سوره سینما – هدیه حدادی‌اصل: آیین اختتامیه پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت با حضور محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی، منوچهر شاهسواری مدیرعامل خانه سینما، رمضان‌علی حیدری خلیلی معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان سینمایی، یزدان عشیری مشاور رئیس و مدیر کل روابط عمومی سازمان سینمایی، مرتضی رزاق‌کریمی، مصطفی رزاق‌کریمی، مهدی مسعودشاهی، کامران ملکی، محمدرضا عباسیان، جواد رمضان‌نژاد، محمد شهبا، سعید رشتیان، ارد زند و با اجرای محمد سلوکی پنجشنبه ۲۵ آذرماه با تاخیر ۵۰ دقیقه‌ای در تالار وحدت برگزار شد.

سخنان دبیر جشنواره

در ابتدای مراسم محمد حمیدی‌مقدم دبیر جشنواره، ضمن خوش‌آمد گویی به میهمانان حاضر در اختتامیه گفت: بر این باوریم که نوبت درخشیدن سینمای مستند فرارسیده و به همین علت با وجود کرونا از میدان به در نرفتیم درحالی‌که بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی و رویدادهای هنری به دلیل همه‌گیری کرونا، تأخیر و تعویق و تعطیلی را تجربه کردند، سینمای مستند در تمام صحنه‌ها حاضروناظر بود. هم مستندساز دوربینش را زمین نگذاشت، و هم جشنواره با چراغ‌هایی روشن‌تر از همیشه، این تلاش ایثارگرانه را بازتاب داده است. زمانی که از مستند حرف می‌زنیم، در واقع از حضور در خط مقدم حرف می‌زنیم. مستندسازان همیشه در صف اول مواجهه با چالش‌ها و دشواری‌ها ایستاده‌اند و در این مسیر خطر را به جان می‌خرند.

وی افزود: جلوه‌های فراوانی از این خطرپذیری و احساس مسئولیت را در شرایط همه‌گیری ویروس کرونا شاهد بوده و هستیم. جامعه به یاری آنها هم درد را شناخت و هم امیدوارانه در مسیر درمان حرکت کرد در این میان جشنواره هم اجازه نداد این مستندها به بایگانی سپرده شوند و برای نمایش آنها تدبیری تازه اندیشید.

دبیر جشنواره با تاکید بر طراحی شیوه نمایش آنلاین و پیشگامی در تبدیل تهدید کرونا به فرصت ، خاطرنشان کرد: مرور کردن مسیر جشنواره سینما حقیقت در دوران نوین خود، می‌تواند راهگشا و نشان دهنده گام‌هایی باشد که در آینده باید برداریم.

وی ادامه داد: با بهره‌گیری از همه تجربه‌های پیشین، پوست‌اندازی جریان اصلی سینما حقیقت آغاز شده است. گام‌هایی که در این جشنواره برای استانداردسازی برداشته شده، فرصت‌های برابر و شرایط مناسب‌تری را برای شرکت کنندگان فراهم کرده است. بهینه‌سازی ارایه خدمات به تماشاگران، احترام به مخاطب، بهره‌گیری بهتر از فضای جشنواره، بلیت‌فروشی و پرداخت سهم فروش به فیلمسازان برای نخستین بار و بسیاری از برنامه‌های مرتبط دیگر در شکل جدید جشنواره انجام شده است.

حمیدی‌مقدم اظهار داشت: در چهاردهمین دوره جشنواره سینما حقیقت برای مقابله با تهدید کرونا، با ایجاد سیستم برخط و روشن نگه داشتن چراغ جشنواره، عدالت نمایشی و عدالت فرهنگی تحقق یافت و مخاطبان وسیعی در سراسر کشور توانستند به مخاطبان فیلم‌های جشنواره تبدیل شوند. امسال، جشنواره پانزدهم گام تازه‌ای برداشت و برای نخستین بار یک ضابطه مهم را با هدف اعتبار بخشیدن، به مقررات جشنواره افزود. شرط  نخستین نمایش، نتیجه دو سال برنامه‌ریزی است و به مرور همگی با این پدیده همراه شدند. این یعنی هر فیلمی که قصد حضور در بخش مسابقه ملی سینما حقیقت را دارد، باید برای اولین نمایش خود در داخل کشور در جشنواره سینما حقیقت به نمایش درآید. به این ترتیب در واقع، سال تحویل مستندسازی با جشنواره سینما حقیقت آغاز می‌شود.

