سوره سینما – احسان سالمی: سیمرغ‌های بلورین جشنواره فیلم فجر در طول سی‌وسه دوره‌ برگزاری آن، دستخوش تغییراتی شده است که بخشی از آن‌ها مثبت و برخی دیگر منفی بوده است.

یکی از مهمترین و شاید بهترین تغییراتی که در این زمینه ایجاد شد، اضافه شدن سیمرغ بلورین فیلم برگزیده تماشاگران به فهرست سیمرغ‌های جشنواره بود که البته از دوره شانزدهم این جشنواره و پس از پشت سرگذاشتن تجربه‌ای پانزده‌ ساله در برگزاری یک جشنواره بین‌المللی به ذهن برگزارکنندگان آن رسید تا علاوه بر توجه به نظرات کارشناسی داوران و اهل فن در حوزه سینما، به سلیقه مخاطبان نیز توجه کنند.

البته اضافه شدن این سیمرغ به فهرست جوایز فجر، در برخی از دوره‌ها حاشیه‌هایی نیز داشت چرا که از همان اولین دوره‌ای که بحث این جایزه مطرح شد، در ارتباط با مسئولیت جمع‌آوری مردمی بحث‌هایی وجود داشت که در نهایت نتیجه این بحث‌ها به سپردن این مسئولیت به «خانه سینما» منجر شد.

به همین بهانه به سراغ برندگان دوره‌های مختلف فیلم برگزیده تماشاگران جشنواره فجر رفته‌ایم تا ببینیم در هردوره چه آثاری و با چه شاخصه‌هایی توانستند نظر مخاطبان جشنواره فجر را به خود جلب کنند.

اولین سیمرغ، دوره شانزدهم (۱۳۷۶): آژانس شیشه‌ای

اولین سیمرغ‌ بلورین فیلم برگزیده تماشاگران جشنواره فجر بر دوش عوامل سازنده فیلمی نشست که بیشتر جوایز آن دوره را یک تنه نصیب خود کرده بودند.

در این دوره ابراهیم حاتمی‌کیا با ساخت فیلم سینمایی «آژانس شیشه‌ای» علاوه بر دریافت جوایز متعددی همچون سیمرغ‌ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی، توانست اولین سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را نیز نصیب خود کند.

«آژانس شیشه‌ای» یکی از دو فیلمی است که در طول دوره‌های مختلف برگزاری جشنواره فجر توانسته همزمان هم جایزه بهترین فیلم را دریافت کند و هم جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران؛ تجربه‌ای که پس از گذشته سال‌ها، تنها یک فیلم دیگر توانست آن را تکرار کند.

 دومین سیمرغ، دوره هفدهم (۱۳۷۷): رنگ خدا 

در دوره‌ای که بیشتر نگاه‌ داوران جشنواره فیلم فجر معطوف به حرکت‌های روان‌پریشانه محمدرضا فروتن و واکنش‌های هدیه تهرانی بازیگر نقش مقابلش در فیلم سینمایی «قرمز» بود، مخاطبان جشنواره فیلم فجر همه آرای خود برای ماجرای مظلومیت یک پسر نابینا به صندوق‌ها ریختند تا «رنگ خدا» مجید مجیدی دومین سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را از آن خود کند.

«رنگ خدا» بعدها در جشنواره‌های بین‌المللی نیز موفقیت‌های زیادی را کسب کرد و در اکران عمومی با استقبال خوب مخاطبان مواجه شد.

تهیه‌کنندگی این فیلم سینمایی نیز  همچون «آژانس شیشه‌ای»، بر عهده مهدی کریمی بود و این دومین سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران بود که در دوره متوالی نصیب آثاری می‌شد که او مسئولیت تولید آن‌ها را برعهده داشت.

سومین سیمرغ، دوره هجدهم (۱۳۷۸): عروس آتش و متولد ماه مهر  

سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در سومین سال اهدای آن به دو فیلم رسید. مورد اول فیلم که اولین ساخته سینمایی خسرو سینایی بود با پرداختن به مشکلات زندگی یک دختر اهل عشیره‌های جنوب کشور و نمایش یک رابطه عاشقانه که به خاطر تعصبات قومی و قبیله‌ای نابود می‌شود، توانست مخاطب زیادی را با خود همراه کند و البته از جانب هیئت داوران هم شایسته دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه شناخته شد.

