سوره سینما: «کودک و فرشته» فیلمی است که به مانند فیلم‌های پروپاگاندایی سال‌های اولیه جنگ عمل نمی‌کند و با صداقتی که برای سینمای دفاع مقدس لازم است، با مخاطب خود ارتباط می‌گیرد

وقتی به سر در سینماهای شهر نگاهی می‌اندازید، می‌بینید سینماها در تصرف به اصطلاح فیلم‌هایی هستند که فقط و فقط برای خالی کردن جیب تماشاگران ساخته شده‌اند. فیلم‌هایی که نه می‌شود به آنها اندیشید و نه خودشان اندیشه‌ای دارند. فیلم‌هایی تهی و پوچ که حتی خنداندن و انبساطِ خاطر مخاطب هم برای‌شان هیچ اهمیتی ندارد و تنها مسئله‌ای که برای این قبیل فیلم‌ها و سازندگانشان اولویت دارد، پایین نیامدن کف فروش فیلم است که تا آنجا که می‌توانند از چاهِ فیلم فاسدشان، پول استحصال کنند.

در میان این همه فیلم که جملگی حاصلی جز سرشکستگی و تنزل فرهنگ ندارند، اکران فیلمی مثل «کودک و فرشته» مایه امیدواری و خوشحالی است. فیلمی که بر خلاف اکثر فیلم‌های سینمای بدنه، بی‌رگ و ریشه نیست و حرفی برای گفتن دارد.

«کودک و فرشته» فیلم شریفی است که می‌خواهد مخاطب خودش را به دل حادثه ببرد و تا حد بسیار زیادی هم موفق به انجام این کار خطیر می‌شود.

«کودک و فرشته» روایت سرگذشت دخترکی در خرمشهر در سال‌های آتش و خون است که فاجعه از دست رفتن خانواده‌اش، از او شیر زنی می‌سازد که از آن پس برای از دست نرفتن مام وطن، خود را به آب و آتش می‌زند.

فیلم، داستان سر راست خود را با کمترین لکنت و گرفتگی بیان می‌کند و موفق می‌شود، تصویر پذیرفتنی و قابل باوری از یک شهر جنگ زده ارائه کند. هجوم دژخیم بعثی به کوچه پس کوچه‌های خرمشهر حس ترس، به خاطر از دست رفتن امنیت و خاک وطن را در مخاطب ایجاد می‌کند و مخاطب که حالا دیگر منفعل و فقط تماشاگری بی‌اراده و بی‌تفاوت نیست، به قهرمان کوچکش دل می‌بندد و لحظه لحظه‌های سختی را که بر این دختر می‌گذرد، درک کرده و نگران از سرنوشت او، سیر حوادث را پی می‌گیرد. وقتی این ارتباط میان دو سوی پرده – میان تماشاگر و فیلم – برقرار می‌شود به این معنا است که فیلم توانسته به هدفی که مد نظر داشته – ارتباط با مخاطب و تأثیر بر او – برسد.

یکی از ویژگی‌های مهم فیلم که نمی‌توان به راحتی از کنار آن گذشت و آن را نادیده گرفت، بازی‌های خوب و گرم نابازیگران فیلم در ترکیب با بازی‌های بازیگران حرفه‌ای است که چنان درست و حساب شده از کار درآمده که گفتن این جمله که سطح بازی‌های فیلم از کیفیت بالا و یکدستی برخوردار بوده، دیگر یک کلی گویی متداول ژورنالیستی تلقی نشده و حق مطلب را ادا می‌کند.

«کودک و فرشته» خالی از اشکال نیست و نمی‌توان یکسره در مدح و ثنای آن قلم بر صفحه کاغذ لغزاند. فیلم در لحظاتی دچار سانتی‌مانتالیسم افراطی شده که حال و هوای فیلم را از آن انسجام و تداوم مورد نیاز هر اثر سینمایی خارج کرده و تماشاگر را برای لحظاتی از دنیای فیلم به بیرون پرتاب می‌کند.

در سال‌هایی ابتدایی تولد ژانر دفاع مقدس در سینمای ایران، فیلم‌هایی جنگی – و نه دفاع مقدسی – طلایه‌دار این سینما بودند. فیلم‌هایی که وظیفه پروپاگاند و تهیج غیرت و تعصب ملی – میهنی را بر عهده داشتند و به دلیل غلبه وجه تبلیغاتی این گونه فیلم‌ها بر سایر وجوه آنها، معمولاً فاصله زیادی با حقیقت جنگ و جبهه ما داشتند. در سال‌های پس از پایان جنگ، به تدریج فیلم‌هایی عرضه شدند که به تبعات جنگ و مسائل پیرامون آن پرداختند و از اقبال نسبی در جذب مخاطب هم برخوردار شدند.

«کودک و فرشته» فیلمی است که به مانند فیلم‌های پروپاگاندایی سال‌های اولیه جنگ عمل نمی‌کند و با صداقتی که برای سینمای دفاع مقدس لازم است، با مخاطب خود ارتباط می‌گیرد.

صداقت و ارائه تصویری شفاف و به دور از محافظه کاری برای ادامه حیات ژانر دفاع مقدس – که مثل دفاع ما منحصر به فرد به ایران است – اجتناب‌ ناپذیر بوده و می‌تواند زمینه ساز تولید فیلم‌هایی با کیفیت‌تر و دیدنی‌تر در این گونه سینمایی باشد.

یاور یگانه