سوره سینما – احسان سالمی: سی‌و‌چهارمین جشنواره فیلم فجر یکی از متفاوت‌ترین دوره‌های این جشنواره است. جشنواره‌ای که نام علیرضا رضاداد باتجربه را بر روی خود ندارد و از طرف دیگر شاهد حضور فیلم‌های مهم و کارگردانان سرشناسی است.

به گزارش سوره‌سینما، حیدری که برای اولین بار عهده‌دار مسئولیت هدایت و مدیریت جشنواره فیلم فجر شده است، این بار تصمیم گرفته تا جشنواره‌اش را با کمترین حاشیه و بدون سروصدا برگزار کند. برای همین تصمیم گرفته تا در اقدامی بی‌سابقه و برای اولین بار ریسک عدم معرفی هیئت انتخاب جشنواره فیلم فجر را بپذیرد. اقدامی ناگهانی که این روزها در مورد درست یا نادرست بودن آن بحث‌های زیادی شکل گرفته است.

از یک سو بسیاری برخی از اهالی سینما و رسانه، مدافع این حرکت محافظ‌کارانه دبیر جشنواره هستند و آن را به نوعی «حراست از هیئت انتخاب و آرای آن‌ها» می‌دانند و گروهی دیگر نیز با توجه به سوابق ادوار گذشته این کار را زمینه‌ساز پایمال شدن حقوق برخی از فیلم‌های خوب متقاضی حضور در جشنواره می‌دانند و برای این کار به شاهد مثال‌هایی قابل توجه همچون فیلم‌های «شیار۱۴۳»، «۳۶۰ درجه» و «قندون جهیزیه» اشاره می‌کنند.

استدلال دبیر جشنواره برای اعلام نکردن اعضای هیئت انتخاب چیست؟

محمد حیدری دبیر سی‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر در ارتباط با دلیل اعلام‌نشدن رسمی اسامی هیئت انتخاب این دوره از جشنواره در گفت‌و‌گوی خود با روزنامه شرق اعلام کرده است: «دلیل اصلی آن، این است که شرایط و فضای آرام‌تر و تخصصی‌تری برای اعضای هیئت انتخاب ایجاد کنیم. حتما می‌دانید که در سال‌های گذشته قبل از نهایی‌شدن فهرست فیلم‌ها برای نمایش در بخش مسابقه و حتی بعد از آن برخی از اعضا درباره فیلمی اظهارنظر و حتی قضاوت کردند که تبعات زیادی داشت، حاشیه‌هایی برای جشنواره ایجاد کرد و موجب شده بود که مثلا تعدادی از کارگردانان و تهیه‌کنندگان به راه‌نیافتن فیلم‌هایشان یا فیلم‌های همکارانشان به بخش مسابقه اعتراض کنند. بنابراین امسال تصمیم گرفتیم با توجه به حساسیت موضوع و برای پرهیز از ایجاد هرگونه شائبه، اسامی هیئت انتخاب در این محدوده زمانی اعلام نشود.»

البته وی این نکته را نیز خاطرنشان کرده است که اعلام‌نکردن اسامی برای ما سخت‌تر است. ما هم نمی‌خواهیم این اسامی برای همیشه پنهان نگه‌ داشته شود. هم‌زمان با اعلام اسامی فیلم‌ها، اسامی هیئت انتخاب را اعلام خواهیم کرد.

استدلال موافقان: علنی نشدن اسامی، باعث آرامش و تمرکز بر کار

محمدحسین فرحبخش تهیه‌کننده و کارگردان سینما که امسال با فیلم سینمایی «آب‌نبات چوبی» متقاضی حضور در جشنواره فیلم فجر است، با حمایت از تصمیم دبیر جشنواره و در گفت‌وگوی کوتاه با «شرق» گفته است: «من با اعلام‌نشدن اسامی هیئت انتخاب موافقم. چون متأسفانه گاهی اوقات در دوره‌های گذشته جشنواره شاهد بودیم که برخی از اعضا در ارائه نظرات خود ثابت‌قدم نبودند. از آنجا که در مواردی افراد توقع بالایی دارند، در نتیجه می‌خواستند با این کار روی هیئت انتخاب فشار بیاورند. بنابراین وقتی اسامی اعضا علنی نشود. اعضا راحت‌تر و بدون حاشیه روی کار خود متمرکز می‌شوند تا ان‌شاءالله در جشنواره امسال گاف‌های سال‌های گذشته تکرار نشود.»

