به گزارش سوره سینما به نقل از روابط عمومی برنامه، برنامه «نقد سینما» شب گذشته ۲۵ بهمن‌ماه با اجرای بهروز افخمی به‌صورت زنده روی آنتن شبکه پنج سیما رفت . در این برنامه سی و هشتمین دوره از جشنواره فیلم فجر، در دو بخش مورد بررسی قرار گرفت، بخش اول با حضور آرش خوشخو و امیررضا مافی منتقدان برنامه و بخش دوم نیز با حضور ابراهیم داروغه‌زاده، دبیر جشنواره. میز نقد برنامه هم مربوط به فیلم سینمایی «انگل» بود، فیلمی کره‌ای که با چهار جایزه اسکار، شگفتی‌ساز امسال بود.

جایگاه سینمای استراتژیک در جشنواره

در بخش ابتدایی این برنامه آرش خوشخو و امیررضا مافی در کنار بهروز افخمی به بررسی سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر پرداختند.

خوشخو برآیند خود از جشنواره امسال را اینگونه بیان کرد: جشنواره فیلم فجر تناقض‌هایی دارد که بخشی از آن مثل اسکار و سزار است و بخشی مثل کن عمل می‌کند. این جشنواره در ۳۸ دوره برگزاری، مشکلات خود را داشته اما گرمای خود را هم داشته است. تناقض‌ها در ساختار جشنواره جنجال درست می‌کند که همیشه بوده و امسال به اوج رسید، به‌طور مثال الگوهای سینمای ملی برای جشنواره در نظر گرفته می‌شود اما امسال نامزدهای زیادی برای سینمای ملی وجود داشت، فیلم «درخت گردو»، «روز صفر»، «خروج» و «لباس شخصی» جزء این نامزدها بودند که در قالب نظام به مسائل مهم و ملتهب اشاره کرده بودند، هرچند کیفیت فیلم‌ها امسال پایین‌تر بود ولی در مجموع جشنواره راضی‌کننده بود.

مافی نیز در ادامه به بخش استراتژیک جشنواره اشاره کرد و گفت: معتقدم امسال سینمای استراتژیک نداشتیم چون چنین سینمایی نیازمند اتاق فکری است که به راهبردها بیاندیشد. زمانی اتاق فکر شکل می‌گیرد و زمانی هم براساس نیازهای فکری و فرهنگی جامعه این نیازها احصا می‌شود و به‌عنوان شاخص تعیین می‌شود سپس بخش خصوصی به هر نهادی مراجعه می‌کند این شاخص‌ها را می‌گیرد. زمانی هم یک سینماگر خودش استراتژیست است مسائل روز جامعه را می‌داند و بر آن اساس فیلم می‌سازد.

وی با اشاره به اینکه در سینمایی که استراتژیک به نظر می‌رسد وحدت رویه وجود ندارد، اظهار کرد: بخش‌های دولتی مثل سازمان اوج وقتی فیلم می‌سازد گویی وحدت رویه در حوزه کلان وجود ندارد و می‌خواهد به حوزه‌های مختلفی بپردازد. مثلاً اوج فیلم «لباس شخصی» را می‌سازد اما مشخص نیست درباره اسلام شریعتی است یا اسلام منهای روحانیت و تأویل‌های مختلفی از «لباس شخصی» درمی‌آید. زمانی که ۲۸ فیلم جشنواره را کنار هم می‌گذارید گویی هیچ استراتژی مشخصی وجود ندارد و هر فیلمسازی براساس سلیقه خودش فیلم می‌سازد. براین اساس می‌توان گفت «درخت گردو» خیلی استراتژیک است چون به اقوام می‌پردازد و یا می‌توان گفت استراتژیک نیست چون مثلاً قاتل را معرفی نمی‌کند.

