سوره سینما – هدیه حدادی‌اصل: تقریبا از اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ بود که پای سریال هایی با بیش از سی، چهل و پنجاه قسمت به خانه های مردم باز شد. در آن زمان یکی از رویکردهای صدا و سیما آن بود که در یک ساعت مقرر خانواده ها را در کنار هم جمع کند و پای تلویزیون بنشاند. ساعتی که می توانستیم از آن به عنوان حکومت نظامی یاد کنیم چراکه مردم را از خیابان ها به خانه هایشان و پای تلویزیون این قاب جادویی می کشاند. از این رو مجموعه های طنز وارد کنداکتور شبکه ها شدند و لذت تماشای تلویزیون به صورت دست جمعی را به خانواده ها هدیه کردند. سریال هایی که اصطلاحا به آن ها سریال های ۹۰ شبی می گفتند. این روال به صورت رسمی با طنز «این چند نفر» ساخته مهران غفوریان آغاز شد. پیس می تواند ادعا کرد که ابداع کننده این روند متعلق به مهران غفوریان است، روندی که خودش آن را با «زیر آسمان شهر» ادامه داد و بعد از موفقیتی که این مجموعه در دو سری اول خود داشت همه کارگردانان طنز را بر آن واداشت که آن ها هم در این راه قدم بردارند و به سراغ ساخت سریال های ۹۰ شبی بروند اما کسی نبود که بگوید در مورد سریال های دیگر هم می توان این روند را پیش گرفت! «زیر آسمان شهر» مهران غفوریان، «بدون شرح» مهدی مظلومی، «پاورچین» و «نقطه چین» مهران مدیری و «کوچه اقاقیا» رضا عطاران جز اولین ها در این عرصه بودند. مجموعه هایی که هر کدام طیف گسترده ای از مخاطب را به سوی خود کشانند و رقابت را میان کارگردانان طنزساز از قبل بیشتر کردند.

اما نکته‌ای که در هرکدام از این سریال‌ها حائز اهمیت بود شخصیت‌های به‌یادماندنی هرکدام از این مجموعه‌ها بودند. پس از آن سازندگان به این باور رسیدند برای اینکه بخواهند به یاد ماندنی‌تر باشند باید از یکسری شخصیت‌های تیپیکال استفاده کنند که برخوردشان، رفتارشان، پوشششان و حتی طرز حرف‌زدن و تکه کلام‌های آن‌ها مورد استقبال مخاطب باشد و سر زبان‌ها بیفتد. شخصیت‌هایی مانند عمو خسرو در «این چند نفر»، خشایار مستوفی، بهروز پیرپکاجکی، خانم فرامرزی در سریال «زیر آسمان شهر»، میکائیل دربندی سریال «کوچه اقاقیا»، فرهاد برره، داوود برره، حسام دوبرره سریال «پاورچین» و یا حتی کیومرث کاووسی در سریال «بدون شرح» از جمله این شخصیت‌ها بودند.

کم‌کم با به انتها رسیدن سوژه‌های سازندگان طنز، رویکرد جدیدی به بازار سریال‌سازی از این جنس وارد شد که تولید و ساخت سریال‌هایی با موضوعات اجتماعی بود. اولین سریال در این ژانر «نرگس» ساخته سیروس مقدم بود. مجموعه‌ای که در سال ۱۳۸۵ روی آنتن شبکه سه سیما می‌رفت خیل عظیمی از مخاطب را به صداوسیما و تلویزیون علاقه‌مند کرد، چرا که جدای از ۹۰ قسمتی بودن آن فضای روایت آن نیز با سریال‌هایی که تا آن زمان دیده بودیم تفاوت زیادی داشت. «نرگس» به‌عنوان ملودرامی خانوادگی و اجتماعی که نخستین تجربه سریال نود شبی در ایران به‌حساب می‌آمد، داستانی پر از کش‌وقوس‌های فراوان داشت که باید گفت شاید هم همین اوج و فرودهای داستانی توانست بیننده را تا حدود زیادی محصور خود کند.

پس از آن دیگر سریال‌های ۹۰ شبی به ژانر طنز خلاصه نمی‌شدند، «یوسف پیامبر»، «ستایش»، «وضعیت سفید»، «لیسانسه‌ها» و … دیگر مجموعه‌هایی بودند که شب‌های زیادی را مهمان خانه‌های مردم بودند.