وی با تاکید بر ضرورت نمایش نخست فیلم‌ها در گستره بین‌المللی در جشنواره سینما حقیقت جهش بعدی خواهد بود، گفت: یعنی فیلم برای حضور در بخش مسابقه ملی باید اولین نمایش ملی و بین‌المللی خود را در جشنواره سینما حقیقت تجربه کند. گام بعدی، تلاش برای رسیدن به این جایگاه است که فیلم‌های بخش بین‌الملل جشنواره، اولین نمایش آسیایی یا بین‌المللی خود را در جشنواره سینما حقیقت آغاز کنند.

رئیس مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با اشاره به اینکه «به هر حال این اعتباربخشی به جشنواره باید پله پله طی شود و ما برای تحقق آن مصمم هستیم.» گفت: این حرکت طی سه گام طراحی شده که گام اول امسال اجرا شد و گام های بعدی در آینده برداشته خواهند شد.

حمیدی‌مقدم ادامه داد: وقتی از مستند حرف می زنیم، باید به تنگناهای مالی و دشواری‌های کار در شرایط کرونا هم اشاره کنیم؛ شرایط سخت دو سال گذشته مستند را نحیف تر کرد و کمبودها و کاستی‌ها، از تعداد تولیدات کاست و مستندسازان را ناگزیر کرد با دستان خالی و امکانات محدود به تولید بپردازند. این جاست که حمایت نهادهای فرهنگی در همه سطوح می تواند راهگشا باشد و ظرفیت های این سینما را تقویت کند.

وی خاطرنشان کرد: وقتی از مستند حرف می‌زنیم، از یک خانواده گسترده در سراسر ایران حرف می‌زنیم و از مخاطبانی به وسعت دنیا؛ راه‌های نرفته زیادی برای ایجاد ارتباط موثر با مخاطبان جهانی پیش روی ماست. مستندهای ما هنوز تاثیرگذاری کافی در منطقه ندارند و عدم ارتباط با کشورهای همزبان، همسایه و مسلمان ایراد بزرگی است که برای رفع آن باید تلاش کنیم.

دبیر پانزدهمین جشنواره سینماحقیقت با اشاره به اینکه «برای بیان حرف‌های ملی خود با دستور زبان بین المللی نیازمند مهارت و تجربه بیشتری هستیم تا بتوانیم فرهنگ ارزشمند مان را به شکلی برجسته در حوزه بین الملل بیان کنیم.» گفت: در فرهنگ ما، همیشه سخت‌کوشی و صلابت و صبر تشویق می‌شود و یاس و ناامیدی پسندیده نیست.

حمیدی‌مقدم ادامه داد: داشتن جسارت و ذکاوت ِ واکاوی آسیب‌ها در سینمای مستند یک ارزش ستودنی است، ولی فیلمساز چشم و چراغ جامعه برای رسیدن به یک نقطه امیدبخش و رهیافت واقعی است. راهکار و پیشنهاد و توان جامعه را برای ایستادگی در برابر مشکلات تقویت می‌کند. سنگین شدن کفه ترازو به سمت تولید مستندهای اجتماعی یکی از دلایلی است که چنین فیلم هایی حضور خود را بیشتر به رخ می‌کشند.

وی تصریح کرد: باید با تفکر راهبردی و جامع نگر، سرمایه‌گذاری در زمینه تولید گونه‌های دیگر مستند را تقویت کرد تا طیف متنوعی از گونه‌ها را به مخاطب ارایه کنیم و تصویر جامع‌تری از فرصت‌ها و ظرفیت‌های جامعه ارایه دهیم.