خوشخو اما درباره سینمای استراتژیک با تشکیل یک اتاق فکر برای این منظور مخالفت و بیان کرد: من با این موضوع که گروهی بیاید و نسخه بدهد که چه فیلمی ساخته شود، موافق نیستم.

وی در واکنش به گفته مافی که اسکار را هم براساس همین رویه می‌داند، عنوان کرد: اسکار براساس موج و جریانی که در جامعه راه می‌افتد حرکت می‌کند.

مافی نیز با اشاره به فیلم‌های جشنواره فجر امسال که درباره زنان و علیه مردان  بود، اظهار کرد: از سریال «پدر سالار» به بعد ما توپخانه را برگرداندیم به سمت مردان. الان هم در فیلم‌ها جایگاه پدر را سست می‌کنیم این همان استراتژی است و یکی باید به‌عنوان یک استراتژی بگوید که نباید جایگاه پدر در فیلم‌ها سست شود.

وی اضافه کرد: به نظرم شخصی باید در سطحی بالاتر ایستاده باشد و مسائل را ببیند و چنین مواردی را گوشزد کند. ما در سریال سازی آمریکا این همه تولیدات داریم اما از ۲۰۰۰ به بعد هیچ‌گاه به خانواده توهین نشده است چون یک نفر این را به‌عنوان یک استراتژی تعیین کرده است.

در بخش دیگر این نشست خوشخو درباره تنوع فیلم‌های جشنواره فجر عنوان کرد: جشنواره فجر امسال از سیل و کشاورز تا ماجرای صدر انقلاب و حتی موضوعات دینی و مذهبی مثل فیلم «خورشید» سبد متنوعی در اندازه جشنواره ‌ایران داشت که موفق بود.

تغییر آرای جشنواره صحیح نیست

در ادامه برنامه ابراهیم داروغه‌زاده دبیر جشنواره فیلم فجر مهمان بهروز افخمی ‌شد و درباره این دوره از جشنواره و حواشی پیش آمده سخن گفت.

وی در ابتدا درباره پذیرفتن دبیری به‌عنوان سومین سال بیان کرد: من امسال نمی‌خواستم و صحبت کرده بودم که دبیر نباشم اما نشد و از طرفی بحث‌های تحریم که پیش آمد انگیزه‌ای شد که حضور داشته باشم.

وی درباره رفتار عوامل فیلم «روز صفر» و اینکه ملکان با این کار به جشنواره توهین کرده است، گفت: توهینی نبود. ملکان از تهیه‌کنندگان خوب است و در سه دوره‌ای که من دبیر بودم سه فیلم خوب به جشنواره آورد. «تنگه ابوقریب» و «غلامرضا تختی» از جمله این فیلم‌هاست و امسال هم «روز صفر» را داشت که داوران از آن خوششان آمده بود و در میان آرای بهترین فیلم مردمی هم حضور داشت.

افخمی نیز در ادامه درباره اقدام ملکان و جواب جشنواره به این اقدام به داروغه‌زاده گفت: امسال به من برای داوری جشنواره گفتی و نتوانستم در تیم داوران باشم اما اگر عکس‌العمل درستی برای این حرکت نباشد هیچ‌گاه داوری جشنواره را قبول نمی‌کنم، دبیر جشنواره باید از حیثیت داوران دفاع کند.

داروغه زاده نیز در پاسخ بیان کرد: بیانیه ملکان خطاب به داوران نبود. او گفته بود به رأی داوران احترام می‌گذارد و ایرادش مشخصاً به دبیر بود. آن‌ها اعتراضی به رأی نداشتند اعتراض به دبیر بود که چرا مثلاً فردی که گفته است به جشنواره نمی‌آید داوری شده است.

افخمی نیز بیان کرد که اگر منظور پیمان معادی بازیگر «درخت گردو» است او چنین حرفی نزده بود و سخنان ملکان را نوعی توجیه و تبلیغ برای بیشتر دیده شدن کارش در اکران دانست.