علیرضا سجادپور که از جمله مدیران سابق سینمای ایران محسوب می‌شود یکی دیگر از طرفداران تصمیم دبیر جشنواره سی‌و‌چهارم فجر است. وی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری مهر گفته است: «اصولا اعضای هیئت انتخاب در جشنواره های مختلف بین المللی معرفی نمی شوند و مسئولیت انتخاب فیلم ها را مستقیما دبیر جشنواره برعهده می گیرد و خود پاسخگوی اذهان عمومی است در چنین شرایطی هیئت انتخاب سپر بلا نمی‌شود و در آرامش انتخاب های خود را انجام می‌دهند.»

وی ادامه داد: «در دوره هایی که در جشنواره فیلم فجر به عنوان یکی از اعضای هیئت انتخاب حضور داشتم پیشنهاد دادم تا نام اعضای هیئت انتخاب اعلام نشود و مانند جشنواره های خارجی اعضای این هیئت بتواند در آرامش انتخاب های خود را انجام دهند، البته این یک سلیقه شخصی است و من معتقدم که دبیر جشنواره مسئول انتخاب ها است و باید پاسخگو باشد. در شرایطی که نام هیئت انتخاب از سوی دبیرخانه یک جشنواره اعلام می شود، اعضا فشارهای بسیاری را تحمل می کنند و مجبور به پاسخگویی هستند که در چنین شرایطی گاه اعضا مجبور هستند پاسخ های غیر واقعی بیان کنند.»

استدلال مخالفان: معرفی نشدن نام هیئت انتخاب فرار از پاسخگویی است

بیژن میرباقری، نویسنده و کارگردان سینما که امسال با فیلم «ربوده‌شده» در سی‌و‌چهارمین جشمواره فلم فجر حضور یافته است، یکی از مخالفان تصمیم دبیر جشنواره است. او دلایل خود را در گفت‌وگو با «شرق» چنین بیان کرده است: «من شخصا با این حرکت موافق نیستم. به نظرم آدم‌ها باید پای حرف و عملکردشان بایستند. چون اساسا هر جشنواره‌ای با انتخاب فیلم‌هایش کیفیت و دیدگاهی را ترویج می‌کند. در نتیجه چقدر خوب است که هم دبیر جشنواره و هم اعضای محترم هیئت انتخاب از فیلم‌های منتخب محکم حمایت کنند و به‌هیچ‌عنوان و تحت هیچ شرایطی زیر بار فشارهای داخل سینما و خارج از اراده سینما نروند».

علی معلم تهیه‌کننده و منتقد سینما نیز که تجربه حضور در هیئت انتخاب دوره های ۳۱ و ۳۲ جشنواره فیلم فجر را داشته است، در ارتباط با این تصمیم دبیر جشنواره، در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، این‌گونه موضع‌گیری کرده است: «چنین رویکردی اگر براساس استاندارد جشنواره های خارجی دنبال شود می تواند بسیار تاثیرگذار باشد، اما در چنین شرایطی می توان گفت معرفی نکردن اسامی هیئت انتخاب بیشتر شبیه فرار از پاسخ گویی‌های فردی است. در سیستم جشنواره فیلم فجر همیشه هیئت انتخاب اعلام می شد و همین اعلام نام ها مسئولیتی را برای اعضا به همراه داشت. اعلام نکردن اسامی هیئت انتخاب در جشنواره فیلم فجر بیشتر به معنای چراغ خاموش حرکت کردن است.»

اطلاعاتی که درز می‌کنند؛ حضور جیرانی و محمد احسانی در هیئت انتخاب

با وجود اعلام قبلی دبیر جشنواره در ارتباط با رسانه‌ای شدن اسامی هیئت انتخاب این دوره از جشنواره همزمان با اعلام اسامی فیلم‌های هر بخش، اما گمانه‌زنی رسانه‌ها همچنان ادامه دارد و به نظر می‌رسد برخی از نام‌های مطرح شده برای حضور در این هیئت چندان دور از واقع نیستند.