دبیر این دوره از جشنواره سینماحقیقت، با اشاره به جایزه سرباز وطن که با نگاه عمق بخشیدن به الگو مکتب شهید سردار حاج قاسم سلیمانی طراحی شده است، گفت: این جایزه فراتر از پرداختن به دلاوری‌های این شهید بزرگوار در عرصه مقاومت، به همه ستارگان درخشانی می‌پردازد که در این کهکشان فکری و فرهنگی می‌شود رصد کرد؛ مفاهیم ارزشمندی که جامعه ما و دنیای معاصر به آن نیازمند است.

حمیدی‌مقدم خاطرنشان کرد: در کنار همکاران تلاش‌گر در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی کوشیدیم با تمام توان جشنواره سینماحقیقت را پیش ببریم. خوشحا‌لیم که با برگزاری جشنواره در دو قالب فیزیکی و برخط توانستیم تعامل فیلم‌های مستند و مخاطبان را شاهد باشیم. فرصتی که از طریق آن، مستند توانایی خود را به همه نشان داد. هم به مخاطبان مردمی و هم به تصمیم‌گیران و مسئولان گرامی که با توجه به آغاز کار دولت  سیزدهم می‌توانند از این قابلیت برای برنامه‌ریزی و تحلیل در سطوح مختلف بهره‌مند شوند.

وی با اشاره به اینکه مستند، به حمایت‌های جدید در همه حوزه‌ها در تمام کشور چشم دوخته است تا به عنوان یک سند ملی مورد حمایت قرار گیرد و بتواند آثار فاخر بیشتری به تولید برساند، گفت: آثاری که قدرت و قابلیت‌های کشور را بیش از پیش به تصویر بکشند و چشم انداز روشن و امیدآفرینی از ظرفیت‌های بی پایان کشور را به مخاطبان ارایه دهد. بی یاری مستند، بسیاری از چهره‌های ارزشمند، حرف‌های دلنشین و اقدامات اساسی در متن وقایع روزمره گم می‌شد.

حمیدی‌مقدم در پایان، با ادای احترام همه مستندسازانی که جهان را به کمک آنها بهتر می‌شناسیم و با کسانی آشنا می‌شویم که برای ساختن دنیایی بهتر تلاش می‌کنند، گفت: وقتی از مستند حرف می‌زنیم، از زندگی با تمام وسعت آن حرف می‌زنیم. از همه شما که با حضور و همراهی‌تان، مستند رشد می‌کند و می‌درخشد.

جوایز بخش مسابقه بین‌الملل

در ادامه ضمن معرفی داوران بخش مستند کوتاه و نیمه بلند، محمدرضا عباسیان و محمد شهبا برای اهدای جوایز به روی سن دعوت شدند. جایزه بهترین فیلم کوتاه بخش مسابقه بین‌الملل به فیلم «یک سال در تبعید»، به کارگردانی مالاز اوستا از کشور ترکیه، جایزه بهترین فیلم نیمه‌بلند بخش مسابقه بین‌الملل به فیلم «یک تصویر، دو برداشت»، به کارگردانی ساناز سهرابی از کشور کانادا و‌ جایزه ویژه هیئت داوران با تقدیر از فیلم سارا جان به فیلم «در جریان کلمات» به کارگردانی الیان استر بوتس از کشور هلند اهدا شد.

همچنین جایزه بهترین فیلم بلند بخش مسابقه بین‌الملل به‌طور مشترک به دو فیلم «بچه‌های اعجوبه» به کارگردانی احمد نکترکوپور محصول کشورهای فرانسه ، آلمان و ترکیه و فیلم «چهره‌پرداز» به کارگردانی جعفر نجفی از کشور ایران تعلق گرفت.

در ادامه جایزه ویژه هیئت داوران با تقدیر از فیلم «آخرین بازمانده هیل بیلی» به فیلم «استخوان‌های شکسته» به کارگردانی علیرضا معماریانی از کشور ایران اعطا شد.