داروغه زاده در پاسخ به سؤالی دیگر درباره اینکه چطور خبر آرا درباره اهدای سیمرغ‌ها به عوامل «روز صفر» رسیده است، اظهار کرد: ما همیشه سعی می‌کنیم آرا مخفی بماند فیلم‌سازان هم همیشه سعی می‌کنند از جوایز مطلع شوند. چیزی که باید خود بچه‌های سینما رعایت کنند این است که برای همکاران و دوستان‌شان بیایند و آن‌ها را تشویق کنند. سال گذشته حامد بهداد، نوید محمدزاده و امین حیایی آمده بودند و برای هوتن شکیبا کف زدند.

وی درباره نظر فرشته طائرپور که ممکن است جوایز دوباره رأی‌گیری شود و به فیلم دیگری برسد هم گفت: رأی داوران نهایی است، ولی امکان دارد جوایز نقدی را پرداخت نکنند یا بگویند تا نامه رسمی عذرخواهی ندهید، سیمرغ به شما داده نمی‌شود اما تغییر دادن رأی درست نیست.

دبیر جشنواره همچنین درباره فیلم‌های بخش نگاه نو و کم‌توجهی به آنها عنوان کرد: امسال برای اولین بار چهار فیلم به بخش اصلی جشنواره فیلم فجر راه یافت برخلاف سال‌های پیش که دو فیلم راه پیدا می‌کرد. اتفاقاً فیلم اولی‌ها فیلم‌های خوبی داشتند و احتمال دارد سال دیگر فیلم‌های بیشتری از نگاه نو در بخش اصلی داوری شود.

داروغه زاده درباره نتیجه داوری‌ها نیز اظهار داشت: وقتی کاندیداها را اعلام کردیم نود درصد رسانه‌ها همین کاندیداها را قبول داشتند و می‌گفتند همین‌ها درست است و حتی بعد از اهدای جوایز در اختتامیه خیلی‌ها می‌گفتند نتایج داوری‌ها خوب بوده است. امسال حتی فیلم‌های کم هزینه جایزه گرفتند و خیلی‌ها دوست داشتند این فیلم‌ها را هم ببینند، برخلاف سال‌های پیش که بیشتر فیلم‌هایی پرهزینه جایزه می‌گرفتند و دیده می‌شدند.

وی در ادامه در پاسخ به سؤالی درباره فیلم‌های «من می‌ترسم» و «آتابای» که جایزه‌ای دریافت نکردند، گفت: فیلم «من می‌ترسم» در بخش‌هایی کاندیدا شد، «آتابای» هم در برخی از رشته‌ها کاندیدا شد اما اتفاق لازم در هیچ یک از رشته‌ها برایش رخ نداد.

وی درباره اینکه چرا به هیچ یک از فیلم‌ها جایزه فیلم‌نامه اقتباسی تعلق نگرفت، گفت: قرار بود یک جایزه اقتباسی داده شود و در آیین‌نامه قید کرده بودیم اما هیچ یک از فیلم‌نامه‌ها اقتباسی نبود.

داروغه زاده در بخشی دیگر اظهار کرد: امسال شرایط سختی داشتیم، اتفاقاتی در جامعه رخ داد و فیلم‌سازان که احساسی و عاطفی هستند واکنش‌هایی داشتند. رسانه‌های خارجی هم روی این مسئله کار کردند تا جشنواره‌های فجر در حوزه‌های مختلف برگزار نشود برخی از فیلم‌سازان می‌گفتند با آنها تماس گرفته می‌شود و می‌گویند اگر در جشنواره شرکت کنند خائن هستند و من اینجا تشکر می‌کنم که فیلم‌سازان فیلم‌هایشان را در جشنواره شرکت دادند.

وی در ادامه با توصیف فیلم‌های امسال عنوان کرد: معمولاً گفته می‌شود هر دو سال یک بار فیلم‌ها خوب هستند اما امسال هم فیلم‌ها خوب بود هم متنوع و ژانرهای مختلفی در فیلم‌ها وجود داشت.

