به گزارش سوره سینما، گبرلو در این برنامه میزبان مسعود جعفری‌جوزانی مهمان بخش «کافه ستاره» بود. این سینماگر مقابل محمود گبرلو نشست تا درخصوص جایگاه فرهنگی ملی و بومی در سینمای ایران صبحت کند.

دانشجوی انقلابی خارج، عموجان سینمای ایران

جعفری‌جوزانی‌، در ابتدای سخنانش درباره نخستین سال‌های ورودش به عرصه فرهنگ گفت: «دانشجوی انقلابی خارج از کشور بودم، با خیلی از مدیران و مسئولان حکومتی مثل کمال خرازی و جواد لاریجانی آن زمان رفیق بودم. این رفاقت‌ها با بازگشت‌مان به ایران سرآغاز فعالیت ما در تلویزیون شد. خارج از کشور که بودیم هرکدام یک لقب داشتیم که شناخته نشویم. عموجان هم می‌گفتیم. وقتی ایران آمدیم عموجان دیگر لقب من شد، حتی سر صحنه هم همه مرا با همین عنوان صدا می‌کردند. حالا دیگر همه اینطور می‌شناسندم.

ملت از فرهنگ و فرهنگ از هنر هویت می‌گیرد

این هنرمند در ادامه به دلایل وجود معضلات فرهنگی اشاره کرد و گفت: «ما مردم ایران جزو آن دسته‌ای نیستیم که معنای جهان رو درک کرده باشیم و در آن غوطه‌ور شده باشیم. انسان متکی به فرهنگ است. فرهنگ مجموعه از اعتقادات و اعتقادات به معنای اخلاق است. تا زمانی یک فرهنگ زنده است که تولید می‌کند و اگر نکند از ادب و اخلاق فاصله می‌گیرد. همین اتفاق معنای یک ملت را نیز تعریف می‌کند. تعریف ملت به آب و خاک نیست بلکه به فرهنگ است، ملت زمانی معنا پیدا می‌کند که به فرهنگ تولیدکننده مقید باشد. مهم‌ترین بخش فرهنگ، هنر و مهم‌ترین بخش هنر، سینماست چراکه مجموعه‌ای از هنرهاست چون این حس را می‌دهد که گویی واقعیت زندگی را می‌گوید.»

دلیل تغییرات زیرساخت‌های فرهنگ است

او در ادامه از سینما به عنوان مهمترین بخش فرهنگی نام برد و گفت: «مهمترین بخش فرهنگ،هنر است و مهمترین هنر سینماست. بعد از قرن ۱۸ به علت عقب‌افتادگی از انقلاب صنعتی در جهان، جریان روشنفکر ما ناگهان تسلیم شد و خود را عقب یافته احساس کرد. روشنفکران چون آگاهی نسبت به آنچه در جهان اتفاق افتاده بود خودش را تحقیرشده احساس کرد و به این جهت تحقیر شد. قشر سنتی هم به جای گفتمان با روشنفکران مبارزه کردند و همین شکاف عمیقی ایجاد کرد که ما را عقب انداخت و نزدیک به ۸۰ سال طول کشید تا در دهه ۳۰ و ۴۰ تحول اتفاق افتاد با یک نگاه جدید که این رشد تکنولوژی به معنای عقب‌افتادگی معیارها و ارزش‌ها هم هست و آن‌ها هم باید تغییر کنند. این باعث می‌شود دوباره بازنگری شود و درنهایت به انقلاب منجر شود. به نظرم بیش از همه مسئولان فراموش کردند چرا این اتفاق افتاد و زیرساخت‌هایی که پیش آمد تا درنهایت به مبارزات خیابانی برسد را از یاد برده‌اند.