«متولد ماه مهر» به کارگردانی احمدرضا درویش دومین برگزیده این دوره از نگاه تماشاگران بود که آن هم ماجرایی عاشقانه دارد و از قضا این عشق هم نافرجام باقی می‌ماند. البته به نظر می‌رسد علاوه بر علاقه مخطبان ایرانی به داستان‌های عاشقانه، پرداختن به سوژه حساسی چون مسأله جداسازی دختران از پسران در دانشگاه‌ها و واکنش‌های دانشجویان به این موضوع که به نوعی عبور از خط قرمزهای آن دوره محسوب می‌شد، در بیشتر دیده شدن فیلم بی‌تاثیر نبوده است.

چهارمین سیمرغ، دوره نوزدهم (۱۳۷۹): سگ کشی

برگزیده این دوره در بخش بهترین فیلم از نگاه تماشاگران یکی از تلخ‌ترین فیلم‌های این دوره بود. فیلمی به نام  «سگ کشی» به نویسندگی و کارگردانی بهرام بیضایی که علاوه بر این جایزه، توانست سیمرغ بهترین فیلمنامه را نیز به دست آورد.

در «سگ کشی» بازیگرانی چون مژده شمسایی، مجید مظفری، میترا حجار، رضا کیانیان، داریوش ارجمند، احمد نجفی، حسن پورشیرازی، فردوس کاویانی، حبیب دهقان نسب، بهزاد فراهانی، عنایت بخشی، کاظم افرندنیا و اسماعیل شنگله ایفای نقش کرده‌اند و داستان آن در مورد زنی است که برای نجات شوهرش از زندان، به دنبال خرید چک‌ها و اثبات بی‌گناهی او و گرفتن رضایت شاکیان از شوهرش می‌رود ولی در نهایت متوجه می‌شود که این‌ها همه توسط همسرش صحنه‌سازی شده است.

پنجمین سیمرغ، دوره بیستم (۱۳۸۰): ارتفاع پست

انگار ابراهیم حاتمی‌کیا برای این وارد سینما شده است که نبض مخاطبش را در دست بگیرد و فیلمی بسازد که تمام نوجه و علاقه او را به آن جلب کند، چرا که در دوره‌ای که داوران جشنواره فجر همه جوایز خود را بین بهمن فرمان آرا که با «خانه‌ای روی آب» به جشنواره آمده بود و رسول صدرعاملی که با «من ترانه ۱۵ سال دارم»، مخاطبان «ارتفاع پست» ابراهیم حاتمی‌کیا را شایسته دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران دانستند.

این فیلم براساس یک داستان واقعی ساخته شده است و ماجرای آن حول هواپیماربایی توسط فردی جنگ‌زده به نام «قاسم» است. حمید فرخ نژاد و لیلا حاتمی دو نقش اصلی این فیلم سینمایی هستند.

ششمین سیمرغ، دوره بیستم و یکم (۱۳۸۱): فرش باد  

«فرش باد» ششمین فیلمی بود که توانست جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را از آن خود کند. این فیلم که کارگردانی آن برعهده کمال تبریزی بود، داستان یک طراح زن ژاپنی است که به قالی بافان اصفهان سفارش بافت یک قالی را جهت حضور در یک کارناوال می‌دهد، اما مرگ او در تصادف باعث ناتمام ماندن سفارش می شود. شوهرش و دخترش برای اینکه قالی حتماً بافته شود به ایران می آیند و این سرآغاز قصه پرماجرای آن‌ها برای بافت شدن این فرش است.

داستان جذاب این اثر که مخاطبان آن از همه گروه‌های سنی بودند، توانست باعث جلب نظر مخاطبان بیستم و یکمین جشنواره فیلم فجر برای دادن رای به این فیلم شود.

هفتمین سیمرغ، دوره بیست و دوم (۱۳۸۲): مارمولک  

هفتمین سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران باز هم به فیلم از کمال تبریزی رسید. فیلمی که فیلمنامه آن را پیمان قاسمخانی نوشته بود و روایتگر  داستان دزدی است که پس از فرار از زندان لباس روحانیت را به تن می‌کند و همین اتفاق او را درگیر مسائلی دیگر می‌کند.