اکنون به بهانه پخش سریال «برف بی‌صدا می‌بارد» که این شب‌ها از شبکه سه سیما در حال پخش است به چند سریال موفق ۹۰ شبی صداوسیما در دهه‌های اخیر می‌پردازیم.

سریال «برف بی‌صدا می‌بارد» به کارگردانی پوریا آذربایجانی، تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی و نویسندگی زنده‌یاد مسعود بهبهانی در ۱۰۰ قسمت ۴۰ دقیقه‌ای تولید شده است و داستان خانواده‌ای است که در دهه ۶۰ زندگی می‌کنند و پدر و مادر خود را در سانحه تصادفی از دست داده‌اند و حالا «سیمین» به‌عنوان خواهر بزرگ‌تر برای دیگر خواهرها بزرگتری می‌کند و موجب نارضایتی آن‌ها می‌شود، از طرفی «حبیب کیانی» دیگر شخصیت محوری این داستان است که آمده تا انتقام سال‌های جوانی ازدست‌رفته پدرش را از خانواده سیمین بگیرد و …

الیکا عبدالرزاقی، پوریا پورسرخ، پوریا شکیبایی، فرهاد آئیش، مائده طهماسبی، آتیلا پسیانی، ثریا قاسمی، پاشا رستمی، مریم شیرازی، پانته آ سیروس، رضا رویگری، امید روحانی، فریبا متخصص، مینا وحید، مهسا طهماسبی و … بازیگران این سریال هستند.

* سریال «این چند نفر»

«این چند نفر» یا همان «هژیرها» نام سریالی تلویزیونی به کارگردانی مهران غفوریان بود که در سال ۱۳۷۸ تولید و از شبکه سه سیما پخش شد.

این مجموعه شامل کاراکترهای هژیر، عمو خسرو، شیرین، فرشته خانم (زن هژیر)، سهراب محمودی و … است. هژیر (بیژن بنفشه‌خواه) که نسبتاً عاقل‌تر است و کمتر از جنون رنج می‌برد پس از مدتی بیکاری که منجر شد فرشته خانم (زن او) به خانه پدرش فرار کند به شغل مسافرکشی روی آورد. هژیر (رضا شفیعی‌جم) کاراکتری است مجنون که بیشتر وقت خود را در یک کلوب ویدئویی می‌گذراند و به کمک رئیس خود می‌پردازد. هژیر (مهران غفوریان) به توزیع کش لقمه (پیتزا) اشتغال دارد و هژیر (ارژنگ امیر فضلی) به‌قدری دچار جنون بود که ظاهراً در همان اوایل فیلم به تیمارستان منتقل شد.

عمو خسرو (که بازیگر آن همان مهران غفوریان است) پیرمردی است که با وجود زرنگی ظاهری، شخصی ساده‌دل بوده و علاقه زیادی به هژیرها دارد. وی که به دلیل کهولت سن از بیان بعضی واژه‌ها ناتوان است در جملات خود از کلمات نامفهوم که اکثریت قریب به‌اتفاق آن‌ها با “پ” همراه است (مانند “نَپَر” یا “تیر تَپَر”) استفاده می‌کند. وی به همراه دوست خود سهراب محمودی (یا به قول خودش، «سهراپ محموتی»)، به تهیه و تراش سنگ مقبره اشتغال داشته و مایحتاج زندگی خود را از این راه تأمین می‌کند.

نویسنده این سریال رضا عطاران و ارژنگ امیر فضلی بودند و رضا شفیعی‌جم، بیژن بنفشه‌خواه، ارژنگ امیر فضلی، فلامک جنیدی و مهران غفوریان گروه بازیگران آن را تشکیل می‌دادند.

* سریال «زیر آسمان شهر»

«زیر آسمان شهر» سریالی طنز از سال ۱۳۸۰ هر شب روی آنتن شبکه سه سیما می‌رفت. این سریال به دلیل پخش و گروه موفق، توانست از مجموعه‌های بسیار موفق صداوسیمای ایران شود. در ادامه «زیر آسمان شهر ۱»، سری دوم سریال با حضور یک خانواده جدید (برزو ارجمند و شهرزاد جواهری) روی آنتن رفت.