امام گفتند سینما باشد، اما کسانی هنوز نمی‌خواهند سینما باشد

جعفری‌جوزانی در ادامه با اشاره به مباحث اول انقلاب گفت: من جزو کمیته استقبال بودم. یکبار در جلسه آقای طالقانی بحث فرهنگی را پیش کشیدیم و پرسیدم که سرانجام مسئله سینما بعد از انقلاب چیست. بحث می‌شد که حکومت برای شکل‌گیری و پایداری نیاز به رسانه دارد و سینما یکی از مهم‌ترین رسانه‌هاست. بحث‌های اول انقلاب نتیجه مثبتی برای سینمای امروز داشت. وی با اشاره به بیانات امام خمینی(ره) در بدو بازگشت به ایران، افزود: «روز اول امام گفتند «ما با سینما مخالف نیستیم». درواقع ایشان معتقد بودند که سینما باید باشد، اما اکثریتی بودند که گفتند سینما باید تعطیل شود! همچنان آن افراد وجود دارند، کله سخت‌هایی که هرچقدر برایشان می‌گوییم باز هم در سرشان نمی‌روند و مانع کار می‌شوند. ما هنوز برای این عده، سینما را تعریف می‌کنیم.

فرهنگ به رئیس‌جمهور و سیاستمداران ربطی ندارد

این کارگردان سینما در ادامه با بیان اینکه مشکل اصلی این است که گسست وجود دارد، افزود: فرهنگ نیاز به مراقبت دارد اما هیچوقت فرهنگ جدی گرفته نمی‌شود و با سیاست مخلوط می‌شود. به همین خاطر با تغییر یک رئیس‌جمهور همه مدیران فرهنگی تغییر می‌کنند. اصلا مگر فرهنگ ربطی به رئیس‌جمهور دارد؟ به آقای نماینده مجلس رای دادند که بیاید به تناسب مشکلات مملکت قانون وضع کند، اما می‌نشیند در مورد سینما حرف می‌زند. مشکل این است که تنها حرف نمی‌زنند، دستور می‌دهند و چون سینما جذاب است مردم حرفهایشان را می شنوند. اما این حرف‌ها از دلسوزی برای سینما نیست، این‌ها بازی سیاسی است. همان‌طور که در زمان انتخابات ما ناگهان عزیز می شویم. اما همین سیاستمداران حتی رئیس‌جمهور در حساس‌ترین موقعیت‌ها، فرهنگ را رها می‌کنند. اصولا فرهنگ رهاست و خودش خود را اداره می‌کند. درواقع فرهنگ آنقدر محکم و مقتدر است که کسی نمی‌تواند از بین ببردش وگرنه تابه حال از بین رفته بود. چراکه سیاستمداران ما فقط با صحبت درباره فرهنگ از آن سوءاستفاده می‌کنند و هیچ کار مفیدی برای آن انجام نمی‌دهند. اهمیت دادن به فرهنگ و طراحی یک نظام ارزشی که هنرمندان را رصد کند و به آن‌ها توجه کند، کمترین اتفاقی است که باید رخ دهد و انجام نمی‌شود.

هنرمندان ماهی‌گیران فصلی

وی در ادامه شاهدمثالی برای وضعیت موجود آورد و بیان کرد: وضعیت تاسف‌آور است. مسئولان بیمه اصلا سینما را به رسمیت نمی‌شناسند و نگاهشان به ما همچون ماهى‌گیران فصلى است. این حرف را به همسر یکی از دوستانم که به تازگی فوت کرده گفته بودند. آنها هنرمند راهم به رسمیت نمى شناسند، اما هر روز به تناسب اقتضائاتشان یک رنگ تازه مى گیرند یا تغییر می کنند. در  چنین شرایطی مدیر فرهنگی هم بدون شناخت از فضا، یک روز با تلفن منصوب می‌شود و روز بعد از کار برکنار می‌شود؛ دیگر چه انتظاری می‌توان داشت. مدیر فرهنگی به هیچ‌وجه نباید در اختیار جریان‌های سیاسی باشد که بتوانند تغییرش دهند. آنها پاسدار ستون‌های مهم این مملکت هستند.