وی در ادامه گفت: تمام نشست‌های جشنواره به جز یک فیلم برگزار شد و عوامل فیلم‌ها هم علی‌رغم جوسازی‌ها در این نشست‌ها حضور داشتند. به خیلی از سینماگران فشار می‌آوردند تا داوری در جشنواره را هم قبول نکنند اما خدا را شکر امسال اتفاقاً ۹ داور داشتیم.

افخمی در ادامه به پست‌ها و مطالب برخی از فیلم‌سازان در فضای مجازی مثل اینستاگرام و توییتر اشاره کرد و گفت: این فضای مجازی با مجلات زرد در قبل از انقلاب قابل‌مقایسه است خاطرم هست آن زمان فیلم‌سازان شأنی برای خود قائل می‌شدند و با این مجلات مصاحبه نمی‌کردند، اما امروزه اینطور نیست.

داروغه زاده نیز در پاسخ بیان کرد که این فضا هم تریبون رسمی برای برخی است و هم مشکلاتی دارد.

دبیر جشنواره با اشاره به یک نکته درباره تولیدی شدن برنامه‌های سینمایی خاطرنشان کرد: من خودم کارمند شبکه پنج سیما هستم و باید بگویم تلویزیون همراهی خوبی در این سال‌ها و در این دوره با جشنواره داشته است اما نمی‌دانم چه نگرانی‌ای وجود داشت که برنامه‌ها را ضبطی پخش کردند. از طرفی برنامه‌ها دیروقت هم پخش می‌شد و فکر می‌کنم در مجموع مخاطب را کاهش می‌داد.

وی در واکنش به افخمی که ضبطی بودن برنامه‌ها را با یک زمان کافی امتیازی برای آموزشی شدن برنامه می‌دانست عنوان کرد: بله این درست است اما فکر می‌کنم در فضای جشنواره به لحظه بودن برای مخاطب بیشتر اهمیت دارد.

اسکار اصلا مهم نیست!

در بخش بعد با حضور شاپور عظیمی منتقد، مهدی کیا کارشناس سینمای کره، آرش خوشخو و امیررضا مافی به نقد فیلم «انگل» فیلم موفق این دوره از اسکار پرداخته شد.

عظیمی در ابتدا بیان کرد: اسکار اصلاً جایزه مهمی نیست دهه ۵۰ وقتی به فارست گامپ  جایزه می‌دهند و فیلم فرانک دارابونت را نادیده می‌گیرند معلوم می‌شود اسکار مهم نیست همانطور که کن مهم نیست. فیلم «انگل» هم از تبانی و سیاهی حرف می‌زند که پسند جهانی است.

مافی نیز در این باره گفت: فیلم در خود کره بیشتر معنا دارد و این حجم از اقبال به فیلم عجیب است. فیلم موضوعی را مطرح می‌کند که همه ما با آن مواجهیم. همه ما این طبقه فقیر را ممکن است درک کرده باشیم و آن طبقه دیگری که فیلم نمایش می‌دهد و شاید یکی از دلایل اصلی اقبال به فیلم این همذات پنداری است.

کیا نیز در ادامه درباره سینمای کره اظهار داشت: «انگل» شاید بهترین نمونه در سینمای کره نباشد اما نمونه خوبی است. سینمای کره سینمای موفقی است و بیش از ۲۰ سال است با قوت کار می‌کند. این سینما در داخل کره می‌فروشد و به خارج سرایت کرده است. کره فیلمی جنگی دارد که به اندازه یک چهارم جمعیت آن فروش کرده است. ژانرهای مختلفی را موفقیت‌آمیز تجربه کرده است و ما باید این‌ها را بیاموزیم. سینمای کره نمونه‌ای درخشان از صنعت سینماست و الان کارگردان‌هایشان به هالیوود می‌روند و فیلم می‌سازند و پروژه مشترک می‌گیرند و رسیدن به این موفقیت طی دو سه دهه عجیب است.