هرچند که در زمان پخش این اثر، بسیاری داستان آن را یک کپی ایرانی شده از فیلم « We’re No Angels» می‌دانستند ولی با این همه مارمولک علاوه برکسب جایزه بهترین فیلمنامه بیست و دومین جشنواره فیلم فجر برای پیمان قاسمخانی نویسنده آن، توانست با ۹۳ درصد آرا سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را نیز از آن خود کند.

هفتمین سیمرغ، دوره بیست و سوم (۱۳۸۳): بید مجنون  

دوره بیست و سوم نوبت به مجید مجیدی رسیده بود تا سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را از آن خود کند. مجیدی در این دوره با ساخت فیلم سینمایی «بید مجنون» پا به عرصه جشنواره فجر گذاشته بود و به سراغ داستان مردی رفت که پس از سال‌ها، بینایی خود را باز می‌یابد و حالا از لرزیدن ایمان خود و عهدی که در زمان نابینایی با خدا بسته، می‌ترسد. پرویز پرستویی و رویا تیموریان بازیگران اصلی این فیلم سینمایی هستند.

هشتمین سیمرغ، دوره بیست و چهارم (۱۳۸۴): چهارشنبه سوری 

هشتمین سیمرغ این بخش به اصغر فرهادی رسید. فرهادی در بیست و سومین دوره این جشنواره، با فیلم «چهارشنبه سوری» حضور پیدا کرده بود. فیلمی با بازی هدیه تهرانی، حمید فرخ‌نژاد، ترانه علیدوستی و پانته آبهرام که داستان آن روایتگر ماجرای مردی است که به زنش خیانت کرده است و زنش به او شک کرده است ولی مرد در نهایت در چشمش زنش تبرئه می‌شود هرچند که حقیقت چیز دیگریست.

نگارش فیلمنامه این اثر نیز برعهده اصغر فرهادی بوده است.

نهمین سیمرغ، دوره بیست و پنجم (۱۳۸۵): اخراجی‌ها  

بالاخره بعد از گذشت و انتخاب فیلم‌های اجتماعی توسط مخاطبان، این بار نوبت به یک فیلم دفاع مقدسی رسیده بود که عنوان بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را برای خود کند.

«اخراجی‌ها» که اولین ساخته سینمایی مسعود ده‌نمکی بود با پرداختن به سوژه رفتن چند اراذل به جبهه و ترسمی فضای طنز حاصل از حضور این افراد در جبهه، باعث شد که اخراجی‌ها با رای قاطع مخاطبان به عنوان بهترین فیلم از نگاه آن‌ها انتخاب شود.

اکبر عبدی، امین حیایی، کامبیز دیرباز، محمدرضا شریفی نیا، فخرالدین صدیق شریف، علی اوسیوند، ارژنگ امیرفضلی، نگار فروزنده، نیوشا ضیغمی، شهره لرستانی، جواد هاشمی، قاسم زارع و عبدالرضا اکبری از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

دهمین سیمرغ، دوره بیست و ششم (۱۳۸۶): همیشه پای یک زن در میان است  

«همیشه پای یک زن در میان است» نام فیلمی بود که توانست برای سومین بار سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را برای کمال تبریزی به ارمغان بیاورد.

داستان این فیلم که نگارش فیلمنامه آن حاصل همکاری مشترک کمال تبریزی و رضا مقصودی بود، در ارتباط با زن و شوهری جوان است که به رغم یک ازدواج عاشقانه کارشان به طلاق خصمانه رسیده و در این میان پای افراد زیادی به ماجرا باز می‌شود.

این فیلم نیز، همچون دیگر آثار کمدی کمال تبریزی در شوخی‌های خود بر برخی خط قرمزهای عرفی جامعه دست گذاشته است و به همین خاطر توانست نظر مخاطبان جشنواره فجر را جلب کند. البته حضور مهران مدیری که بعد از مدت‌ها در یک فیلم سینمایی بازی می‌کرد هم در افزایش رضایت مخاطبان بی‌تاثیر نبود.

یازدهمین سیمرغ، دوره بیست و هفتم (۱۳۸۷): بی‌پولی و درباره الی 

تماشاگران بیست و هفتمین جشنواره فیلم فجر تصمیم گرفتند تا در این دوره آرای خود را میان دو فیلم اجتماعی تقسیم کنند و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران به طور مشترک به دو فیلم «بی‌پولی» و «درباره الی» برسد. مورد اول ساخته حمید نعمت‌الله بود که به زندگی یک زوج جوان می‌پردازد که درگیر یک دوره بیکاری و بی‌پولی می‌شوند و سعی در حل مشکلات دارند، اما تلاش آنها اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند.

«درباره الی» هم که فیلم پر بازیگر اصغر فرهادی بود، به سراغ روایت‌گر زندگی چند خانواده رفته است که برای گذراندن تعطیلات به شمال کشور سفر کرده‌اند ولی پس از اینکه یکی از دوستان آن‌ها به نام «الی» گم می‌شود، مشکلات و مسائل بسیاری گریبانگیرشان می‌شود.

دوازدهمین سیمرغ، دوره بیست و هشتم (۱۳۸۸): به رنگ ارغوان   

در بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر باز هم فیلمی از ابراهیم حاتمی‌کیا توانست آرای مردمی بهترین فیلم از نگاه تماشاگران این جشنواره را از آن خود کند. حاتمی‌کیا در این دوره با فیلم سینمایی «به رنگ ارغوان» حضور پیدا کرده بود. این اثر که  سیزدهمین فیلم بلند حاتمی‌کیا محسوب می‌شد در ۱۳۸۳ ساخته شد، اما پس از پشت سرگذاشتن توقیف چهار ساله، توانست با نمایش در جشنواره فیلم فجر جوایز بسیاری چون سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه و بهترین فیلم‌برداری را نیز از آن خود کند.

حمید فرخ نژاد، خزر معصومی، کوروش تهامی، رضا بابک و فرهاد قائمیان از جمله بازیگران این فیلم سینمایی هستند و داستان آن پیرامون یک مامور اطلاعاتی است که در میانه یک ماموریت درگیر یک ماجرای عاطفی می‌شود.

سیزدهمین سیمرغ، دوره بیست و نهم (۱۳۸۹): جدایی نادر از سیمین

«جدایی نادر از سیمین» برگزیده بهش بهترین فیلم از نگاه تماشاگران بیست و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر شد. نگارش فیلمنامه و کارگردانی این اثر برعهده اصغر فرهادی بود و در آن بازیگرانی چون لیلا حاتمی، پیمان معادی، شهاب حسینی و ساره بیات حضور دارند.

چهاردهمین سیمرغ، دوره سی‌ام (۱۳۹۰): برف روی کاج‌ها  

پیمان معادی که سال قبل با حضور در فیلم سینمایی «جدایی نادر از سیمین» در بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کرده بود، تنها به فاصله یک ساله به سراغ ساخت فیلم رفت و شانس خود را در این زمینه امتحان کرد.

معادی به سراغ ساخت «برف روی کاج‌ها» رفت تا ادامه دهنده راه اصغر فرهادی باشد. البته همین ادامه دادن راه فرهادی بود که برای مخاطبان خاص جشنواره فیلم فجر جالب بود. مخاطبان ثابتی که بیشتر شیفته فیلم‌هایی با این سبک و سیاق هستند. به همین خاطر آرا خود را به این فیلم دادند.

مهناز افشار، ویشکا آسایش، صابر ابر، حسن معجونی، آناهیتا افشار، حسین پاکدل و شیرین یزدان‌بخش بازیگران «برف روی کاج‌ها» هستند.

پانزدهمین سیمرغ، دوره سی و یکم (۱۳۹۱): حوض نقاشی و هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند 

در این دوره از جشنواره نیز دو فیلم نظر تماشاگران را به خود جلب کردند. این دو فیلم هم مضمونی خانوادگی و اجتماعی داشتند. این دو اثر با اختلافی بسیار نزدکی توانستند آرا مخاطبان را کسب کنند.  «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» نویسندگی و کارگردانی پوران درخشنده است که به معضل تجاوز به دختران خردسال و نتایجی روحی و روانی در زندگی آینده آن‌ها می‌پردازد.