دولت وقت اضافه‌اش را صرف اقتصاد کند نه فرهنگ

چرا رئیس‌جمهور یک مدیر سینمایی یا مدیر فرهنگى را تغییر مى‌دهد. اصلا فرهنگ چه ارتباطى به رئیس‌جمهور دارد، یعنى آنقدر فرصت هست که چنین جزئى به مسائل وارد شوند؟ چرا این فرصت را براى حل مشکل اقتصادى نمى‌گذارند؟ کار دولت حل مشکلات اقتصادی و سیاست خارجی و… است. در مبحث فرهنگ دولت باید به سینماگران و مسئولان فرهنگی کمک کند تا خودشان مشکلاتشان را حل کند.

هنرمند ساختن هم بازی خودمان است

او درخصوص نقش هنرمند نیز با بیان اینکه اصولا هرکس که فیلم می‌سازد هنرمند نیست، افزود: سى و هفت سال است که جشنواره درست مى‌کنیم اما هنوز سیاست‌مان مشخص نیست. یک عده را هم داور مى‌کنیم و مى‌گوییم فیلمساز است و کلى جایزه گرفته، جایزه‌هایى که بازى خودمان است.

ما نیاز به وزارت ارشاد نداریم

ما در شرایط پیچیده‌ای قرار گرفتیم که یک طرف دولت‌ها (اشاره به هیچ دولت خاصی ندارم) هستند و یک طرف مافیا. مقصودم از مافیا هم تصاویر گانگستری نیست. زمانی که یک گروه محدود با استفاده از رانت‌ها، سینماها را مجانی گرفتند، در هیأت پخش هستند و خودشان هم تولید می‌کنند یعنی مافیا؛ در این شرایط ما دیگر وزارت ارشاد نمی‌خواهیم چون یک گروه کوچک همه تصمیم‌ها را می‌گیرد. این در تناقض وجودی فردی و صنفی است که صاحب سالن می‌شود جزو اعضای پخش؛ این وضع در کنار تغییرات مدام مدیران سینمایی نابودکننده است.

در ادامه برنامه محمد حمزه‌ای و حمیدرضا آذرنگ مهمان «شب‌های شفاهی» شدند تا درخصوص فیلم «آذر» و حواشی ایجاد شده در آن صحبت کنند.

حاشیه‌های «آذر» باید درون خودمان حل شود

گبرلو در ابتدای صحبت از محمد حمزه‌ای درباره علت ایجاد حواشی برای اولین فیلم بلندش سوال کرد و این کارگردان گفت: «فیلم آذر اولین فیلم در سینمای ایران نیست که دچار حاشیه شده است، اما من به عنوان کسی که سال‌ها در سینما به عناوین مختلف تلاش کرده‌ام، اعتقادم بر این است که ما در سینما خانواده هستیم و باید مشکلات بین خودمان حل شود. خانواده سینما به قدر کفایت از بیرون دچار حمله و لطمه قرار گرفته. وی درادامه با بیان اینکه من قائل به گفتگو هستم، گفت: گفتگوهای زیادی انجام دادم اما  تا به حال کلمه‌اى درخصوص حاشیه «آذر» صحبت نکردم که به این اتفاقات دامن زده شود.

سعی کردم با گفتمان از گروه «آذر» دفاع کنم

حمیدرضا آذرنگ با تاکید بر اینکه قبل از مصاحب بارها با تهیه‌کننده فیلم «آذر» صحبت کردم، افزود: سعی کردم با گفتمان دیالکتیک این موضوع را حل کنم و از تلاش همه گروه دفاع کنم؛ اما وقتی جوابی نگرفتم به جایی رسیدم که مصاحبه کردم. نه تنها در پیام‌هایم به تهیه‌کننده و نه در مصاحبه‌ام هیچ‌جا از خودم اسم نبردم و فقط از گروهى که بسیار تلاش کرده بودند حرف زدم.

فقط تلاش می‌کنم از سلامت اکران حمایت کنم

محمد حمزه‌ای با اشاره به حق و حقوق کارگردان و تهیه‌کننده در یک پروژه سینمایی، بیان کرد: با وجود همه اتفاقاتی که رخ داده وظیفه صنفی و حرفه‌ای خودم می‌دانم که از سلامت اکران «آذر» حمایت و دفاع کنم. بهتر است که درخصوص این حواشى صحبت نکنیم و از «آذر» بگوییم.