وی ادامه داد: سینمای کره از همین معبر جذب مخاطب مردمی جایزه گرفته است و با نگاه جشنواره‌ای نبوده است. این سینما مخالف هم زیاد دارد، من به خیلی‌ها توصیه کرده‌ام که این سینما را دنبال کنند که یاد بگیرند، آنها دو علت موفقیت دارند یکی سبک روایت است و دیگری تفاوت در مکانیزم تولید فیلم.

خوشخو نیز در ادامه بیان کرد: صنعت در امریکا و کره خیلی به هم نزدیک است مثلاً صنعت خودروسازی در این دو کشور شبیه است. در یکی دو دهه اخیر علاقه مردم امریکا به فرهنگ پاپ و عمومی کره زیاد شده است. از طرف دیگر به این دلیل که سرمایه‌گذار این فیلم هم توانسته است نفوذ زیادی در اکران‌های خصوصی داشته باشد، این فیلم چنین موفقیت‌هایی را در بر داشته است.

عظیمی در ادامه این بحث توضیح داد: این فیلم روی نقطه سیاه اخلاقی ما دست گذاشته است و ما خوشحالیم جای آن خانواده طبقه فقیر نیستیم و آنها جای ما دارند اشتباه می‌کنند. پس این فیلم کاری غیراخلاقی دارد که بحث لذت است. خانواده از هر وسیله‌ای استفاده می‌کند که به هدفش برسد. ماجرای بیرون کردن راننده و یا دیگر مصادیق نشان‌دهنده تباهی و سیاهی است. ما در این رفتارها هیچ کمدی نمی‌بینیم و فقر این رفتارها را توجیه می‌کند تا با هر کلکی جای خود را در آن منزل سفت کنند. برخی می‌گویند فیلم دو پاره است ولی دو پاره نیست فیلم ابتدا جنایت را نشان می‌دهد و بعد مکافات را نمایش می‌دهد.

خوشخو در ادامه در پاسخ به سؤالی درباره کمدی سیاه فیلم عنوان کرد: فیلم مدام ژانر عوض می‌کند فیلم با کمدی شروع می‌شود اما ژانر عوض می‌کند. مشکل من این است که گره‌ها ساده باز می‌شود و خانواده ثروتمند زیادی ساده‌لوح به نظر می‌رسند.

مافی نیز در همین ارتباط خاطرنشان کرد: فیلم خیلی صریح درباره طبقات حرف می‌زند و این صراحت درباره تضاد طبقاتی تأویل‌ها و تفسیرهای متعددی ایجاد می‌کند. فیلم در آغاز تلاش خانواده‌ای شارلاتان را برای رسیدن به موقعیت بهتر نشان می‌دهد، اخلاق آنها نفع‌شان از خانواده دیگر است.

عظیمی در پایان این برنامه به اواسط فیلم و پایان‌بندی آن اشاره کرد و گفت: فیلم از نقطه‌ای به بعد کاملاً می‌افتد، وارد مکالمه مورس می‌شود و سوال آخر اینکه دختر چرا باید کشته شود؟ فیلم به نظرم از بخش‌هایی رها می‌شود و کارگردان نمی‌داند چطور باید به پایان برساند. نگاه فیلم‌ساز بونوئلی هم هست او نگاه آدم‌های فلاکت باری را نشان می‌دهد و دفاع هم نمی‌کند. این فیلم‌ها موج‌هایی است که می‌آید و می‌گذرد، جشنواره‌ها هم هر دوره سراغ سینمای یک کشور یا فیلم‌سازی می‌روند.

برنامه تلویزیونی نقد سینما، به تهیه کنندگی یوسف بچاری و با اجرای بهروز افخمی، جمعه شب‌ها ساعت ۲۲ به روی آنتن می‌رود.