است و این غرب و عقلانیت غرب است که توانسته است انسان را قادر به اداره جامعه کند و دیگر مولفه دین ستیزانه آخوندزاده محدود کردن قلمرو دین در سیاست و قضاوت و به طور کلی در حوزه های مختلف جامعه است.

وی در پایان به تحلیل آخوندزاده به سه گرایش اشاره کرد: اول گرایش کاملا همدلانه با دیدگاه آخوندزاده که امروز هم کماکان هم در داخل کشور وهم در خارج از کشور به صورت جدی تر وجود دارد که آرا آخوندزاده مطرح است . دوم گرایش نقادی به دیدگاه های آخوندزاده وسوم گرایش کسانی است که با پنهان کردن روح دین ستیزانه که از افکار آخوندزاده گرفته شده است برای پیشبرد اهداف قومیتی استفاده می کنند که مشخصا می توان به پان ترکیسم اشاره کرد.

جریانی که در آن پان ترکیسم به دنبال اثبات این مطلب است که آخوندزاده را یک مسلمان دو آتشه و پایبند است که به دنبال اصلاح و رفع معایب جامعه است در حالی که آخوندزاده ربطی به اسلام و پیرایش دینی ندارد.باید گفت جریانی که سعی دارد روح افکار دین ستیزانه و حتی ضدملی آخوندزاده را پنهان کند از آن جریانی که با صراحت اظهار می کند که ما حامیان افکار آخوندزاده هستیم خطرناک تر و بدتر است چون می خواهد به همان نتیجه برساند اما با فریب و نیرنگ با این حربه که کسی دیگر موضعی علیه شان نخواهد گرفت.

شایان ذکر است، سلسله نشست‌های سوژه یابی در مستند با عنوان «نقش روشنفکران در نهضت مشروطه و پس از آن» دوشنبه هر هفته به مدت دو ماه ساعت ۱۵ در سالن مرحوم امیرحسین فردی حوزه هنری برگزار می‌شود و حضور برای عموم آزاد است.