سوره سینما – مرضیه ساداتی : به این فهرست دقت کنید؛ پرفسور رضا منصوری فیزیکدان و کیهان‌شناس و سیاستگذار علم، خسرو حکیم رابط نمایشنامه نویس شهیر، بیژن عبدالکریمی فیلسوف معاصر، سیدمحمد بهشتی معمار و فرهنگ‌پژوه، ساعد باقری ادیب پژوهشگر و شاعر معاصر، علی نصیریان هنرپیشه اندیشمند، سیدمهدی شجاعی اندیشمند، پژوهشگر و نویسنده معاصر … باید اعتراف کرد که این فهرست ترکیبی وزین از چهره‌های شاخصی محسوب می‌شود که مواجهه و دیالوگ با هر کدام می‌تواند آبستن آموخته‌ها و یافته‌هایی بکر و شاید حتی غیرمنتظره درباره مفاهیم پیچیده‌ای همچون «زندگی» شود. این همان ترکیب ایده‌آل از مهمانانی است که در فصل ابتدایی برنامه اینترنتی «سپنج» محقق شده و چه گزینه‌ای بهتر از علی درستکار می‌توانست در قالب گفت‌وگوهایی با موضوع «گذر از روزمرگی» مقابل این چهره‌ها قرار بگیرد.

برنامه «سپنج» را فیلیمو در سال گذشته به تولید رساند و در حال حاضر، فصل اول آن در قالب ۸ گفت‌وگوی تماشایی در دسترس مخاطبان قرار گرفته است اما کدام مخاطب؟ اگر بخواهیم تجربه تولید برنامه گفت‌وگومحور «سپنج» را از منظر دلایل توفیقش مرور کنیم، به نکات مختلفی می‌توان اشاره کرد که در این یادداشت به برخی از آن‌ها می‌پردازیم.

اولین نکته‌ای که می‌توان آن را به‌عنوان مهمترین شاخص موفقیت این برنامه درنظر گرفت، ترکیب درست و فکرشده مهمانان است. ترکیبی که شاید نام برخی از آن‌ها برای طیف گسترده‌ای از مخاطبان عام شناخته نشده باشد اما قرار گرفتن چهره‌های شاخصی همچون سیدمهدی شجاعی و یا علی نصیریان، جلوه‌ای به این ترکیب بخشیده که قطعا چشم مخاطبان عام‌ را هم به سمت خود فرامی‌خواند. این نکته زمانی بیشتر به چشم می‌آید که بدانیم در این برنامه قرار است از ساده‌ترین دغدغه انسان امروز که قطعا دامنه دربرگیری آن بسیار فراتر از اندیشمندان و متفکران است، صحبت شود. «عبور از روزمرگی» دغدغه‌ای است که بخش عمده‌ای از جامعه امروز ایران، فراتر از هر دسته‌بندی سنی و اجتماعی درگیر آن هستند و زمانی که پای گفت‌وگو درباره چنین دغدغه‌ای با بزرگان و اندیشمندان در میان باشد، هر مخاطبی می‌تواند برای همراه شدن با خروجی آن وسوسه شود.

«سپنج» در مرحله ایده پردازی، طراحی سوالات و طراحی ترکیب مهمانان، عملکرد بسیار موفقی داشته و به‌خوبی توانسته قالب‌های مرسوم و کلیشه‌ای در برنامه‌های اندیشه‌ای چند دهه گذشته در صداوسیما را به‌نفع ذائقه مخاطب عام‌تر، فروبریزد. جالب اینکه این اتفاق با محوریت علی درستکار رقم خورده که پیش‌تر در اجرای برنامه‌هایی همچون «این شب‌ها» در قاب تلویزیون هم به‌خوبی ظرفیت خود برای این ساختارشکنی را نشان داده بود. فارغ از این نکات محتوایی، «سپنج» از نظر ساختار و استانداردهای بصری هم از تولیدات آبرومند و شاخص در شبکه نمایش خانگی طی سال‌های اخیر محسوب می‌شود.

این برنامه در طراحی دکور، نورپردازی، کارگردانی و تدوین، ضرباهنگی قابل‌قبول و متناسب با حوصله مخاطب شبکه خانگی دارد و از این منظر هم موانع احتمالی برای ممانعت از همراه شدن مخاطبان عام با مباحث پیچیده را از بین برده است. تجربه‌ای که حالا تبدیل به پشتوانه‌ای موثر برای تولد یک برند، در ویترین شبکه نمایش خانگی شده است. باردیگر ترکیب مهمانان مورد اشاره در ابتدای این متن را مرور کنید. تک‌تک گفت‌وگوهایی که در قالب برنامه «سپنج» با این چهره‌ها به سرانجام رسیده، حالا محصول رسانه‌ای ارزشمندی است که فراتر از کارکرد فراغت، می‌تواند مأموریت جدی‌ترین پلتفرم‌های خانگی در راستای حرکت به سمت اندیشه‌ورزی و فرهنگ‌سازی را هم نمایندگی کند. این دستاورد قابل‌توجهی برای طراحان و تولیدکنندگان این محصول، محسوب می‌شود. آنهم در بازاری که این محصولات «بفروش» نیستند و از نظر اقتصادی به هیچ وجه مقرون به صرفه نیست.