جایزه ناجی هنر

گفتنی است جایزه ناجی هنر به مستند «هیچ‌کس منتظرت نیست» به کارگردانی محسن اسلام‌زاده تعلق گرفت و از سپیده علیزاده مدیرعامل نور سپید هدایت تقدیر شد.

جایزه شبکه مستند

در ادامه مراسم محسن یزدی مدیر شبکه مستند به اهدای جایزه به مستندهای برتر از نگاه این شبکه پرداخت. در این بخش شبکه مستند از مستند «تفنگ برادرم» به کارگردانی کامران جاهدی تقدیر کرد.

جوایز بخش مسابقه شهید آوینی

لازم به ذکر است اهدای جوایز  بخش شهید آوینی آغاز و محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی و محمد حمیدی مقدم دبیر جشنواره به همراه هیات داوران این بخش به روی سن دعوت شدند.

در این بخش تندیس برنزی شهید آوینی، دیپلم افتخار و مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال به کامران جاهدی کارگردان فیلم «تفنگ برادرم» و تندیس نقره‌ای شهید آوینی، دیپلم افتخار و مبلغ ۲۵۰میلیون ریال به آقای مهدی قربان‌پور کارگردان فیلم «روزهای ناتمام» و تندیس طلایی و دیپلم افتخار و مبلغ ۳۰۰ میلیون ریال به محمد سلیمی‌راد کارگردان فیلم «سرباز شماره صفر» اختصاص داده شد.

دو جایزه ویژه دبیر در بخش شهید آوینی به «آن مرد» به کارگردانی مهدی حجت پناه و مستند «راکال» به کارگردانی احمد ابراهیمی تعلق گرفت.

سخنان رئیس سازمان سینمایی

محمد خزاعی در ابتدای صحبت‌هایش با تشکر از برگزارکنندگان جشنواره و مستندسازان گفت: خوشحالم که امشب در خدمت شما هستم؛ مهمان ویژه ما امشب سرکار خانم زینب سلیمانی است.

معاون سینمایی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: مهم‌ترین بحث فرهنگی دولت سیزدهم به ویژه در زمینه سینما، گفتمان جدیدی است که روی آن کار می‌کنیم؛ گفتمان انقلابی و نهضت تولید محتوایی در کشور و مضامینی که در ماه ‌های آینده بر اساس سیاست‌ها و راهبردهایی که به ما ابلاغ شده در دستور کار قرار می‌دهیم؛ اما این، به معنای ایجاد محدودیت برای سینماگران نیست. بلکه امیدواریم کمک کننده باشیم تا شرایط بهتری برای تولید و عرضه فیلم‌ها فراهم شود.

خزاعی ادامه داد: در این ۶۰ روز در جلساتی که با مستندسازان داشتم متوجه شدم که مهم‌ترین بحث‌شان، عرضه و اکران مستندها بود. می‌گفتند در جشنواره سینماحقیقت یا تلویزیون تنها برخی آثار نمایش داده می‌شوند و پلتفرم‌ها هم هزینه اندکی برای پخش فیلم‌ها در اختیارشان قرار می‌دهند. باید با صنوف و برنامه‌سازان برنامه مدونی تهیه کنیم و به راهکاری برسیم که سینمای مستند بهتر دیده شود و پخش آنها منحصر به جشنواره سینماحقیقت و جشنواره‌های خارجی نشود. در همین راستا، برنامه جامع اکران را تدوین کرده‌ایم تا دغدغه سینماگران مستند را رفع کنیم.

او در زمینه بودجه سینمای مستند هم گفت: با حمایت خوبی که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام داده‌اند و برنامه‌هایی که در دست پیگیری داریم می‌خواهم این نوید را بدهم که با اینکه بودجه سینما هیچ افزایشی نداشته اما سال بعد، سال جهش تولید خواهد بود و این قول را می‌دهم که حداقل بودجه مستند در بخش تولید به صورت چشم‌گیری افزایش پیدا کند.