برای نمونه سایت «سینما مثبت» چندی پیش در خبری پیرامون اسامی هیئت انتخاب و داوری سی‌و‌چهارمین جشنواره فیلم فجر اعلام کرد، چهره‌هایی همچون: «علی معلم»، «رخشان بنی اعتماد»، «تهمینه میلانی»، «رسول صدرعاملی»، «عبدالحسین برزیده»، «مسعود جعفری جوزانی»، «محمدرضا هنرمند»، «منوچهر شاهسواری» و… در این ترکیب حضور خواهند داشت. از «فریدون جیرانی» هم به‌عنوان یکی از چهره‌های قطعی حاضر در هیات داوری نام‌برده می‌شود و حتی برخی کارشناسان سینمایی استعفای «سید ضیاءالدین دری» از شورای راهبردی را بی‌ارتباط با احتمال حضور او در ترکیب هیات انتخاب جشنواره نمی‌دانند. این روزها از «محمد احسانی» هم به‌عنوان گزینه جدی حضور در هیات انتخاب نام‌برده می‌شود. این مدیر باسابقه سینمایی که هم‌اکنون در شبکه یک سیما فعالیت دارد، به دلیل آشنایی با خط قرمزهای نظام و نیز تصدی مسئولیت اداره کل نظارت و ارزشیابی در سال اول فعالیت ایوبی مورد اعتماد اوست و می‌تواند در این مسئولیت، دغدغه‌های رییس سازمان سینمایی را برطرف کند.

البته اتفاقات پیش آمده بعد از انتشار این خبر باعث شد که احتمال حضور برخی از اسامی اعلام شده در این خبر جدی‌تر شود. به عنوان مثال تغییر ناگهانی محمداحسانی از مدیریت شبکه یک سیما یکی از همین خبرها بود که شایعه حضور او را در این هیئت قوت بخشید. تا آنجا ه یکی از سایت‌ها در ارتباط با دلیل این استعفای ناگهانی نوشت: «به نظر می‌رسد معاون سیما از مدیران خویش انتظار داشته که بخش عمده وقت خود را به مدیریت های خویش اختصاص دهند و اینکه احسانی همزمان با مدیریت شبکه اول حضور در هیأت انتخاب جشنواره فیلم فجر که کاری انرژی‌بر، وقت‌گیر و در عین حال پرحاشیه است را قبول کرده سبب ساز این تصمیم شده است.»

در موردی دیگر یکی دیگر از سایت‌های سینمایی دو روز پیش با اعلام نام فریدون جیرانی، نویسنده و کارگردان سینمای ایران، وی را یکی از اعضای قطعی هیئت انتخاب این دوره از جشنواره اعلام کرد. خبری که از سوی دبیرخانه جشنواره و شخص جیرانی تکذیب نشد و با این تفاسیر باید آن را خبری درست دانست و فریدون جیرانی را به عنوان یکی از گزینه‌های حتمی حضور در این هیئت برشمرد.

لزوم معرفی اعضای هیئت انتخاب و جلوگیری از تکرار ضایع‌شدن حقوق آثار شاخص

فارغ از تمام حواشی پیش آمده در ارتباط با اعلام نشدن اسامی هیئت انتخاب جشنواره و گمانه‌زنی‌های هرروزه‌ی رسانه‌ها برای پیدا کردن ردّی تازه از اسامی دیگر چهره‌های حاضر در این لیست، مسئله‌ مهمی که باید به آن توجه کرد، لزوم معروفی هرچه زودتر اعضای این هیئت توسط دبیرخانه جشنواره است. اقدامی که می‌تواند مانع به وجود حواشی احتمالی در آینده و همچنین جلوگیری از اتفاقاتی مشابه آنچه در سال‌های گذشته به وقوع پیوست، شود. چرا که هم اعضای این هیئت را وادار به پاسخگویی در ارتباط با نظرات و تصمیمات خود خواهد کرد و هم جهت‌گیری مدیران جشنواره را برای برگزاری این دوره از جشنواره مشخص می‌کند.

هنوز هم بسیاری از اهالی سینما و رسانه ماجرای پیش آمده برای فیلم تحسین‌شده «شیار ۱۴۳» را فراموش نکردند. فیلمی که با ناداوری هیئت انتخاب از راه‌یابی به بخش مسابقه این جشنواره باز مانده بود ولی با اعتراضات رسانه‌ها و چهره‌های شاخص سینما توانست به بخش مسابقه راه پیدا کند و جالب آن که در همین حضور خود بسیاری از جوایز مهم جشنواره را درو کرد و تبدیل به پدیده‌ی سینمای ایران شد.

باید منتظر بود و دید که برگزارکنندگان سی‌و‌چهارمین جشنواره فیلم فجر فکری به حال این موضوع خواهند کرد و یا تصمیم دارند همچنان به مسیر خود برای عدم معرفی هیئت انتخاب و ادامه‌ی حواشی روزهای اخیر ادامه دهند، چرا که ظاهرا تصمیم مدیران جشنواره برای عدم معرفی هئت انتخاب برای دوری از حواشی خود به مهمترین حاشیه‌ی جشنواره تبدیل گشته است.