بعد از سری دوم سریال، در سال ۱۳۸۱ سری سوم سریال با حضور تیم کاملاً جدیدی به روی آنتن رفت. در این سری، اکبر عبدی، رضا ژیان، رامین پرچمی، حسن پورشیرازی، اکرم محمدی و غزل صارمی به باقی‌ماندگان سری‌های قبل یعنی مهران غفوریان، کیومرث ملک مطیعی و ملکه رنجبر اضافه شدند. این سریال یکی از آخرین کارهای رضا ژیان پیش از درگذشت او بود.

طبق گفته مهران غفوریان در «خندوانه» و «دورهمی» سری چهارم «زیر آسمان شهر» با همکاری رضا عطاران و سیروس میمنت و تیم بازیگری حمید لولایی، یوسف تیموری، ملکه رنجبر در حال ساخت بود که بعد از مدتی به علت بیماری ملکه رنجبر منتفی شد.

در این سریال، در قالب روایتی طنز، زندگی قشرهای مختلف شهر در کنار یکدیگر به تصویر کشیده شده است. تمام داستان در قسمت اول در یک آپارتمان می‌گذرد که چند همسایه در آن زندگی می‌کنند؛ از جمله یک دکتر و پسرش، زن و شوهری جوان و پیرزنی با دخترش.

مهران غفوریان، حمید لولایی، ملکه رنجبر، کیومرث ملک مطیعی، نصرالله رادش، مینا جعفرزاده، آرام جعفری، یوسف تیموری، معصومه کریمی، پرستو صالحی، اشکان اشتیاق و برزو ارجمند بازیگران این سریال بودند.

* سریال «بدون شرح»

«بدون شرح» یک سریال طنز به کارگردانی مهدی مظلومی محصول سال ۱۳۸۱ است که از شبکه ۳ پخش می‌شد. این مجموعه جزو سریال‌های طنزی به شمار می‌رفت که خیلی زود بین مردم محبوب شد. این سریال قصه افرادی بود که در نشریه شهر قشنگ فعالیت می‌کردند. این مجموعه در بین مردم به شهر قشنگ نیز شهرت دارد.

این سریال به‌قدری در آن زمان پخش محبوب بود که تکیه کلام‌های بازیگران این سریال تا مدت‌ها در ذهن مخاطب ماند. مانند «پنج تا انگشت مو نداره» «دیجیتالم کجا بود؟» زنده‌یاد فتحعلی اویسی و یا «خوب چیزیه، خوووب» امیر جعفری.

«بدون شرح» ماجرای دفتر یک هفته‌نامه شهر قشنگ است که در حال ورشکستگی است اما سردبیر و کارکنان و مدیر این هفته‌نامه در تلاش هستند تا هفته‌نامه شهرقشنگ را نگه دارند و این باعث به‌وجود آمدن ماجراهای جالب مجموعه تلویزیونی «بدون شرح» می‌شود.

زنده‌یاد فتحعلی اویسی، امیر جعفری، مریم سعادت، فلامک جنیدی، لیلی رشیدی، بیژن بنفشه‌خواه، محمود بصیری، مهدی صبایی، امیر نوری، امیرحسین صدیق، علی قربان‌زاده، شبنم طلوعی، رضا شفیعی‌جم و رکسانا رضوی بازیگران این سریال بودند.

* سریال «پاورچین»

«پاورچین» یک مجموعه تلویزیونی در ژانر کمدی موقعیت است که از شهریور ۱۳۸۱ تا اردیبهشت ۱۳۸۲ در ایران هر روز از شبکه پنج سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد. این سریال به کارگردانی مهران مدیری به روی آنتن رفت.

داستان این سریال قصه فرهاد (مهران مدیری) یک برره‌ای است که سال‌ها پیش برای تحصیل از برره به تهران آمده و با مهتاب مهتابی (سحر زکریا) ازدواج کرده و داماد سرخانه است. او که ذاتاً فردی چاپلوس است با همین روش در یک شرکت مهندسی ساختمان مشغول کار معماری شده و به‌تدریج، جای مدیر بخش پیشین را اشغال می‌کند. طُغرُل (محمدرضا هدایتی) سرایدار خانه پدر (ابراهیم‌آبادی) و مادر (هایده حائری) مهتاب است که به‌شدت از برره‌ای‌ها بیزار است. در پی قبول‌شدن شادی (سحر ولدبیگی) – خواهر فرهاد – در دانشگاه در رشته «کتاب‌گذاری»، پدرش او را نیز به تهران می‌فرستند تا در کنار فرهاد و مهتاب زندگی کند.

