سوره‌سینما – محمدرضا تاجداری: تماشای مستند «زمناکو» در چهارمین روز از جشنواره‌ی «سینما حقیقت» از جهتی یک غنیمت محسوب می‌شود، چرا که در روزهای گذشته تعداد مستندهای خوش‌ساخت و جذاب پخش شده در این جشنواره، از تعداد انگشت‌های یک دست فراتر نمی‌رفت. اما «زمناکو» مستند جذابی‌ست که به دلیل انتخاب سوژه‌ای پرکشش و پرتعلیق می‌تواند تا انتها مخاطب را با خود همراه کند.

«زمناکو» روایتگر داستان زندگی «علی» است که در شهر «حلبچه»، واقع در کردستان عراق، متولد می‌شود. او چهل روز بیشتر نداشت که صدام به بهانه‌ی خیانت حلبچه به رژیم بعث، این شهر را بمباران شیمیایی می‌کند. پس از این بمباران، علی به صورت اتفاقی به ایران منتقل شده و یک خانواده‌ی مشهدی سرپرستی وی را قبول می‌کند. مادر خانواده به هر دری می‌زند تا بتواند برای علی شناسنامه بگیرد و هویتی ایرانی برای او بسازد. اما به خاطر اینکه همسرش چند سالی است که فوت کرده، نمی‌تواند کاری از پیش ببرد و «علی» سال‌ها بدون هویت زندگی می‌کند.

اما روند مستند از زمانی جذاب‌تر می‌شود که مادر «علی» در ایران فوت می‌کند و علی پس از آنکه در گرفتن شناسنامه و هویت ایرانی ماکام می‌ماند، طی یک اتفاق مجددا پس از نزدیک بیست سال به حلبچه برمی‌گردد و با استقبال مسئولان و مردم این شهر روبه‌رو می‌شود. این استقبال البته شاید برای مخاطبان ایرانی مستند «زمناکو» اندکی عجیب هم به نظر برسد.

پس از این استقبال عظیم، تعدادی از خانواده‌ها که در زمان بمباران «حلبچه» فرزند کوچکی داشتند و پس از بمباران فرزندشان ناپدید شده، ادعا می‌کنند که «علی» فرزند آن‌هاست. نتیاج آزمایش DNA مشخص می‌کند که آیا بعد از بیست سال، «علی» به خانواده‌ی اصلی خود می‌رسد یه خیر؟

نقطه‌ی اوج مستند «زمناکو» پخش تصاویر مجلسی است، که قرار است نتایج آزمایش ِDNA اعلام و در آن خانواده‌ی «علی» معرفی شود. «علی» فرزند خانواده‌ای است که تنها بازمانده‌اش مادر است و پدر و سه برادرش در بمباران «حلبچه» کشته شده‌اند و خداوند بعد از بیست سال «علی» را از ایران به عراق می‌برد تا مادرش را از تنهایی نجات دهد.

شاید خواندن نوشته‌ی فوق و آگاه شدن از زندگی «علی» دلیل قانع کننده‌ای برای جذاب بودن مستند «زمناکو» باشد، اما انتخاب یک سوژه‌ی پر کشش، تنها مزیت این اثر نیست. بلکه نمایش تصاویر مستند از برهه‌های مختلف زندگی «علی» همراه با یک نریشن روان و اختصاص دادن زمانی اندکی از مستند به پخش تصاویر مصاحبه‌ای، باعث شده که «زمناکو» یکی از مستندهای قابل قبول نهمین جشنواره «سینماحقیقت» باشد.

با این اوصاف «زمناکو» را در کنار آثاری مانند «به خاطر دخترم سمیه»، باید جزو معدود فیلم‌های مستندی به حساب آورد که توانستند زندگی شخصیت اصلی مستند خود را به بهترین نحو روایت کنند و از دل این روایت نیز به مضمونی کلی دست پیدا کنند. مضمون و درون‌مایه‌ای که در اینجا به درستی از دل زندگی شخصی «علی» به مسئله‌ی «داعش» پیوند می‌خورد و معضلی اساسی را یادآور می‌شود.

با این‌همه اما «زمناکو» هم خالی از عیب و ایراد نیست. یکی از مشکلات این اثر نمایش پی‌درپی عکس‌ها و فیلم‌های شخصی زنانی است که ظاهرا در زندگی روزمره‌ی خود مقید به رعایت حریم‌های شخصی و شرعیات هستند و حالا پس از فوتشان تصاویر شخصی‌شان را در مستند تماشا می‌کنیم. در حالیکه پخش این تصاویر هیچ کمکی به مستند نمی‌کند و به نظر می‌رسد تنها دلیل پخش آن‌ها، همراه شدن با روند کلی جشنواره «سینما حقیقت» در چند سال اخیر باشد.