رئیس سازمان سینمایی خطاب به محمد حمیدی‌مقدم خواست تا برای عرضه بین‌الملل آثار فیلمسازان مستند فکر اساسی و برنامه‌ریزی کنند که چگونه می‌توان به آنها کمک کرد که آثارشان در جشنواره‌ها و تلویزیون‌های خارجی نمایش داده شود تا در سال‌های بعد شاهد شکوفایی در این زمینه باشیم.

خزاعی یادآور شد: در این مدت ۶۰ روز بیش از ۵۰۰ نفر را ملاقات کردم که شامل سینماگران و دست اندرکاران تولید و مردم بوده و همگی از شرایط موجود ناراضی بودند. یک نفر را ندیدم که گله نداشته باشد. با یک بررسی اجمالی درباره دغدغه و اضطراب آنها دیدم که ریشه آن در تساهل و تسامح دوستان ما در سازمان سینمایی بوده است. اما قول می‌دهیم که در دوره جدید، در تولید محتوا عزمی راسخ‌تر خواهیم داشت.

محمد خزاعی در ادامه بیان کرد: سینمای ایران متعلق به ده هزار نفر است، نمی‌توانیم بگوییم که همه امکانات و تجهیزات در اختیار ۲۰؛ ۳۰ نفر باشد. دوران پدر خواندگی در سینمای ایران تمام شده است، اکنون سینمای ما به پدری نیاز دارد که خوب بشنود و خوب عمل کند و عدالت را رعایت کند.

او ادامه داد: امروز در سینمای ایران قوانین حکم‌فرماست، دوران تلفن زدن و سفارش کردن تمام شده است، حداقل تا زمانی که من در سازمان سینمایی باشم بر مبنای قانون جلو می‌رویم.

رییس سازمان سینمایی در ادامه بیان کرد: در سازمان سینمایی و مدیران این سازمان به روی همه افراد با هر اندیشه‌ای باز است، همه می‌توانند مشکلات را با ما در میان بگذارند و ما تمام تلاش خود را برای حال چالش‌های پیش روی فیلمسازان انجام می‌دهیم. این ماموریتی است که دولت به ما داده و باید آن را انجام دهیم.

خزاعی با نگرانی از شرایط نابرابر فیلمسازان در شهرهای مختلف در ادامه عنوان کرد: نگران چشمان منتظر فیلمسازان شهرستان‌ها هستیم که چشم دوختند تا شرایط برای ساخت فیلم آنها درست شود. نگران هنرمندان بدون رانتی هستم که درهای مختلف را به روی خود بسته می‌بینند. من نگران خانواده‌های ارجمند همکاران و سینماگران هستم که به سختی روزگار می‌گذرانند و مشکل کار و معیشت دارند.

او ادامه داد: عزیزان بزرگواران من به عنوان یک عضو کوچک این خانواده بزرگ مثل شما نگران بسیاری از مسائل هستم و دغدغه سینما و مردم را دارم. ولی مطمنم که آینده و افق پیش رو بسیار روشن و امیدوارکننده است.اگر همه افرادی که دلشان برای سینما می‌تپد در کنار هم همدل و یکپارچه و محکم بایستند و تلاش کنیم برای تولید محتوای انقلابی و مردمی و توسعه عدالت فرهنگی در مناطق کشور ، آینده و افق پیش رو بسیار روشن است.

رئیس سازمان سینمایی در پایان صحبت‌هایش با اشاره به حضور خانواده سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و تشکر از حضور آنها با ذکر خاطره‌ای گفت: امروز که خانواده سردار شهید حاج قاسم سلیمانی که در کنار ما هستند خوب است که خاطره‌ای تعریف کنم. فیلمسازی در حال برگشت به شهر خود بود و خواست سر خاک حاج قاسم برود. او در این حین مردم روستایی می‌بیند و پیش آنها می‌رود. از آنها اسم روستایشان را می‌پرسد که پیرمردی در بین آنها می‌گوید: اسم روستای ما حاج قاسم سلیمانی است. علت را جویا می‌شود که می‌گویند ما از اشرار بودیم، حاج قاسم ما را ساماندهی کرد و در روستایی اسکان داد. اما حال که او از دنیا رفته، هیچکس حالی از ما نمی‌پرسد. از آنها مشکل‌شان را می‌پرسد. دلیل آن را جویا می‌شود. مشکل‌شان بی آبی بود که با بچه‌های جهادی مشکل را حل کردند. این نشان می‌دهد که شهدا در بین ما زنده هستند. برای سینمای ایران بهترین‌ها را آرزو می‌کنم.