داوود (سید جواد رضویان) که یک پایین‌برره‌ای است به زور، مهمان خانه فرهاد (پسرعمویش) می‌شود و با مظلوم‌نمایی خواهان کار در شرکت فرهاد می‌شود و سرانجام به‌عنوان آبدارچی در آنجا مشغول به‌کار می‌گردد. داوود در آغاز ورود به تهران، عاشق دختری به نام یاسمن (شقایق دهقان) می‌شود که فکر می‌کند فرزند خانواده‌ای ثروتمند است. اما بعدها می‌فهمد که او فرزند خوانده آنها است. او از فرهاد و مهتاب می‌خواهد که برای او و یاسمن، عروسی برگزار کنند. به این ترتیب داود و یاسمن نیز وارد خانه فرهاد می‌شوند و برای زندگی، در یکی از اتاق‌ها سکونت می‌یابند. پس از اینکه سپهر (سیامک انصاری) نیز به این جمع اضافه می‌شود روند سریال متفاوت شده و هر بار اتفاقات تازه‌ای روی می‌دهد.

مهران مدیری، سحر زکریا، محمدرضا هدایتی، سیامک انصاری، سید جواد رضویان، شقایق دهقان، سحر ولدبیگی، سعید پیردوست، ساعد هدایتی، ابراهیم آبادی، هایده حائری، کامران فیوضات، مختار سائقی، وحید مهین‌دوست، علی کاظمی بازیگران این سریال هستند.

* سریال «نرگس»

«نرگس» نام سریالی تلویزیونی به کارگردانی سیروس مقدم است که در تابستان ۱۳۸۵ از شبکه سه سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد. نقش اصلی این سریال را پوپک گلدره بازی می‌کرد که در اواسط بازی، بر اثر تصادف با اتومبیل به کما رفته و پس از ۸ ماه درگذشت و نقش او را ستاره اسکندری ادامه داد.

داستان این سریال، قصه نرگس و نسرین دو خواهر بود که پدرشان را از دست داده و با مادرشان زندگی می‌کنند. نسرین دختر ناسازگاری است که قصد ازدواج با بهروز را دارد. شوکت پدر بهروز مردی ثروتمند و زورگو است و مخالف ازدواج. بهروز و نسرین در ایران با تمام مشکلات و موانع ازدواج می‌کنند و با مشکلات بسیاری که شوکت برای آن‌ها ایجاد کرده روبرو می‌شوند. نرگس که از ابتدا مخالف ازدواج نسرین با بهروز است در مقابل شوکت و خانواده‌اش بسیار مقاومت می‌کند و شوکت نیز برای تلافی، مشکلات زیادی برای نامزد نرگس، احسان ایجاد می‌کند و به بهانه برقراری روابط تجاری با برادرش، بهروز را به خارج از کشور می‌فرستد. بهروز؛ نسرین را طلاق می‌دهد و با دخترعمویش در خارج از کشور ازدواج می‌کند و نسرین به‌تنهایی دخترش بهار را بزرگ می‌کند. بعد از چند سال بهروز به ایران برمی‌گردد و به اصرار خانواده‌اش به دیدن نسرین و بهار می‌رود. شوکت وقتی می‌فهمد بهروز از دختر عمویش به علت انحرافات اخلاقی وی جدا شده و احتمالاً مبتلا به ایدز است سکته می‌کند و فلج می‌شود. بهروز بعد از اطمینان از سلامتی جسمی‌اش تصمیم به شروع زندگی جدیدی با نسرین می‌گیرد. نرگس هم با احسان ازدواج می‌کند و بهروز و نسرین آن آدم‌های بی‌تجربه سابق نیستند.