«حوض نقاشی» که دومین فیلم برتز از نگاه تماشاگران در این دوره بود، موضوعی خانوادگی دارد و شهاب حسینی، نگار جواهریان و فرشته صدرعرفایی بازیگران اصلی آن بودند.

شانزدهمین سیمرغ، دوره سی و دوم (۱۳۹۲): شیار ۱۴۳ و خط ویژه 

این دوره هم دو فیلم برتر از نگاه مخاطبان داشت و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران به طور مشترک به دو فیلم سینمایی «شیار ۱۴۳» و «خط ویژه» رسید که اولی را نرگس آبیار کارگردانی کرده بود و دومی را هم مصطفی کیایی.

البته فضای این دو فیلم کاملا متفاوت بود. «شیار ۱۴۳» فیلمی در ژانر دفاع مقدس است که به زندگی و مرارت‌های یک مادر شهید می‌پردازد. مادری که سال‌ها در آرزوی شنیدن خبری از پسرش است. بازی درخشان مریلا زارعی در نقش مادر شهید در این فیلم، سیمرغ بهترین بازیگر زن را نصیب او کرد.

«خط ویژه» فیلم دیگر آن دوره بود که سومین فیلم بلند مصطفی کیایی محسوب می‌شد و به ماجرای گروهی جوان می‌پردازد که می‌خواهند سرقتی بزرگ را از حساب یک آقازاده در بانک انجام دهند. مصطفی زمانی، میترا حجار، هانیه توسلی، هومن سیدی، میلاد کی‌مرام، پریناز ایزدیار، محمدسام قریبیان و محسن کیایی بازیگران این فیلم سینمایی هستند.

هفدهمین سیمرغ، دوره سی و سوم (۱۳۹۳): رخ دیوانه  

اولین دوره اهدای جایزه سیمرغ بلورین فیلم برگزیده از نگاه تماشاگران و آخرین دوره آن که تاکنون اهدا شده است، هر دو دارای یک ویژگی مشترک بودند. این ویژگی دریافت دو جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین فیلم از نگاه تماشاگران است.

«رخ دیوانه» به کارگردانی ابوالحسن داوودی دومین فیلمی بود که توانست بعد از «آژانس شیشه‌ای» حاتمی‌کیا، هم نظر هیئت داوران جشنواره فیلم فجر را به خود جلب کند و هم نظر مخاطبان جشنواره.

این فیلم داستان چند جوان است که در یک قرار اینترنتی با یکدیگر آشنا شده و به دنبال یک شوخی و شرط بندی در مسیری پیچیده و دلهره آور می‌افتند. مسیری که درک جدیدی از زندگی و اجتماع را برای هرکدامشان رقم می‌زند.

هجدهمین سیمرغ، دوره سی‌وچهارم (۱۳۹۴): ؟  

در دوره سی‌و‌چهارم جشنواره فیلم فجر نیز آثار شاخصی حضور دارند که احتمال می‌رود بتوانند آرای مخاطبان را به سوی خود سرازیر کنند. «بادیگارد» ابراهیم حاتمی‌کیا که در آن بازیگرانی چون پرویز پرستویی، بابک حمیدیان و مریلا زارعی ایفای نقش می‌کنند و به گفته برخی یکی از شاخص‌ترین ساخته‌هایاین کارگردان است، از جمله گزینه‌های اصلی این بخش است.

همچنین «بارکد» به کارگردانی مصطفی کیایی که فضایی کمدی دارد، یکی دیگر از گزینه‌های این بخش است. با توجه به اینکه کیایی در سه دوره اخیر فیلم‌های مخاطب پسندی ساخته است، احتمال دارد این فیلم هم بتواند نظر مخاطبان را جلب کند.

«رسوایی۲» مسعود ده‌نمکی هم جز مدعیان این دوره است که با توجه به سابقه قبلی ده‌نمکی در تولید آثر مخاطب پسند و همچنین اخبار منتشر شده در ارتباط با جلوه‌های ویژه به کار رفته در این فیلم منتشر شده است؛ به نظر می‌رسد جدیدترین ساخته ده‌نمکی نیز جز گزینه‌های اصلی دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران باشد.