سوره سینما – امیر بنان؛ تهیه‌کننده سینمای ایران که این روزها فیلم سینمایی «ملاقات خصوصی» را روی پرده سینماها دارد، مهمان برنامه «سینما معیار» بود و در خصوص حذف سیمرغ مردمی از جشنواره فیلم فجر صحبت کرد، وی با اشاره به اینکه سیمرغ مردمی فیلم «ملاقات خصوصی» را ندادند، گفت: من پیگیری کردم و در نهایت نتیجه‌ای که گرفتم شامل کج‌سلیقگی یکسری از مسئولین بود که باعث این اتفاق شد. دلیل قطعی برای کنار گذاشتن سیمرغ مردمی وجود نداشته و دلایل قانع‌کننده‌ای هم به ما ارائه ندادند. اساسا مسائلی که به سمت نگاه مردم می‌رود مغفول واقع می‌شوند و هر شخصی یا نهادی هم بخواهد این موضوع را پیگیری کند قطعا ضربه خواهد خورد!

وی ادامه داد: اساسا سینما را به جز برای مردم جای دیگری نمی‌توان نمایش داد. در سینما تمام حمایت‌ها از طرف مردم صورت می‌گیرد و نظرات مردمی معیار است اما اینکه نظراتشان نادیده گرفته می‌شود از نظر من به سینما صدمه می‌زند. نادیده گرفتن یعنی حذف کردن، زمانیکه یک بخشی را حذف می‌کنند عملا آن‌را نادیده گرفته‌اند. بگویند ما جشنواره برگزاری می‌کنیم اما بدون نظر مردمی! اینکه ایراد ندارد، خیلی از جشنواره‌های دیگر هم آرای مردمی ندارند. اما وقتی این آرا از ابتدا بوده به این معناست که یک تعدادی فیلم در جشنواره نمایش داده می‌شود و مردم براساس نظر شخصی به فیلم‌ها رای می‌دهند. این کار یک برآیندی از نظرات عامه مردم بود که بر مبنای آن تعدادی فیلم بالا می‌آمد. البته ممکن بود اقبالی هم در سیمرغ رشته‌های دیگر نداشته باشد اما به هر حال در آرای مردمی بالا آمده بود.

این به معنای عامه‌پسند بودن یک فیلم است. این کار خط‌مشی به روال اکران می‌دهد، اما حذف سیمرغ مردمی خیلی پیچیده‌تر از این‌ها است.

*برخی تصمیمات انگیزه فیلمسازان را از بین می‌برد

بنان با اشاره به سینمای اجتماعی توضیح داد: سینما یک هنر است که عمق دارد و تلاش می‌کند تا وجوه انسانی را در قالب یک درام داستانی بیان کند اما زمانیکه به این سمت می‌رویم تا با شابلون چیزی را درست کنیم، یک تعدادی تفکر و نگاه حذف می‌شود. هنرمندان با خون‌دل و وجدان یک مساله را مطرح می‌کنند و اساس بنیادهای فکری آدم‌ها را بر هم نمی‌‌زنند. حداقل این ماجرا در کشور ما وجود ندارد. به نظر من یکی از شریف‌ترین کارها را در کشور ما سینماگران انجام می‌دهند چراکه به سختی تلاش می‌کنند یک مفهوم را به فیلم تبدیل و یک دغدغه را مطرح کنند. ما نتیجه تمام این تلاش‌ها را به جشنواره‌ای با سابقه چهل ساله می‌آوریم اما در جریان همین جشنواره تنها به یکسری از فیلم‌ها اعتبار و جایزه می‌دهیم و باقی را کنار می‌گذاریم!

وی ادامه داد: تمام این مسائل سال‌به‌سال بر مبنای سیاست‌هایی که وجود دارد تغییر می‌کند. حالا اتفاقی که می‌افتد این است که آرام آرام عده زیادی از این میزان جنگی که برای ساخت یک فیلم می‌کنند، خسته می‌شوند. این تصمیمات بر روی انگیزه آدم‌هایی که مسئولانه و دغدغه‌مند فیلم می‌سازنند تاثیر می‌گذارد و انگیزه آن‌ها را از بین می‌برد.

* انگار همه چیز هم دست ارشاد نیست!

این تهیه‌کننده گفت: هر موضوع اجتماعی که ما بخ‌اهیم در مورد ان فیلم بسازیم به یک نهاد خاصی برمی‌گردد. به عنوان مثال می‌خواهیم در مورد راننده‌تاکسی فیلم بسازیم باید از تاکسیرانی نظر بگیریم! پس ارشاد چه‌کاره است؟! با اینکه به ارشاد انتقاداتی دارم اما دیده‌ام که گاهی چقدر تلاش می‌کند برای اینکه یک فیلم مجوز بگیرد اما این چرخه اشتباه است، انگار همه چیز هم دست ارشاد نیست!

وی با ذکر مثالی افزود: به عنوان مثال ساخت فیلم پلیسی با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است. من فیلم «مرده بازنده» را کار کردم که فوق‌العاده عجیب‌وغریب بود. خدا نصیب نکند که بخواهید سمت چنین موضوعاتی بروید چون واقعا اذیت‌کننده است. من سه فیلم اجتماعی «خورشید»، «مرده بازنده» و «ملاقات خصوصی» را طی چهار سال کار کردم اما احساس می‌کنم در این چهار سال چهل سال پیر شده‌ام!

وی اضافه کرد: در حالت عادی هم ساختن فیلم دردسر و دغدغه دارد چه برسد ساخت فیلم با موضوعات حساس چراکه گرفتن مجوزهای لازم برای اینکه یک فیلم به ثمر بنشیند عجیب و غریب است و این همان شابلون گذاری محسوب می‌شود. از سال ۹۸ که اولین فیلمم را ساختم، سال به سال هه چیز تغییر کرده است.

بنان تاکید کرد: هر سال کار کردن سخت‌تر می‌شود. من برای این سه فیلم تلاش بسیاری کردم. ارشاد آخرین مرحله برای مجوز است اول باید باقی نهادها را راضی کنید و در انتها به ارشاد برسید. خود ارشاد یک نگاه‌هایی را در زمان ارائه طرح می‌گوید که ما تصحیح کنیم یعنی مواظب است حالا با این همه مواظبت باید به نهادی برسیم که او نظر بدهد! یعنی قصه از اول شروع می‌شود.

وی ادامه داد: اگر نهاد مربوطه حتی بعد از مجوز پروانه ساخت یا پروانه نمایش اصرار عجیبی برای عدم ساخت یا نمایش داشته باشد می‌تواند از تولید یا نمایش یک فیلم جلوگیری کند. چه‌بسا هنوز  فیلم‌هایی داریم که پروانه نمایش دارند اما اکران نمی‌شوند. مرجع رسیدگی به این امور هم وزارت ارشاد است. در هیچ دولتی هم فرقی نکرده است. نظارت‌های ارشاد، نظارت‌هایی است که از ابتدا وجود داشته و تا انتها هم وجود دارد. هنرمندان خودشان را با این قوانین وقف می‌دهند اما یکباره اتفاق دیگری می‌افتد و نهادی بالادست تصمیم‌گیرنده می‌شود.

تهیه‌کننده فیلم «خورشید» بیان کرد: وقتی یک پروژه‌ای را وزارت ارشاد قبول می‌کند، به سازمان‌های دیگر مربوط نمی‌شود که بخواهند در مورد آن کار نظر بدهند مثلا من وقتی می‌خواهم راجع به یک معلم فیلم بسازم چرا وزارت آموزش و پرورش باید نظر بدهد؟! این مسائل، قانونی است که دچار خلاهایی شده و گاهی ما نمی‌دانیم با چه نهادی طرف هستیم. به عنوان مثال ۶ ماه زمان صرف شد تا من بتوانم برای فیلم «ملاقات خصوصی» پروانه نمایش بگیرم! در حالیکه من در این ۶ ماه می‌توانم یک فیلم جدید را آماده ساخت کنم. مثلا یک سازمانی نظر می‌داد که فلان جمله حذف شود. اصلا چرا باید نظر دهد؟! الحمدالله چیزی حذف نشد اما برای اینکه چیزی حذف نشود من ۶ ماه وقتم را گذاشتم.

*نگاه سیاسی به سینما نداشته باشیم

وی در مورد سیاه‌نمایی فیلم‌های اجتماعی در سینمای ایران توضیح داد: من اصلا عبارت سیاه‌نمایی را قبول ندارم. نگاه شخصی نسبت به هر موضوعی می‌تواند یک واژه‌ای را به آن موضوع اطلاق کند. سیاه‌نمایی واژه بدی است که به خیلی از فیلم‌ها اطلاق می‌شود. مساله این است که اگر راجع به یک موضوع سخت اجتماعی فیلم می‌سازم قصدم سیاه‌نمایی نیست بلکه می‌خواهم به یک معضل اجتماعی به عنوان موضوعی که مردم با آن درگیر هستند، بپردازم. اساسا سینما برای این است که مردم قبل از تجربه کردن مسائل آن‌ها را درک کنند. کسانی که اینگونه تعابیر را به سینما اطلاق می‌کنند نگاه سیاسی به سینما دارند و ممکن است منافع خودشان به خطر بیافتد.

امیر بنان ادامه داد: اگر من مساله‌ای که به عنوان مثال در بیمه اجتماعی یا بیمارستان دیده‌ام را در فیلمم مطرح کردم آیا سیاه‌نمایی کرده‌ام یا خواسته‌ام مساله را حل کنم؟! نگاهی که در مورد سینما به سمت سیاست برود را قبول ندارم چراکه سینما هنری است که باعث پیشرفت جامعه می‌شود. جوامعی که پیشرفت کرده‌اند اساسا سینمای قوی داشته‌اند. ما وقتی گزینه بایدها و نبایدها می‌گذاریم و دایره را محدودتر می‌کنیم، پس به دنبال مساله بزرگتری نیستیم. سینما و سینماگران ایران جز سینما و سینماگران مطرح دنیا هستند اما چرا ما نمی‌توانیم از این پتانسیل استفاده کنیم؟ چرا چارچوب تعیین می‌کنیم؟ مسئولین می‌گویند چرا با زبان سینما می‌گویید جامعه سیاه است؟ به سینما بروید و بخندید!! اما هنرمند که ماله‌کش یکسری از مسئولین بی‌خرد و بی‌مایه نیست.

وی افزود: خیلی از فیلم‌ها ساخته شده‌اند که نگاهی انتقادی به یک مساله در یک جایی از دنیا داشته‌اند آیا باید به آن فیلم‌ها هم برچسب سیاه‌نما بزنیم؟ من می‌گویم این نگاه را برداریم و اجازه دهیم سینما به پویایی جامعه کمک کند. ما در حال حاضر از کمترین ظرفیت سینما استفاده می‌کنیم. اصلا در دل سیاهی نور تابیده می‌شود. من در هیچ فیلمی ناامیدی را ترویج نداده‌ام و با آن به شدت مشکل دارم و سعی می‌کنم در فیلم‌هایم امید را زنده نگه دارم اما اگر کسی یک فیلم ناامیدکننده بسازد هم نمی‌توانم بگویم سیاه‌نمایی کرده است.

*بهتر است مسائل مدیریت فرهنگی وهنری از قالب دولت بیرون آید

بنان در قالب پیشنهادی گفت: اگر افراد قوی‌تری وجود داشته باشند مسائل را بهتر حل می‌کنند. همین که اسم قوی روی آن‌ها گذاشته شود راهی برای مقابله و حل کردن مشکل پیدا می‌کنند اما یکی از مشکلات کشور این است که در برخی نهادها کسانی که یک مقدار ضعیف هستند در مسند مدیریت نشسته‌اند. بالاخره در ارشاد هم این موضوع وجود دارد. اما من فکر می‌کنم شاید اگر مسائل مدیریت فرهنگی و هنری از قالب دولت درآید بهتر باشد. چراکه خیلی سلیقه‌ای با آن برخورد می‌شود و قانون آن به روز نمی‌شود. از طرفی مسئولینی که برای آن لایحه می‌نویسند شناختی از مسائل فرهنگی و هنری ندارند و این خیلی به فرهنگ و هنر لطمه می‌زند. ما هرچقدر سینمای پویاتری داشته باشیم جامعه پویاتر می‌شود اما هر چه سینمای ضعیف‌تری داشته باشیم جامعه با رخوت بیشتری رو به رو است. باید از حداکثر ظرفیت این هنر استفاده کرد.

وی افزود: من راجع به هر موضوعی اجتماعی که بخواهم فیلم بسازم بخشی از آن به دولت برمی‌گردد و دولت معترض می‌شود! حتی اگر نگاه نقض منصافه در یک موضوع وجود داشته باشد هم در این بخش تحت شعاع قرار می‌گیرد و مسئولین می‌گویند شما برو فیلم خنده‌دار بساز!

بنان گفت: در حال حاضر تصمیمی برای ساخت فیلم کمدی ندارم با اینکه هم تضمین فروش دارد و هم ساختن آن راحت‌تر است اما دغدغه‌های خودم چه می‌شود؟ این‌ها مسائلی هست که به آن فکر می‌کنم و احساس می‌کنم باید فیلم‌های جدی‌تری هم ساخته شود. مساله‌ای هم که امروزه وجود دارد بحث سرمایه‌گذاری روی فیلم‌های اجتماعی است. خدا را شاکرم که «ملاقات خصوص» فروش خوبی داشت اما با اینحال حتی نتوانست هزینه خود را دربیاورد. تقریبا ۱۷ میلیارد تومان هزینه ساخت شده بود که اگر ضرب در سه کنیم تا ۵۰ میلیارد باید فروش کند تا هزینه خود را دربیاورد اما در حال حاضر نزدیک به ۳۲ میلیارد فروش داشته است.

وی در پایان تاکید کرد: نکته مهمتر در مورد فیلم «ملاقات خصوصی» این است که ظرفیت فیلم بیشتر از فروشی است که تا امروز داشته و این به شیوه اکران برمی‌گردد. در حال حاضر ما نیاز به دو برابر ظرفیت سالن نمایش داریم برای اینکه فیلم‌ها بتوانند هزینه تولید خود را برگردانند. این موضوع نه فقط برای فیلم اجتماعی بلکه برای همه فیلم‌ها مساله مهمی است. در حال حاضر اینگونه اکران بخصوص برای فیلم‌های اجتماعی ضرر مطلق است.