دغدغه مضامین اجتماعی را داشتم نه فیلم پرفروش

حمزه‌ای در پاسخ به این‌که چرا برای نخستین فیلم سینمایی سراغ یک اثر پرفروش نرفته، بیان کرد: سه سال پیش پروانه ساخت برای یک فیلمنامه داشتم که آن‌هم مشکلاتی داشت و امکان ساختش فراهم نشد. جز آن چند پیشنهاد هم وجود داشت که مرتبط به سینمای بدنه بود، اما آن نوع سینما آدم خودش را می‌خواهد ولی برای من حتی در سینمای کوتاه و ویدیویی‌ام به دنبال مضامین انسانی بودم. این دغدغه را نداشتم که فقط یک فیلم پرفروش بسازم.

حواشی فیلم جهت‌دار است و واقعیت نیست

در ادامه پرویز آبنار، صدابردار و صداگذار این فیلم روی خط تلفن برنامه آمد و با بیان اینکه در طول سال‌ها فعالیت این اولین‌بار است که می‌بینم برای یک فیلم روی اکران چنین حواشی‌ای به وجود می‌آید، افزود: در بحث تبلیغات عجیب است که این حرف‌ها را می‌شنوم، تهیه‌کننده به تناسب دغدغه‌ای که برای فروش دارد، مسلما نوع تبلیغات را انتخاب می‌کند. اعتراضات آقای آذرنگ که تنها به این حواشی دامن می‌زند و حرف‌های آقای حمزه‌ای که یک کارگردان فیلم اولی هستند دور از انصاف است. به نظرم این دوستان باید تشکر می‌کردند. معتقدم حاشیه به وجود آمده جهت‌دار است، واقعیت اتفاقات اینطور نبود. من خودم نام کارگردان و بازیگر فیلم «آذر» را روى سردر سینماها دیدم و حذفى وجود نداشت.

تهیه‌کننده خدایی دیگر معنایی ندارد

بازیگر این فیلم در ادامه با تاکید بر اینکه از تصاویر عمومی این فیلم در شهر و سردرهای سینما مشخص نیست من چه‌کاره فیلم هستم، اما آرزومندم «آذر» مشکلات مالی تهیه‌کننده را مرتفع کند و مورد رضایت مخاطبان قرار بگیرد، افزود: با این وجود در هیچ جامعه‌ای خصوصا در جامعه ما که به اخلاق پایبندیم، کارگردان خدایی یا تهیه‌کننده خدایی معنا ندارد. سوالم این است که اگر صداى فیلم هم دچار مشکل مى‌شد، آقاى آبنار باز هم سکوت مى‌کردند و یا از تهیه‌کننده تشکر مى‌کردند یا معترض مى‌شدند!؟ متاسفم که خودمان را عضو خانه سینما مى‌دانیم اما نسبت به حذف کارگردان از همه تبلیغات و اتفاقات فیلم «آذر» واکنش نشان نمى‌دهیم.

پای «آذر» ایستاده‌ام تا اکران تمام شود

محمد حمزه‌اى در پایان در واکنش به سخنان پرویز آبنار، خطاب به محمود گبرلو بیان کرد: شما از حواشی پرسیدید و من سکوت کردم، هنوز هم سکوت می‌کنم. «آذر» فیلم من است. من با تمام انرژی پاى آن ایستادم. اگر تابه حال از حاشیه‌ها حرف نزدم به این خاطر بود که فیلم روى پرده اکران است و تلاشم را مى‌کنم تا از حاشیه دور بماند و در نمایش ضربه نخورد. نکاتی مانده که در فرصت خودش از آن صحبت کنیم.

