سوره سینما – هدیه حدادی‌اصل: همه ما قطعا فیلم‌های زیادی در زندگی‌مان دیده‌ایم که حول محور یک قهرمان می‌چرخند. آغاز، اوج و پایان فیلم بسته به یک شخصیت است که همه داستان روی مدار او حرکت می‌کند.

در واقع یک عنصری به نام «قهرمان» در سینما وجود دارد که در تعریف آن باید بگوییم یک شخصیت دوست‌داشتنی و گهگاه باورپذیری که مخاطب به هر طرقی با آن همزادپنداری می‌کند.

در یک فیلمنامه تمام عناصر طوری کنار هم چیده می‌شوند که در خدمت قهرمان فیلم باشند، تمام محوریت داستان به سوی هر چه بهتر دیده‌شدن قهرمان فیلم می‌روند حتی گاهی این قهرمان‌ها به ابرقهرمان‌هایی نیز تبدیل می‌شوند. البته در مقابل ضد قهرمان‌ها را داریم که شخصیت‌های منفوری هستند. معمولاً قرار نیست زیبا باشند، خبیث‌اند و در کل به‌شدت سیاه هستند و تکلیف مخاطب با آن‌ها روشن است.

ازاین‌دست فیلم‌ها در سینمای ایران کم نیستند و به‌وفور شاهد آن‌ها هستیم اما آنچه به یک استراتژی تبدیل می‌شود فیلم‌هایی است که جمعی از قهرمانان را به نمایش می‌گذارند. قهرمان‌هایی که این بار آغاز، اوج و پایان فیلم، همگی با هم هستند و داستان در مورد یک شخص خاص نیست بلکه تک تک بازیگران قهرمان‌هایی هستند که هرکدام در تشکیل قصه و به ثمر رساندن آن نقش دارند و در پایان‌بندی هم همگی تقریباً به یک اندازه سود یا ضرر می‌برند.

ساخت فیلم‌هایی با موضوعیت چندین قهرمان کار هر کارگردانی نیست، پرورش و به تصویر کشیدن یک قهرمان و باورپذیر کردن آن به اندازه‌ای سخت هست که خیلی‌ها را در تولید دچار تردید می‌کند حالا تصور کنید پرداختن به چند شخصیت که همه قرار است قهرمان‌های یک فیلم باشند، به یک اندازه به آن‌ها پرداخته شود و هیچ‌کدام گره بازنشدنی در فیلم نداشته باشند، چقدر سخت‌تر از سخت می‌شود. همین است که پرداختن به روایت‌های چند قهرمانی از عهده خیلی از فیلمسازان ما خارج است.

ازاین‌رو و برخلاف فیلم‌های تک قهرمانی، فیلم‌های زیادی با حضور قهرمان‌های جمعی در سینمای ایران نداشته‌ایم. شاید آثار شاخص در این دسته از فیلم‌ها به تعداد انگشت‌های دست هم نرسد اما همان تعداد کم هم توانسته‌اند تا حدودی آنچه قابل‌درک و برای مخاطب محسوس است را به نمایش بگذارند.

فیلم‌هایی نظیر «درباره الی…»، «یه حبه قند»، «ماجرای نیمروز» و … در دسته فیلم‌های قهرمان جمعی قرار می‌گیرند.

اکنون در دوره چهلم فیلم فجر با فیلمی با عنوان «دسته دختران» مواجه هستیم که یک فیلم قهرمان جمعی محسوب می‌شود.

«دسته دختران» به کارگردانی منیر قیدی، روایتی آزاد از مقاومت دختران ایران در روزهای آغازین دفاع مقدس است و به حماسه ۳۴ روزه خرمشهر در شروع حمله رژیم بعث به ایران می‌پردازد. این فیلم، راویِ مقاومت و ایثار زنان در روزهای پرتلاطم ابتدایی جنگ است و با بازسازی تصاویر زنده و مستند از نبرد خانه‌به‌خانه خرمشهر، اولین تصویرِ سینمایی با نگاه زنانه از آن مقاومت را به تصویر می‌کشد.

حال به بهانه حضور این فیلم که اتفاقاً کارگردان آن تنها کارگردان زن سینما در جشنواره چهلم است، نگاهی به چند فیلم قهرمان جمعی در سینمای ایران می‌اندازیم.

* فیلم سینمایی «درباره الی…»

«درباره الی …» عنوان یکی از بهترین فیلم‌های کارنامه اصغر فرهادی است که در سال ۱۳۸۷ تولید شد و در بیست و هفتمین جشنواره فیلم فجر حضور پررنگی داشت. این فیلم در این دوره از جشنواره به‌عنوان نماینده یک فیلم قهرمان جمعی توانست سه سیمرغ بلورین این جشنواره به خود اختصاص دهد.

داستان فیلم روایتگر زندگی چند خانواده است که برای گذراندن تعطیلات به شمال کشور سفر کرده‌اند. دوستان احمد که پس از سال‌ها زندگی در آلمان به ایران بازگشته، در تلاش هستند تا همسری را برای او بیابند. به همین خاطر، مربی مهدکودکی به نام «اِلی» با دعوت سپیده، به همراه دیگران به این سفر آمده است. امّا پس از ناپدیدشدن الی در ساحل دریا، ماجرا به تراژدی تبدیل می‌شود و هر کس در مورد این مسئله به قضاوت پرداخته و دیگری را مقصر می‌داند. تا آنجا که جمع به‌خاطر منافع خود زمانی که نامزد جستجوگر الی در پی او از راه می‌رسد از حمایت الی دست کشیده و سپیده را مجاب می‌نماید که در مورد الی حرف‌های نادرست و دروغ‌های کوچکی بگوید؛ دروغ‌هایی که تبدیل به فاجعه می‌شوند.