جوایز بخش مسابقه ملی (بخش اول)

در ادامه این مراسم با معرفی داوران بخش مسابقه ملی، اهدای جوایز در این بخش با حضور ۶ داور آغاز و جایزه بهترین صدا به «بی‎بی جان» به میثم حسنلو صدابردار و بامداد افشار صدا گذار و جایزه بهترین موسیقی متن به «تکیه دولت» مهدی محمود خانی و «ماجرای سال آخر» یونس اسکندری، جایزه بهترین تصویربرداری به «قلعه برقرار» فرشاد فداییان  و فراز فداییان، جایزه بهترین پژوهش به «زندگی در آرشیو» برهان احمدی،جایزه بهترین نویسنده گفتار متن و گوینده متن اهدا می‌شود به «دبستان پارسی» با نویسندگی گفتار متن حسن نقاشی و گویندگی هادی اسفندیاری اعطا شد.

همچنین جایزه بهترین تدوین به «احتضار» حجت طاهری و عبدالخالق طاهری و جایزه بهترین کارگردانی فیلم مستند کوتاه به «برگ» حمید جعفری تعلق گرفت.

گفتنی است جایزه بهترین کارگردانی فیلم مستند نیمه بلند به «قلعه برقرار» فرشاد فداییان ، جایزه ویژه هیأت داوران به فیلم «خروج ممنوع» علی همراز و «آن شب» مینا قاسمی زواره اختصاص داده شد.

جایزه ویژه سرباز وطن یادبود سردار شهید قاسم سلیمانی

لازم به ذکر است بخش اهدای جایزه سرباز وطن ادای دین به سردار شهید حاج قاسم سلیمانی با پخش تیزر آغاز شد.

جایزه ویژه سرباز وطن یادبود سردار شهید قاسم سلیمانی به حسن وزیرزاده برای فیلم «آورتین» تعلق گرفت.

سخنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

در ادامه مراسم اختتامیه محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با ادای احترام به بانو حضرت فاطمه (س) گفت: در همه حوزه‌ها تلاش می‌کنیم، گام‌های بلندی برداریم. مسیر دولت بر بسط آزاداندیشی و رونق تولید است.

اسماعیلی افزود: در فضای سینمای مستند کارهای مهمی شده و واقعیت به تصویر کشیده شده است. امید نیاز جامعه امروز است. جوانان ما بیش از هر دوره نیازمند امید است.

وی اظهار داشت: جامعه هنری مثل همیشه بایددر کنار وطن باشد، ما در مرکز گسترش سینمای مستند باید از هنرمندان مستندساز تمام قد حمایت کنیم. متعهدیم به حمایت از مستندسازان و تلاش کنیم آنچه اتفاق افتاده بازنمایی کنیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: آنچه دیدم برایم جالب بود، دوست دارم این تصاویر را هیئت دولت نیز ببینند.

جوایز بخش مسابقه ملی (بخش دوم)

در بخش دیگر اختتامیه، جایزه بهترین کارگردانی فیلم مستند بلند به فیلم «دبستان پارسی» به کارگردانی حسن نقاشی و جایزه بهترین فیلم مستند به «قلعه برقرار» به کارگردانی فرشاد فداییان و الهه نوبخت اهدا شد.

همچنین جایزه ویژه دبیر در بخش مسابقه ملی به محمد صیاد سوژه فیلم «آقای صیاد را ول کنید!» و فیلم «بوی مادر بوی دریا» به کارگردانی رضا محمدپور نوروز بلاغی تعلق گرفت.

مستند «بی بی جان» به تهیه‌کنندگی نرگس جودکی و ایمان پاکنهاد نیز موفق به کسب جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد.