کارگردان برگزیده نخستین جشنواره هنری ایران ۱۴۰۴ با توجه به پیوند عمیق مردم با روحانیون آنها را مردمی‌ترین قشر جامعه دانست.

فیلم سینمایی «سیب و سلما» ساخته حبیب الله بهمنی، یکی از پنج فیلمی است که در جشنواره ۱۴۰۴ به‌عنوان برگزیده بخش سینما معرفی شد. حبیب‌الله بهمنی در گفتگو با سایت خبری تحلیلی سوره سینما، ضمن اشاره به لزوم توجه بیشتر به جذب مخاطبان بین‌المللی به‌ویژه در جهان اسلام، اظهار امیدواری کرد که بدین ترتیب سینمای ما در سال‌های آینده به جایگاه موردنظر سند چشم‌انداز ملی خواهد رسید.

پایگاه خبری- تحلیلی سوره سینما: جشنواره ۱۴۰۴ تصویری از ایران در ۱۴ سال آینده ارائه می‌دهد، شما این تصویر را چطور می‌بینید؟

حبیب‌الله بهمنی: درمورد تصویری که از آینده مد نظر قرار می‌گیرد، همیشه یک تصویر آرمانی و در کنار آن، تصویری واقع‌گرایانه وجود دارد. تصویر آرمانی این آینده‌اندیشی، در سند چشم‌انداز مشاهده می‌شود که بیان می‌کند ما در مقطع زمانی مشخصی انشاءالله در عرصه‌های گوناگون فرهنگی، اقتصادی و.. به قله‌هایی دست خواهیم یافت که جامعه ایرانی را در مسیر رشد قرار می‌دهد.
اما در یک تصویر واقع‌بینانه باید توجه بیشتری به امکانات و توانایی‌های موجود داشته و به فکر سامان دادن آنها باشیم. در این رابطه می‌توان گفت در عرصه فرهنگ و هنر و به‌طور اخص در حوزه سینما، رسیدن به آرمان‌ها در آن مقطع زمانی خیلی دور از ذهن نیست. البته این مسئله مشروط به این است که درصدد استفاده از امکانات و توانایی‌های بالقوه باشیم. ضمن اینکه برای رسیدن به ایده‌آل‌های نظام در این زمینه، برقراری ارتباط گسترده با مخاطبان داخل و خارج از کشور بسیار حائز اهمیت است. مخاطبان عرصه بین‌المللی سینمای ما، با توجه به اینکه در دوره بیداری اسلامی به سر می‌بریم، به‌طور ‌ویژه شامل مسلمانان می‌شود. حرکت در این مسیر، این قابلیت را ایجاد می‌کند که گستره مخاطبان جهانی ما وسعت بیشتری داشته باشد.

– «سیب و سلما» درپی بیان دغدغه‌های یک روحانی است؛ برای نزدیک شدن به زندگی و روحیات این قشر چه کردید؟

برای ساخت هر فیلمی به‌هرحال نیاز به یک حوزه تحقیقاتی وجود دارد تا شناخت دقیق‌تر و نزدیک شدن به موضوع فیلم را محقق سازد. در این فیلم با طلبه‌ای همراه می‌شویم که مراحل ابتدایی تحصیلات حوزوی را پشت سر می‌گذارد. در واقع ویژگی متفاوت این کاراکتر با سایر کاراکترها، موقعیت او به‌عنوان یک طلبه و تأثیرپذیری از دنیای دیانت و فضای خاصی است که اخلاق و روحیات او را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. حساسیت این طلبه روی رعایت قواعد دینی و به‌خصوص بحث حلال و حرام تا آنجاست که شاید باورپذیری آن برای مخاطب معمولی سخت باشد. تلاش برای برقراری ارتباط با فردی که به مسئله حلال و حرام تا آن حد مقید است که حتی درمورد یک سیب هم حساسیت نشان می‌دهد، باید بر ارائه یک شخصیت باورپذیر متمرکز باشد. اگرشخصیت باورپذیر باشد، ارتباط خود را با مخاطب برقرار می‌کند.

شناخت خلقیات افراد و باورپذیر ساختن آن منوط به تفکیکی است که ویژگی‌های مشترک میان همه انسان‌ها (فارغ از جایگاه و موقعیت آنها) را از خلقیات شخصی‌تر و ویژگی‌های منحصر به شخصیت‌ افراد جدا می‌کند. نتایجی که از بررسی‌های ما حاصل شد، در این مسئله توفیق داشته و به نظرم در باورپذیر ساختن این کاراکتر موفق عمل کردیم.

– طلاب و روحانیون در جامعه در فضایی قرار گرفته‌اند که برای مردم ناشناخته است، این موضوع چه دشواری‌هایی برای ساخت و پرداخت شخصیت اصلی فیلم ایجاد کرد؟

اتفاقاً به نظر من حضوری که روحانیان در میان توده مردم دارند، حضور مؤثر، فعال و شناخته‌شده‌ای است. ارتباطی که آنها با مردم دارند تا اندازه‌ای است که شاید بتوان آنها را به‌عنوان مردمی‌ترین قشر شناخت.

من معتقدم که تنها تفاوت طلاب و روحانیان با سایر اقشار، در شیوه خاص تعلیم و تعلم آنها وجود دارد. در جامعه ما که یک جامعه دینی و مذهبی محسوب می‌شود، حضور فعال این قشر در تکایا، مساجد و… باعث می‌شود که فعالیت اجتماعی آنها از دانشجویان بیشتر باشد چرا که حوزه فعالیت‌های دینی و مذهبی، گستره‌ای دارد که سایر حوزه‌ها (از جمله حوزه فرهنگی و اجتماعی) را نیز در بر می‌گیرد.
این قشر برای مردم غریبه نیستند. شاید برای گروهی از مردم که درگیر مدرنیته و خواستار جدایی از فرهنگ ایرانی هستند، غریبه به نظر بیایند اما باید گفت که همین اقشار هم هنوز در مهم‌ترین بخش‌های زندگی‌شان، حضور روحانیان را مشاهده می‌کنند. درواقع غربتی که از آن حرف می‌زنید، غربتی است که متأسفانه برای این قشر در سینما به وجود آمده و باعث فاصله گرفتن سینمای ما از واقعیت‌های اجتماعی شده است.

– سیب و سلما را با مخاطب دیده‌اید؟ واکنش آنها چطور بوده است؟

موضوعی که برای من بیش از هرچیز اهمیت دارد، تأثیر فیلم بر مخاطب است. در جشنواره فجر قبل از اکران «جدایی نادر از سیمین» این فیلم در جایگاه اول فیلم‌های منتخب تماشاگران قرار داشت که نشان از توفیق فیلم در برقراری ارتباط با مخاطبان دارد. از نظر من مهم این است که فیلم ارتباط خوبی با مخاطب بگیرد. «سیب و سلما» برای اکران دوم سال آینده درنظر گرفته شده است که فکر می‌کنم با استقبال خوبی مواجه شود.

– تقدیر در میان بهترین آثار سینمای ایران در جشنواره ۱۴۰۴ چه احساسی برای شما داشت؟

«سیب و سلما» پیش از این هم جوایزی را دریافت کرده بود. از جمله سال گذشته در جشنواره فیلم فجر، در بخش تجلی اراده ملی چهار جایزه دریافت کرده است. من امیدوارم روزی برسد که برای جایزه فیلم نسازیم و به دنبال اهداف و ارزش‌های متعالی‌تری باشیم.

گفتگو: فرشته سلیمانی