* فیلم سینمایی «سعادت‌آباد»

«سعادت‌آباد» فیلمی به کارگردانی مازیار میری، نویسندگی امیر عربی و تهیه‌کنندگی همایون اسعدیان در سال ۱۳۸۹ ساخته شد. این فیلم در دوره بیست و نه جشنواره فیلم فجر حضور داشت و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن را از آن خود کرد.

در خلاصه داستان این فیلم آمده است: یاسی که در زندگی مشترک با محسن دچار تردیدهایی شده است، تصمیم می‌گیرد برای او جشن تولّدی بگیرد و خاطراتی را یادآوری کند. او برای بهتر برگزار کردن مهمانی همه چیز را از قبل پیش‌بینی می‌کند، غافل از این که شرایط به خواستهٔ او پیش نمی‌رود.

* فیلم سینمایی «یه حبه قند»

«یه حبه قند» ششمین فیلم سینمایی رضا میرکریمی است که در سال ۱۳۹۰ تولید شد و در سال ۱۳۹۱ به‌عنوان نماینده ایران در مراسم اسکار معرفی شد. البته این فیلم در بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر هم حضور داشت و در ۴ رشته هنری این دوره از جشنواره کاندیدای دریافت سیمرغ شد.

در خلاصه داستان این فیلم چنین آمده است: سکوت خانه باغ قدیمی با ورود چهار خواهر و خانواده‌هایشان می‌شکند. آنها برای ازدواج خواهر کوچکشان پسندیده، با پسر یکی از خان‌های آنجا که در آمریکاست، به خانهٔ کودکی‌شان که در واقع خانهٔ دایی‌شان است برگشته‌اند. ظاهراً همه از وصلتی که قرار است صورت بگیرد راضی هستند به جز دایی. صبح روز عقد، دایی در حال خوردن صبحانه با یک حبه قند خفه می‌شود و می‌میرد. عروسی تبدیل به عزا می‌شود و همه چیز به هم می‌ریزد. عصر آن روز با آمدن قاسم (که به‌نوعی فرزند خواندهٔ دایی است) همه چیز دوباره در هم می‌پیچد. ظاهراً پسند و قاسم عاشق یکدیگر هستند. در نهایت قاسم با دیدن وسایل عقد بدون خداحافظی می‌رود و پسند هم بعد از آن با پوشیدن لباس مشکی، به همه می‌فهماند که نمی‌خواهد با نامزدش ازدواج کند.

* فیلم سینمایی «رخ دیوانه»

«رخ دیوانه» فیلمی به کارگردانی ابوالحسن داودی، نویسندگی محمدرضا گوهری و تهیه‌کنندگی بیتا منصوری است که در سال ۱۳۹۳ تولید شد.

این فیلم داستان چند جوانی است که در یک قرار اینترنتی با یکدیگر آشنا شده و به دنبال یک شوخی و شرط‌بندی در مسیری پیچیده و دلهره‌آور می‌افتند، مسیری که درک جدیدی از زندگی و اجتماع را برای هرکدامشان رقم می‌زند و باعث می‌شود سرهم دیگر کلاه بگذارند و …

این فیلم به‌عنوان یک نمونه از فیلم‌های قهرمان جمعی در جشنواره سی و سوم فیلم فجر حضور داشت و در ۱۲ رشته هنری کاندیدای دریافت سیمرغ شد که در نهایت ۵ سیمرغ بلورین این دوره از جشنواره را از آن خود کرد.

* فیلم سینمایی «ماجرای نیمروز»

«ماجرای نیمروز» ساخته محمدحسین مهدویان که فیلمنامه‌اش توسط محمدحسین مهدویان و ابراهیم امینی نوشته شده و تهیه‌کنندگی آن بر عهده سیدمحمود رضوی است که در سال ۱۳۹۵ تولید شد.

این فیلم در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت و برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره، سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی و سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران شد. همچنین بهزاد جعفری طادی برنده سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه و لباس شده است.

این فیلم به ترورهای سال ۱۳۶۰ به دست گروه منافقین می‌پردازد. این درگیری‌ها پس از برکناری ابوالحسن بنی‌صدر از ریاست‌جمهوری توسط مجلس شورای اسلامی شدت می‌گیرند.

پس از برکناری ابوالحسن بنی‌صدر گروه‌های ضد حکومت مانند گروه سازمان مجاهدین خلق ایران دست به ترورهای موفق مقامات ارشد حکومت می‌زنند. از سوی دیگر، سازمان اطلاعات کشور و اطلاعات سپاه و با همکاری هم درصدد دستگیری اعضای گروه سازمان مجاهدین خلق هستند. در این میان، این فیلم رابطهٔ بین یکی از اعضای سپاه و زنی از اعضای گروه سازمان مجاهدین خلق را که در گذشته در دانشگاه هم‌کلاسی بودند، نشان می‌دهد.