حسن پورشیرازی، مهرانه مهین‌ترابی، ستاره اسکندری، پوپک گلدره، عاطفه نوری، مهدی سلوکی، سپند امیرسلیمانی، علیرضا اشکان، زهرا امیرابراهیمی، زهره فکورصبور، پوراندخت مهیمن، سیما مطلبی، مینا احمدوند، بهزاد رحیم‌خانی، امید زندگانی، علیرضا کمالی، کوروش سلیمانی، داوود اسدی، میرطاهر مظلومی در این سریال ایفای نقش می‌کردند.

* سریال «رستگاران»

«رستگاران» یک مجموعه تلویزیونی محصول سال ۱۳۸۸ به کارگردانی سیروس مقدم، نویسندگی سعید نعمت‌الله است که از شبکه سه پخش شد.

در این مجموعه زندگی دختری بنام خجسته روایت می‌شود که در پی ناپدیدشدن شوهرش احمدرضا روانه تهران شده تا خبری از او به دست آورد.

اسماعیل سلطانیان، شهربانو موسوی، محمد عمرانی، روناک یونسی در نقش خجسته، پوریا پورسرخ، عباس امیری، آتیلا پسیانی در نقش پرویز شایسته، کاوه خداشناس، حشمت آرمیده، لیندا کیانی، ملیحه نیکجومند، شهرام عبدلی، صبا کمالی، عباس غزالی، زهره صفوی، نفیسه روشن و عاطفه نوری بازیگران این سریال بودند.

* سریال «وضعیت سفید»

«وضعیت سفید» مجموعه تلویزیونی، تهیه شده در گروه فیلم و سریال شبکه سه سیما جمهوری اسلامی ایران، است. این سریال در پاییز ۱۳۹۰ پخش شد. این مجموعه به کارگردانی حمید نعمت‌الله و به نویسندگی هادی مقدم‌دوست و حمید نعمت‌الله تهیه شده است.

در خلاصه داستان این مجموعه آمده است: به هنگام شروع موشک‌باران تهران از زمستان ۱۳۶۶ اعضای خانواده‌ای پرجمعیت که تقریباً همه با هم قهر هستند و اختلاف دارند، برای دوری از حملات دشمن، ساکن باغ مادرشان (رابعه مدنی) در روستایی واقع در حومه تهران می‌شوند. روستایی که مدرسه اصلی آن تبدیل به محل اسکان بخشی از اهالی جنگ‌زده شده است. استقرار این خانواده در باغ و هم‌جواریِ آن‌ها با مردم روستا که در اوج همدلی به سر می‌برند، حوادث گوناگونی را برای خانواده رقم می‌زند که باعث درک آن‌ها از مشکلات یکدیگر و ریشه‌های بی‌اهمیت اختلافاتشان می‌شود. آن‌ها در طی این ماجراها درمی‌یابند که استعداد کمک و یاری به یکدیگر را دارند و… اما هسته مرکزی و نقش اول داستان نوجوانی به نام امیرمحمد (یونس غزالی) است که اتفاقات جالبی برای وی می‌افتد و داستان‌های گوناگونی که بقیه اعضای خانواده با یکدیگر دارند به‌صورت موازی قصه را پیش می‌برد.

یونس غزالی، مونا احمدی، عباس غزالی، افسانه بایگان، ابوالفضل پورعرب، علی سلیمانی، رابعه مدنی، شهین تسلیمی، عزت‌الله مهرآوران، امیرحسین رستمی، لیندا کیانی، اسماعیل سلطانیان، افسانه چهره‌آزاد، حمیرا ریاضی، سهیلا گلستانی، پوراندخت مهیمن، سیما خضرآبادی، امیر کاظمی، عرفان ابراهیمی، جواد هاشمی، سارا همتی، اصغر نقی‌زاده، سپهر حیدری نژاد، شهنوش شهباززاده و رؤیا جاویدنیااز بازیگران این سریال هستند.

* سریال «ساختمان پزشکان»

«ساختمان پزشکان» نام یک مجموعه طنز تلویزیونی به کارگردانی سروش صحت است که اولین قسمت آن از ۳۱ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ آغاز شد و در ۸ مردادماه سال ۱۳۹۰ پایان یافت.