متخصصان مفهوم کارگردان و تهیه‌کننده را بازتعریف کنند

حمیدرضا آذرنگ در پایان با توجه به مباحث شکل گرفته حول حواشی برنامه، خطاب به محمود گبرلو، مجری و تهیه‌کننده برنامه عنوان کرد: با احترام به همه متخصصین سینما، می‌خواهم خواهش کنم یک برنامه درخصوص مفهوم کارگردان، تهیه‌کننده و تأثیرات و تأثراتشان بر یک اثر را با حضور متخصصان امر داشته باشید. من بعد از این‌همه سال کار کردن؛ قبل از این فیلم‌ها و تئاترها، که دستیار سه صحنه بودم، تا به حال به جد دیدم که چطور حضور یک تهیه‌کننده در اثر می‌تواند آرامش را به گروه منتقل کند و در کیفیت، بازدهی اثر تاثیر داشته باشد. مبحث دیگری که وجود دارد قراردادهایی است که یک طرف آن تهیه‌کننده و طرف دیگر تخصص‌های دیگر هستند. هیچ‌کجای این قرارداد اشاره نشده است که اگر متخصصان طرف قرارداد احساس کردند که به اعتبارشان لطمه می‌خورد و یا با حضور در یک فیلم مورد هجمه قرار می‌گیرد چه راهکاری برای فسخ قرارداد وجود دارد.

حواشی فیلم در ضمائم آن نوشته نمی‌شود

در بخش «تحلیل فیلم»، امید نجوان به عنوان کارشناس فیلم، مهمان چهارمین برنامه محمود گبرلو بود. نجوان در ابتدا بحث با بیان اینکه آذر نخستین فیلمی نیست که دچار حاشیه شده است، افزود: حواشی فیلم در ضمائم آن نوشته نمی‌شود و مخاطب تنها فیلم را می‌بیند. بسیاری از فیلم‌های ماندگار تاریخ سینمای ایران و جهان، در سر صحنه حواشی زیادی داشتند، مثل فیلم «پدرخوانده» که درگیر حاشیه بود اما درنهایت فقط این فیلم ماند نه حواشی‌اش.

شتاب فیلمنامه و کارگردانی قابل قبول

وی در ادامه با اشاره به کاهش تماشاگران اصیل سینما که موجب شده سطح سلیقه مخاطبان بسیار پایین بیاید، بیان کرد: «آذر» فیلم بینابینی است. شتاب در نگارش فیلمنامه  و نبود تحقیقات در آن مشخص است. البته درخصوص کارگردانی، فیلم اول برای این فیلمساز قابل قبول است. تأثیر سال‌ها دستیاری به محمد حمزه‌ای کمک زیادی کرده است.

داستان قابل حدس اما جذاب

کارشناس فیلم در ادامه با بیان اینکه تماشاگر اگر سینما و تلویزیون را دنبال کرده باشد، بسیاری از داستان‌ها برایش قابل حدس است، گفت: به طورخاص داستان قصاص که موردنظر «آذر» است، مشخصا در سریال «زیر تیغ» به بهترین شکل تصویر شده بود. وی در ادامه با اشاره به داستان زن‌محور این فیلم گفت: اسم فیلم بیان‌گر استراتژی زنانه فیلم است و پرداختن به موضوعات زنانه در سینما، همیشه جذاب بوده است. ‌بحث کار کردن زنان هنوز در جامعه عادی نشده و یک بحث ریشه‌دار و قدیمی‌ به شمار می‌رود، ضمن آن که پرداختن به آن، ضرورت جامعه‌ای است که هنوز در حال پوست‌اندازی است.

پایان کپی فیلم‌های فرهادی است

این منتقد باسابقه نحوه پایان‌بندی فیلم «آذر» را نامناسب و کپی‌برداری نادرست از کارگردان‌های موفقی همچون اصغر فرهادی دانست و گفت: پایان فیلم کپی‌برداری شده از کارهای اصغر فرهادی است و نقطه ضعف سینمای ایران در این اواخر نحوه استفاده از این پایان باز است که در «آذر» این پایان باز خیلی مبهم و بی معنی وجود داشت. در هر حال تاریخ مشخص می‌کند چه فیلمی تاثیرگذار می‌شود و هیچ یک از آثار از این قاعده مستثنی نیستند.