سریال زندگی نیما افشار، روان‌شناس شهرستانی‌الاصل است که در کنار همسرش که بیمار سابقش است و در همسایگی والدینش زندگی می‌کند. داستان‌های مجموعه به زندگی پر دردسر نیما که شامل مشکلاتش با بیماران مختلف، گرفتاری‌های مالی ناشی از پرداخت اجاره خانه، اقساط مختلف، مهریه همسر سابقش، تلاش دائمی برای حفظ آرامش و صلح میان والدین و برادر بی‌ملاحظه، همسر وسواسی‌اش و در نهایت تحمّل کم‌هوشی منشی‌اش می‌شود، می‌پردازند.

بهنام تشکر، بیژن بنفشه‌خواه، هومن برق‌نورد، شقایق دهقان، فرناز رهنما، هوشنگ حریرچیان، پروین قائم‌مقامی، امید روحانی، نعیمه نظام‌دوست، مونا فرجاد، رضا کریمی، اصغر حیدری، مجید شهریاری، مهدی محمدزاده، محمد شیری و سیروس ابراهیم‌زاده بازیگران این سریال طنز بودند.

* سریال «کیمیا»

«کیمیا» عنوان مجموعه تلویزیونی به کارگردانی جواد افشار است. این مجموعه علاوه بر تهران، آبادان، خرمشهر و دیگر مناطق استان‌های جنوبی در کشور گرجستان به‌ویژه پایتخت آن تفلیس نیز تصویربرداری داشته است. «کیمیا» در ۱۱۰ قسمت ۵۰ دقیقه‌ای تهیه شده‌است و از این نظر بعد از سریال «نقطه‌چین»، طولانی‌ترین سریال ایرانی است. این مجموعه تلویزیونی نخستین‌بار از ۴ مهر ۱۳۹۴ از شبکه دو سیما روی آنتن رفت.

داستان سریال «کیمیا» (با بازی مهراوه شریفی‌نیا) نشانگر تأثیر تحولات جامعه بر روابط خانوادگی است که پدر و دختری را مقابل همدیگر قرار می‌دهد؛ دختر خانواده که نامش کیمیا است، پرسشگر و معترض و در مقابل کیمیا پدرش قرار دارد که فردی نظامی، منضبط و پایبند به قانون است. سیر حوادثی که در مراحل زندگی خانواده کیمیا اتفاق می‌افتد، آنها را درگیر توطئه و دسیسه‌ای بزرگ و شیطانی می‌کند و کیمیا با تلاشی خستگی‌ناپذیر درصدد نجات خانواده برمی‌آید.

مهراوه شریفی‌نیا، آزیتا حاجیان، حسن پورشیرازی، پوریا پورسرخ، مهدی پاکدل، رضا کیانیان، امیرحسین آرمان، حامد بهداد، علی شادمان، سوگل طهماسبی، سید مهرداد ضیایی، عاطفه رضوی، مهدی سلطانی، نیکی کریمی، گلاره عباسی، میرطاهر مظلومی، محمدرضا شریفی‌نیا، شهین تسلیمی، زهرا سعیدی، خاطره حاتمی، سودابه بیضائی، عطا عمرانی، برزو ارجمند، محمود مقامی، رضا توکلی، نبی‌الله پیرهادی، زیبا بنماران، گلوریا هاردی، ابوالفضل زارع کار مقدم و علی افشار از جمله بازیگران این سریال بودند.

* سریال «لحظه گرگ و میش»

«لحظه گرگ و میش» یک مجموعه تلویزیونی به تهیه‌کنندگی و کارگردانی همایون اسعدیان است. نویسنده این مجموعه مونا انوری زاده و همایون اسعدیان است و تهیه‌کننده اولیه حسین طاهری بوده است.

داستان این مجموعه روایتگر فراز و فرود خانواده‌ای اصیل و ایرانی در طول سه دهه است که با محوریت زندگی تنها دختر خانواده یاسمن که از دهه ۶۰ با حوادث گوناگونی از قبیل جنگ، تحولات اقتصادی و اجتماعی و … آغاز و تا زمان معاصر ادامه خواهد داشت.

المیرا دهقانی، ماهور عفیفی، فاطمه گودرزی، شهره سلطانی، امیرمهدی منتظری، فرید سجادی حسینی، علیرضا کمالی، حسام محمودی، لیلا بلوکات، احسان امانی، سیامک احصایی، پاشا رستمی از بازیگران این سریال هستند.